Syrokomla (herb szlachecki)
Syrokomla – polski herb szlachecki, noszący zawołanie Syrokomla[1]. Wzmiankowany w najstarszym zachowanym do dziś polskim herbarzu, Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae, spisanym przez historyka Jana Długosza w latach 1464–1480[2]. Syrokomla jest jednym z 47 herbów adoptowanych przez bojarów litewskich na mocy unii horodelskiej z 1413 roku[3].
Herb Syrokomla | |
Typ herbu | |
---|---|
Zawołanie |
Syrokomla |
Alternatywne nazwy |
Srokomla, Syrykomla, Syrokomlya[1] |
Pierwsza wzmianka |
Herb występował głównie wśród rodzin osiadłych w ziemi krakowskiej i sandomierskiej[1]. Spośród najbardziej znanych rodów pieczętujących się herbem Syrokomla, należy wymienić Grocholskich[4] i Sołtanów[5].
Syrokomli używali też Marian Zyndram-Kościałkowski[6][7].
Opis herbu
edytujOpis historyczny
edytujJan Długosz (1415–1480) blazonuje herb i opisuje herbownych następująco[8]:
Syrokomlya, circulaturam triangularem, cruce super imposita alba, in campo rubeo defert. Genus Polonicum modestique in eo viri.
Po przetłumaczeniu:
Syrokomla, trójkątny okrąg, który na szczycie biały krzyż w polu czerwonym nosi. Ród Polski, mężowie skromni.
Kasper Niesiecki, podając się na dzieła historyczne Bartosza Paprockiego, Szymona Okolskiego i Marcina Bielskiego, opisuje herb[9]:
Abdank biały zwyczajny powinien być w polu czerwonem, ale na wierzchu jego we środku krzyż złoty, na hełmie nad koroną takiż Abdank biały, z krzyżem.
Opis współczesny
edytujOpis skonstruowany współcześnie brzmi następująco[a]:
Na tarczy w polu czerwonym łękawica srebrna z zaćwieczonym takimż krzyżem kawalerskim ćwiekowym.
Labry herbowe czerwone, podbite srebrem.
Geneza
edytujNajwcześniejsze wzmianki
edytujNajwcześniejsze lokalne źródło heraldyczne wymieniające ten herb to wspomniane już wcześniej Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae, datowane na lata 1464–1480. Autorem tego dzieła jest polski historyk, Jan Długosz[10].
W wyniku unii horodelskiej w 1413 przeniesiony na Litwę[3].
Herbowni
edytujLista Tadeusza Gajla
edytujLista herbownych w artykule sporządzona została na podstawie wiarygodnych źródeł, zwłaszcza klasycznych i współczesnych herbarzy. Należy jednak zwrócić uwagę na częste zjawisko przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, szczególnie nasilone w czasie legitymacji szlachectwa przed zaborczymi heroldiami, co zostało następnie utrwalone w wydawanych kolejno herbarzach. Identyczność nazwiska nie musi oznaczać przynależności do danego rodu herbowego. Przynależność taką mogą bezspornie ustalić wyłącznie badania genealogiczne.
Pełna lista herbownych nie jest dziś możliwa do odtworzenia, także ze względu na zniszczenie i zaginięcie wielu akt i dokumentów w czasie II wojny światowej (m.in. w czasie powstania warszawskiego w 1944 spłonęło ponad 90% zasobu Archiwum Głównego w Warszawie, gdzie przechowywana była większość dokumentów staropolskich)[11]. Lista nazwisk znajdująca się w artykule pochodzi z Herbarza polskiego, Tadeusza Gajla[12] (194 nazwisk[13]). Występowanie na liście nazwiska nie musi oznaczać, że konkretna rodzina pieczętowała się herbem Syrokomla. Często te same nazwiska są własnością wielu rodzin reprezentujących wszystkie stany dawnej Rzeczypospolitej, tj. chłopów, mieszczan, szlachtę. Jest to jednakże dotychczas najpełniejsza lista herbownych, uzupełniana ciągle przez autora przy kolejnych wydaniach Herbarza. Tadeusz Gajl wymienia następujące nazwiska uprawnionych do używania herbu Syrokomla[13]:
Tadeusz Gajl, Herbarz Polski
|
Pozostałe nazwiska
edytujJury Łyczkowski, na swojej stronie dotyczącej heraldyki, wspomina również o nazwiskach Andrusiewicz, Bułat, Hołub i Wołczecki[14] .
Odmiany
edytujOdmiany herbu Syrokomla |
Odmiany arystokratyczne herbu Syrokomla |
Herby uznawane za odmiany tylko przez pojedynczych heraldyków |
Galeria
edytuj-
Grobowiec rodziny Sieheniów herbu Syrokomla, znajdujący się obecnie na Białorusi.
-
Ledwo widoczny herb Syrokomla (pod krzyżem) na pomniku Władysława Syrokomli
-
Ukraiński Order Bohdana Chmielnickiego III klasy z herbem Syrokomla
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Opis współczesny jest skonstruowany zgodnie z obecnymi zasadami heraldyki. Zobacz: Blazonowanie.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Alfred Znamierowski, Herbarz rodowy, Warszawa: Świat Książki, 2004, s. 165, ISBN 83-7391-166-9 .
- ↑ Długosz 1885 ↓, s. 24.
- ↑ a b Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VII, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1926, s. 219 .
- ↑ Niesiecki 1839 ↓, s. 278–279.
- ↑ Niesiecki 1841 ↓, s. 457–458.
- ↑ Mościcki i Dzwonkowski 1928 ↓, s. 223.
- ↑ Jędruszczak 1968 ↓, s. 392.
- ↑ Jan Długosz, Insignia seu Clenodia Regis et Regni Poloniae. Z kodeksu kórnickiego, wydał dr. Z. Celichowski, Zygmunt Celichowski, Poznań: Biblioteka Kórnicka, 1885, s. 24 [dostęp 2021-06-14] (pol.).
- ↑ Niesiecki 1841 ↓, s. 589–591.
- ↑ Jan Długosz, Insignia seu Clenodia Regis et Regni Poloniae. Z kodeksu kórnickiego, wydał dr. Z. Celichowski, Zygmunt Celichowski, Poznań: Biblioteka Kórnicka, 1885, s. 24 [dostęp 2021-06-14] (pol.).
- ↑ Dzieje zasobu ↓, Linki zewnętrzne.
- ↑ Gajl 2007 ↓, Bibliografia.
- ↑ a b Gajl ↓, Linki zewnętrzne.
- ↑ Łyczkowski ↓.
Bibliografia
edytuj- Kasper Niesiecki, Herbarz polski, Jan Nepomucen Bobrowicz, t. IV, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1839, s. 521 .
- Kasper Niesiecki, Herbarz polski, Jan Nepomucen Bobrowicz, t. VIII, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1841, s. 655 .
- Henryk Mościcki , Włodzimierz Dzwonkowski , Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1927, Warszawa: Lucjan Złotnicki, 1928 .
- Tadeusz Jędruszczak, Polski Słownik Biograficzny, t. XIV, Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1968 .
- Tadeusz Gajl, Herbarz polski od średniowiecza do XX wieku. Ponad 4500 herbów szlacheckich 37 tysięcy nazwisk 55 tysięcy rodów, Gdańsk: L&L, 2007, s. 543, ISBN 978-83-60597-10-1, OCLC 233447252 .
Linki zewnętrzne
edytuj- Tadeusz Gajl: Nazwiska. gajl.wielcy.pl. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).
- Jury Łyczkowski: Herby szlachty litwińskiej. lyczkowski.net. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).
- Dzieje zasobu. agad.gov.pl. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).