Typhonodorum lindleyanum

*Typhonodorum lindleyanum*
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	obrazkowate
Podrodzina	Aroideae
Rodzaj	Typhonodorum; Schott
Gatunek	Typhonodorum lindleyanum
	Nazwa systematyczna
	Typhonodorum lindleyanum Schott; Oesterr. Bot. Wochenbl. 7: 70 (1857)
Synonimy
	Typhonodorum madagascariense Engl.; Arodendron engleri Werth;
	Typhonodorum madagascariense Engl.; Arodendron engleri Werth;
	Zasięg
	Multimedia w Wikimedia Commons

Typhonodorum lindleyanum Schott – gatunek wysokich, wieloletnich helofitów, należący do monotypowego rodzaju Typhonodorum, z plemienia Peltandreae, w rodzinie obrazkowatych, występujący na afrykańskich wyspach zachodniej części Oceanu Indyjskiego: Zanzibarze, Pembie, Komorach, Madagaskarze i Mauritiusie, zasiedlający obszary wodno-błotne, takie jak bagna, sadzawki, brzegi i ujścia rzek, przybrzeżne laguny i płycizny w wodach stojących i wolno płynących. Nazwa naukowa rodzaju pochodzi bądź od greckich słów τυφώνω (typhono – huragan) i δώρο (doro – prezent)^[4], bądź odnosi się do mitycznego Tyfona i oznacza "cuchnący jak Tyfon"^[5]; nazwa gatunkowa została nadana na cześć (lub jako zniewaga dla) żyjącego w XIX wieku, angielskiego botanika Johna Lindleya. W języku hiszpańskim zwyczajowa nazwa tego gatunku to banano acuático (banan wodny).

Morfologia edytuj

Pokrój: Rośliny rosłe, wiecznie zielone, o wysokości do 3 metrów.

Łodyga: Łodyga podziemna, w formie krótkiego, poziomego, pełzającego kłącza. Pochwy liściowe tworzą pniopodobną, wzniesioną pseudo-łodygę.

Liście: Rośliny tworzą na bardzo długich, grubych ogonkach kilka liści, zebranych w szczytową koronę, o sercowatych lub jajowato-strzałkowatych blaszkach liściowych, o długości od 30 do niemal 100 cm. Nerwacja dłoniasta.

Kwiaty: Roślina jednopienna, o kwiatostanie typu kolbiastego pseudancjum, wyrastającym na długiej i grubej szypułce. Kremowa pochwa kwiatostanu o długości od 45 do 80 cm i lekko pofalowanym brzegu, zwinięta w dolnej części, zwężona w części środkowej oraz wklęśle rozchylona, długa, podłużno-lancetowata i spiczasta w części górnej. Żółto-pomarańczowa, cylindryczna kolba o długości od 35 do 55 cm i średnicy do 3 cm. Kwiaty żeńskie, położone spiralnie na krótkim odcinku w dolnej części kolby, oddzielone od położonych wyżej, również na krótkim odcinku, kwiatów męskich paskiem prątniczek. Gęsto położone, ścięte i kanciaste prątniczki i słupniczki pokrywają również w całości górną część kolby oraz występują między kwiatami żeńskimi. Zalążnie jajowate do niemal okrągłych, jednokomorowe, zawierające jeden wzniesiony, anatropowy zalążek. Znamię słupka dyskowate, niemal siedzące. Kwiaty męskie 4–8-pręcikowe, o główkach zrośniętych w ścięte, kanciaste synandrium.

Owoce: Owocostan o wymiarach 17×12 cm składa się z bardzo dużych jagód, zawierających pojedyncze, orzechopodobne, spłaszczono-kuliste nasiono o wymiarach 3×3 cm.

Gatunki podobne: Rośliny z rodzaju Montrichardia, od których różni się przede wszystkim brakiem właściwej łodygi z międzywęźlami.

Zastosowanie edytuj

Rośliny jadalne: Na terenach naturalnego występowania spożywane są nasiona, bogate w węglowodany.

Rośliny ozdobne: Uprawiane w ogrodach botanicznych, a w krajach o klimacie tropikalnym także do ozdoby płycizn w sadzawkach, stawach i oczkach wodnych. Wymaga żyznego błota jako podłoża, stanowiska podmokłego i słonecznego, wysokiej temperatury i wilgotności powietrza. Rozmnażane przez nasiona lub odrosty.

Inne zastosowanie: Lud Sakalava wykorzystuje części naziemne roślin do produkcji sieci rybackich.

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-07-03] (ang.).
↑ Rafael Govaerts, David G. Frodin: World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002. s. 1-560. [dostęp 2010-07-03]. (ang.).
↑ A. Haigh et al.: Typhonodorum Schott sec CATE Araceae. CATE Araceae, 2009. [dostęp 2010-07-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-29)].
↑ Peter Bernhardt: Gods and goddesses in the garden: Greco-Roman mythology and the scientific names of plants. New Brunswick, N.J.: Rutgers University Press, 2008. ISBN 978-0-8135-4266-9. (ang.).

Bibliografia edytuj

N.E. Brown. „Flora of Tropical Africa”. 8, s. 137, 1902. (ang.).
G. Bentham i J.D. Hooker: Genera Plantarum. T. 3 (2). Londyn: 1883, s. 544. (łac.).
C.D.K. Cook: Water Plants of the World. Berlin: Springer Netherland, 1974. ISBN 90-6193-024-3. (ang.).
Thomas H. Everett: The New York Botanical Garden illustrated encyclopedia of horticulture. Nowy Jork: Routledge, 1982. ISBN 0-8240-7240-5. (ang.).
José Manuel Sánchez de Lorenzo-Cáceres: Colección plantas interesantes. Ficha 13. Typhonodorum lindleyanum Schott. 2010. [dostęp 2010-07-03]. (hiszp.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-07-03] (ang.).

[kew-3] Rafael Govaerts, David G. Frodin: World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002. s. 1-560. [dostęp 2010-07-03]. (ang.).

[4] A. Haigh et al.: Typhonodorum Schott sec CATE Araceae. CATE Araceae, 2009. [dostęp 2010-07-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-29)].

[5] Peter Bernhardt: Gods and goddesses in the garden: Greco-Roman mythology and the scientific names of plants. New Brunswick, N.J.: Rutgers University Press, 2008. ISBN 978-0-8135-4266-9. (ang.).

[4]

[5]

[1]

[2]

[3]