Stanisław Appenzeller
Stanisław (Stan) Appenzeller (ur. 29 marca 1901 w Mentonie, Francja, zm. 1980 w Seillans, Francja) – malarz i publicysta polski, działacz Bloku Zawodowych Artystów Plastyków.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki |
Życiorys edytuj
Szwajcarsko-polskie korzenie Appenzellera, do których się przyznawał, nie są jasne. Jego ojciec Zygmunt, urodzony w Stanisławowie i wykształcony w Wiedniu, był chemikiem i bakteriologiem, jednym z założycieli sanatorium Menton-Gorbio[1], matka, Agnes Wolff, zw. Inez, pochodziła z niemieckiej rodziny osiadłej w Argentynie[2].
Od wczesnych lat Stanisław malował akwarelowe krajobrazy. W wieku lat 12, zgodnie z tradycją rodzinną, wyjechał na studia do Szwajcarii. Wychowany przez ojca w duchu polskiego patriotyzmu podjął w 1918 naukę w polskich szkołach wojskowych, a następnie jako lotnik służbę w Wojsku Polskim. Do 1921 r. brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, poważny wypadek przerwał jednak jego wojskową karierę i stał się jedną z przyczyn podjęcia po rekonwalescencji i demobilizacji nauki rysunku w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W roku akademickim 1923/24 uczęszczał tam do pracowni Władysława Jarockiego[3]. W latach 30. Appenzeller bywał często w Kazimierzu nad Wisłą, gdzie poznał i zaprzyjaźnił się z małżeństwem Jerzego i Marii Kuncewiczów[4]. W tamtejszym domu Kuncewiczów oglądać można portrety autorstwa Appenzellera, od lat 50. Kuncewiczowie odwiedzali też malarza w Prowansji[5].
W 1936, razem z Haliną Jastrzębowską-Kenarową jako komisarzem organizował Appenzeller wystawę prac członków Bloku ZAP w salach zamku w Rapperswil, dając początek działalności tamtejszemu Muzeum Polski Współczesnej[6]. W 1938 został wybrany do władz Bloku[7], zrzeszającego grupy artystyczne wyrosłe z warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych pod przewodnictwem Tadeusza Pruszkowskiego. W tym samym roku otrzymał brązowy medal[8] za prezentowany na Salonie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych obraz Judasz[9], monumentalną kompozycję religijną. Poza obrazami o rozbudowanej stronie treściowej malował również martwe natury oraz pejzaże, m.in. notatki krajobrazowe z podróży do Grecji, w tym na górę Atos, reprodukowane w „Plastyce” (organie Bloku ZAP) w 1938[10].
Na Lazurowe Wybrzeże powrócił w 1939, zamieszkując wraz z żoną Anną w domu rodziców, Chateu Chambrun w Nicei. Podczas drugiej wojny światowej stacjonował też w Bernie jako attaché kulturalny, działał w wywiadzie wojskowym na terenie od Belgii po Włochy współpracując także z francuskim ruchem oporu.
W latach 1955–1980 osiadł ostatecznie w prowansalskim miasteczku Seillans, gdzie ostatnie 12 lat życia do swej śmierci w 1976 r. spędził także Max Ernst z żoną Dorotheą Tanning. Znajduje się tam kolekcja obejmująca ponad 800 późnych prac Appenzellera, głównie portretów i pejzaży, prezentowana wraz z pracami Ernsta i Tanning w Maison Waldberg[11].
Przypisy edytuj
- ↑ M. Długosz, Zygmunt Appenzeller i jego sanatorium Menton-Gorbio.
- ↑ M.A. Długosz, S. Jakóbczyk, Stan Appenzeller, s. 21– 24.
- ↑ J. Dutkiewicz i in., Materiały do dziejów ASP w Krakowie, s. 227.
- ↑ Muzeum Dom Kuncewiczów w Kazimierzu. [dostęp 2012-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-31)].
- ↑ Wanda Michalak, Walka muzyki z literaturą
- ↑ Elżbieta Jastrzębowska, Drugi Rapperswil i jego kustosz, Rocznik Biblioteki Narodowej XXXVI (Warszawa 2004), s. 275–298
- ↑ Plastyka 1938, R. 4, nr 5.
- ↑ Polskie życie artystyczne w latach 1915–1939, s. 420.
- ↑ Judasz w NAC
- ↑ Plastyka 1938, R. 4, nr 2–3.
- ↑ Strona nt. Appenzellera biura turystycznego Seillans
Bibliografia edytuj
- M.A. Długosz, S. Jakóbczyk, Stan Appenzeller. Legendarna rzeczywistość i artystyczna wyobraźnia, Gniezno 2017.
- M. Długosz, Zygmunt Appenzeller i jego sanatorium Menton-Gorbio, [w:] Uzdrowiska w procesie modernizacji (XIX–XXI wiek). Kultura uzdrowiskowa w Europie VI, red. B. Płonka-Syroka, L. Czyż, A. Syroka, K. Sudoł, Wrocław 2014, s. 287–307.
- J. Dutkiewicz, J. Jeleniewska-Ślesińska, W. Ślesiński, Materiały do dziejów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Wrocław 1969.
- J. Pollakówna, Malarstwo Polskie, t. 5: Między wojnami 1918–1939, Warszawa 1982.
- Polskie życie artystyczne w latach 1915–1939, red. A. Wojciechowski, Wrocław 1974.