Twardzioszek bukowy

Twardzioszek bukowy (Rhizomarasmius setosus (Sowerby) Antonín & A. Urb.) – gatunek grzybów należący do rodziny Physalacriaceae.

Twardzioszek bukowy

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	Physalacriaceae
Rodzaj	Rhizomarasmius
Gatunek	twardzioszek bukowy
Nazwa systematyczna
Rhizomarasmius setosus (Sowerby) Antonín & A. Urb. Mycol. Progr. 14: 10 (2015)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Rhizomarasmius, Physalacriaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Po raz pierwszy opisany został w 1801 r. przez Jamesa Sowerby'ego jako Agaricus setosus. Do rodzaju Marasmius (twardzioszek) przeniósł go Machiel Evert Noordeloos w 1987 r. W 2015 r. Antonín i A. Urb po przeprowadzeniu badań filogenetycznych przenieśli go do nowo utworzonego rodzaju Rhizomarasmius.

Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 1999 r. Po przeniesieniu do rodzaju Rhizomarasmius nazwa polska stała się niespójna z nazwą naukową.

Morfologia

Kapelusz

Średnicy 1–5 mm, początkowo półkulisty, później wypukły z nieco zapadniętym środkiem. Powierzchnia naga; błoniasta, niewyraźnie promieniście bruzdowana, brzegi pofalowane. Kolor biały, w środku czasami żółtawy.

Blaszki

Wąskie, białe szeroko przyrośnięte, czasami nieco zbiegające na trzon. Niekiedy oddzielają się od trzonu i wówczas tworzą pozorny kołnierz.

Trzon

Wysokość 5–40 mm, grubość 0,1–0,3 mm, jest więc bardzo cienki w stosunku do swojej wysokości. Powierzchnia górą biała, dołem coraz ciemniejsza (od brązowawej aż do czarnej). Jest gładka lub nieco bruzdowana i biało oprószona, pokryta włoskami o długości do 1 mm. Najsilniej owłosiona jest środkowa część. U starszych okazów trzony łysieją. U podstawy zwykle występuje kilka włosowatych ryzomorfów.

Miąższ

Bardzo cienki, bez wyraźnego smaku i zapachu.

Cechy mikroskopowe

Zarodniki o kształcie od szerokoelipsoidalnego do migdałowato-elipsoidalnego i rozmiarach (9)10–14.5 × 4–6 µm. Podstawki maczugowate, 4-zarodnikowe, o rozmiarach 21(25)–38 × 8–12(14) µm. Posiadają sprzążkę. Cheilocystydy i pleurocystydy ze sprzążkami, cienkościenne, cylindryczne, wrzecionowate lub butelkowate o rozmiarach 28–56(60) × 6–15 µm. Cheilocystydy są liczniejsze od pleurocystyd. Występują 2 rodzaje kaulocystyd; mają postać długich i grubościennych włosków (długość do 1 mm, szerokość u podstawy 6–12 µm) lub są cienkościenne, nieregularnie wrzecionowate lub maczugowate. Strzępki nie są dekstrynoidalne.

Występowanie i siedlisko

W Polsce miejscami występuje dość licznie, jednak z uwagi na bardzo małe rozmiary często jest niedostrzegany.

Występuje w lasach liściastych i ogrodach na ogonkach opadłych owoców klonów oraz na opadłych liściach buka, gałązkach i owocach dębu szypułkowego. Owocniki wytwarza od września do października.

Znaczenie

Saprotrof, grzyb niejadalny (ze względu na znikome rozmiary bez znaczenia użytkowego).

Gatunki podobne

• twardzioszek obrożowy (Marasmius rotula). Jest również bardzo mały i ma białawy kapelusz, ale jego blaszki zrastają się wokół trzonu tworząc charakterystyczny pierścień. Ponadto wyrasta zazwyczaj nie na liściach, lecz na innych resztkach roślinnych, np. gałązkach.
• twardzioszek liściolubny (Marasmius epiphyllus). Również jest drobny i wyrasta na liściach, ale ma kapelusz mlecznobiały, bardziej rozpostarty, starsze kapelusze są pomarszczone. Łatwo odróżnić go po blaszkach, które są bardzo wąskie, niemal żyłkowate.
• twardzioszek osikowy (Marasmius tremulae). Bardzo drobny, wyrasta na liściach osiki. Ma inne cechy mikroskopowe (m.in. podstawki dwuzarodnikowe a zarodniki walcowate).
• twardzioszek nalistny (Marasmius bulliardii). Ma barwę beżową lub ochrową, kapelusz półkolisty. Jest nieco większy.