Szydłowieccy herbu Odrowąż
Szydłowieccy – polski ród możnowładczy, boczna linia Odrowążów, której nazwisko pochodzi od miasta Szydłowiec. Legitymowali się herbem Odrowąż.
 Odrowąż | |
| Państwo | |
|---|---|
| Region | |
| Gniazdo rodzinne | |
| Tytuły | |
| Protoplasta | |
| Pierwsza wzmianka | |
| Status rodziny |
wymarła |
| Ostatni przedstawiciel | |
| Data wymarcia |
w linii męskiej: 30 grudnia 1532, |
| Pochodzenie etniczne | |
| Ród macierzysty | |
.jpg)
Główną siedzibą rodu były tereny obejmujące dobra szydłowieckie, położone w okolicach źródeł Kamiennej i Radomki, wokół późniejszego miasta Szydłowca. Był to jeden z kilku kluczy dóbr ziemskich rodu Odrowążów w województwie sandomierskim. Pierwszymi, którzy podpisywali się tym nazwiskiem byli Jakub i Sławko, wymienieni w akcie uposażenia kościoła farnego w Szydłowcu z 1401. Położyli starania o rozwój gospodarczy swojej siedziby, która w 1427 otrzymała prawa miejskie.
Syn Jakuba, Stanisław otrzymał godność senatorską, co potwierdził przebudowując rodową siedzibę w gotycki zamek. Znaczne dochody z posiadanych dóbr i pełnionych urzędów w państwie (marszałek dworu królewskiego) pozwoliły mu na zapewnienie swoim synom starannego wykształcenia. Jako ochmistrz królewiczów polskich, Władysława, Kazimierza, Jana Olbrachta, Aleksandra, Zygmunta i Fryderyka, umieścił swoich synów w gronie paziów. Dwaj spośród nich, Jakub i Mikołaj pełnili urząd podskarbiego wielkiego koronnego, kolejny Krzysztof również sprawował urząd centralny kanclerza wielkiego; dwaj ostatni zasiedli w Senacie, zostając kasztelanami i wojewodami (Krzysztof).
Ostatnim męskim przedstawicielem rodu był Krzysztof, który osiągnął największą karierę spośród rodu. Dostojnik królewski, kanclerz, kasztelan krakowski, wojewoda krakowski i przyjaciel Zygmunta I Starego zmarł w 1532. W roku śmierci, dzięki poselstwu do cesarza rzymskiego, otrzymał dla siebie dziedziczny tytuł hrabiego, którego siedzibę ustanowiono w Szydłowcu. Poza dobrami rodowymi Krzysztof posiadał klucze dóbr w Opatowie i Ćmielowie oraz pomniejsze posiadłości. Ostatnią kobietą z rodu była jego córka Elżbieta, która w 1548 wniosła w posagu hrabstwo szydłowieckie Mikołajowi Radziwiłłowi zw. „Czarnym” (zmarła w 1562).
Szydłowieccy wnieśli swój wkład w rozwój gospodarki w województwie sandomierskim, wspierając handel i rzemiosło. Rozwinęli górnictwo kamienia i rud oraz hutnictwo, zwłaszcza na obszarze Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Wspierali osadnictwo niemieckie, czeskie, węgierskie i włoskie, upowszechniając zachodnie metody techniki oraz wzory sztuki. Byli patronami artystów i uczonych, m.in. Stanisława Samostrzelnika, Filipa Kallimacha, Bartolomea Berecciego i Giovanniego Ciniego.
Genealogia Szydłowieckich edytuj
| Andrzej Odrowąż zw. Obol[1] (†przed 1400) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Małgorzata Odrowążówna x Piotr z Tułowic | Jakub (ok. 1380–1436) x Anna (?) Jastrzębiec | Sławko (ok. 1385–ok. 1433) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stanisław (1405–1493) x 1. Barbara Starosielska 2. Zofia z Goździkowa | Piotr (ok. 1410–przed 1470) | Barbara (*ok. 1410/'1420) | Mikołaj (ok. 1420–1477) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Katarzyna (*ok. 1450) | Jan (ok. 1451/'52–1528) | Jakub (ok. 1453–1509) x Zofia Półkozic | Krzysztof (1466–1532) x Zofia Targowicka | Piotr (ok. 1470–przed 1508) x Barbara Krupa | Mikołaj Stanisław (ok. 1475–1532) x Anna Tęczyńska | Anna (*ok.1476/'77) | Paweł (1478–1506) | Barbara (*ok. 1480) | Marcin (ok. 1485–przed 1532) | Elżbieta (*ok. 1485/'88) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Barbara (*ok. 1480) | Zofia (*ok. 1485) | Zofia (ok. 1510–po 1561) x Jan Tarnowski „Amor” | Zygmunt (1526–1527) | Krystyna Katarzyna (1519–1556) x Jan Podiebradowicz | Ludwik Mikołaj (1525–1526) | Elżbieta (1533–1562) x Mikołaj Radziwiłł „Czarny” | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy edytuj
- ↑ Bartosz Paprocki wymienia Andrzeja Obulo „de Szydlowiecz”, dziedzica Gór, kasztelana sandomierskiego w 1362. Dokument ten jest jednakże falsyfikatem, gdyż Andrzej, kasztelan wiślicki, jest wymieniony w 1342, nie był zaś kasztelanem sandomierskim w 1362. Por.: Dumała, 1967, s. 190.
Bibliografia edytuj
- Krzysztof Dumała. Studia z dziejów Szydłowca. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego”. 4, 1967.
- Kardyś, Piotr: Fraters armorum et domus Odrowąsinae : Odrowążowie przez wieki – ze szczególnym uwzględnieniem terenów na północ od rzeki Kamiennej. [W:] Z dziejów powiatu szydłowieckiego. Red. Przeniosło, Marek. [Kielce] – Szydłowiec: „Panzet”, 2009; s. 9-42. ISBN 978-83-61240-84-6.
- Rosiński, Stefan: Mikołaj i Krzysztof Szydłowieccy : patroni turnieju rycerskiego. Szydłowiec: MLIM, 2006. ISBN 83-60126-20-8.