Wikipedia

Y’all

niestandardowy zaimek drugiej osoby liczby mnogiej w języku angielskim

Y’all (wym. UK: /jɔːl/, USA: /jɑːl/[1]; ang. „wy wszyscy”) – w języku angielskim forma ściągnięta od you i all (niekiedy pisane łącznie jako you-all). Y’all funkcjonuje zasadniczo jako zaimek drugiej osoby liczby mnogiej, jednak kwestia jego stosowania wyłącznie jako formy liczby mnogiej stała się tematem wieloletnich sporów i dyskusji lingwistycznych. Forma ta jest silnie kojarzona z południowymi odmianami angielszczyzny amerykańskiej[2], jak również z innymi dialektami takimi jak angielszczyzna afroamerykańska oraz z formą angielszczyzny południowoafrykańskiej używaną przez osoby pochodzenia hinduskiego[3].

Wieża ciśnień Florence Y’all w Florence w stanie Kentucky

Etymologia edytuj

Y’all powstało jako forma ściągnięta od you-all. Forma ta po raz pierwszy pojawiła się w XIX wieku na południu Stanów Zjednoczonych[4], a po raz pierwszy odnotowano ją w 1824 roku[5]. Brakuje informacji na temat wielu aspektów pochodzenia tego wyrazu; nie istnieje m.in. żadne opracowanie, które wyjaśniałoby, czy słowo to zaczęło być używane przez Afroamerykanów na południu czy przez białych imigrantów[6]. Jedna z teorii głosi, że termin ten wywodzi się od wyrażenia ye aw, funkcjonującgo we wczesnym dialekcie ulsterskim[7]. Imigranci pochodzenia irlandzko-szkockiego, którzy podróżowali do południowych stanów bardzo często używali tego wyrażenia[8]. Część zebranych danych wskazuje, że forma y’all mogła wyewoluować z ye aw dzięki afrykańskim niewolnikom, którzy najprawdopodobniej przyswoili sobie ten element językowy[9]. Inna teoria głosi, że y’all jest kalką z kreolskich języków gullah oraz karaibskiej angielszczyzny, która potem pojawiła się we wczesnych odmianach angielszczyzny afroamerykańskiej[5]. Forma y’all jest rodzimych tworem, to jest znajduje swoje źródło w rodzimych procesach gramatycznych i morfologicznych, a nie w naleciałościach innych dialektów angielszczyzny[5].

Występują również inne warianty pisowni tego wyrazu: ya'll oraz yall, przy czym forma y’all jest najbardziej rozpowszechniona, będąc dziesięć razy bardziej popularną niż ya'll[10]. Rzadziej spotykane odmiany zapisu to yawl oraz yo-all[6].

Cechy językowe edytuj

 
Użycie y’all na tablicy informacyjnej w Huntsville w stanie Alabama. Napis głosi: „Jeśli śmiecicie, WSTYDŹCIE SIĘ! Grzywna do 250 dolarów”

Źródła formy y’all doszukuje się na etapie złączenia się drugiej osoby liczby pojedynczej („thou”) i mnogiej („ye”) w języku wczesnonowoangielskim[5]. Tym samym y’all miało wypełnić lukę powstałą w wyniku braku osobnego zaimka dla drugiej osoby liczby mnogiej w angielszczyźnie standardowej. Zaimek y’all uchodzi za nietypowy, ponieważ akcentowana forma you-all, od której się wywodzi, staje się nieakcentowana[10].

Y’all może pełnić kilka funkcji gramatycznych – funkcjonuje np. jako zaimek zbiorowy („do y’all have any money?”) lub zaimek nieokreślony („y’all are here”)[11][12].

Językoznawca Raymond Hickey podaje również, że y’all służy w pewnych kontekstach do wyrażenia „zażyłości” oraz „solidarności” z rozmówcą[13]. Jako forma liczby pojedynczej y’all może służyć okazaniu życzliwości wobec adresata[14]. Tak użyte angielskie y’all odróżnia się zatem od praktyki panującej w językach takich jak francuski, niemiecki czy rosyjski, gdzie liczba mnoga nadaje wypowiedzi oficjalny i formalny ton[14].

Y’all w liczbie pojedynczej edytuj

Od wielu lat, wśród użytkowników tej formy i profesjonalnych gramatyków[12], toczy się debata, czy zwrot y’all odnosi się wyłącznie do liczby mnogiej[5]. Spór ten sięga do końca XIX wieku i problematykę tę od tego czasu bardzo często porusza się w literaturze lingwistycznej[12]. Mimo że wielu mieszkańców południowych stanów preferuje używanie y’all wyłącznie w liczbie mnogiej, wiadomo, że zaimek ten używany jest również w funkcji liczby pojedynczej[6][10][14], w szczególności poza obszarami południowych stanów[15].

Henry Louis Mencken ustalił, że zaimki y’all i you-all odnoszą się przeważnie do liczby mnogiej, jednak również on przyznał, że wyrażenia te bywają również stosowane jako formy liczby pojedynczej. Stwierdził, że y’all w liczbie mnogiej jest:

podstawowym dogmatem na Południu Stanów Zjednoczonych (…) Niemniej jednak, było to wielokrotnie kwestionowane ze znacznym wykazaniem dowodów. Niewątpliwie, dziewięćdziesiąt dziewięć razy na sto, you-all sygnalizuje liczbę mnogą – bezpośrednie lub nie – a zatem, używane do pojedynczej osoby oznacza „Ty i twoi znajomi” lub coś podobnego, ale ten setny raz, możliwe jest odkrycie dodatkowego znaczenia.

Henry Louis Mencken, The American Language Supplement II, 1948, s. 337[16][17]

Formy dzierżawcze edytuj

Istnieje również dzierżawcza forma zaimka y’all pisana najczęściej jako y’all's[13], jednakże z powodu braku ustandaryzowanej pisowni można spotkać się z wieloma wariacjami tego wyrazu, w tym: y’alls, y’all's, y’alls's, you all's, your all's oraz all of y’all's[12].

Forma all y’all edytuj

Niektórzy użytkownicy angielszczyzny używają form all y’all, all of y’all i alls y’all na określenie większej grupy osób niż sugerowałoby samo y’all[18], jednakże w niektórych południowych regionach Stanów Zjednoczonych warianty te są postrzegane jako niepoprawne i nadmiarowe. Forma all y’all bywa także używana w celu wzmocnienia wypowiedzi.

Wymowa edytuj

 Odsłuchaj
Wymowa Y’all
Y’all wymówione przez mieszkańca Głębokiego Południa Stanów Zjednoczonych
Wymowa Y’all'dn’t’ve
Wymowa bardzo potocznej formy ściągniętej Y’all'dn’t’ve (You all do not have)
Problem z odtwarzaniem tych plików? Zobacz strony pomocy.

Słownik Cambridge podaje wymowę y’all jako /jɑːl/, która jest zgodna z transkrypcją fonetyczną dla ustandaryzowanej angielszczyzny amerykańskiej (tzw. General American)[1]. Amerykański słownik Merriam-Webster podaje transkrypcję zgodną z bardziej południowym dialektem, czyli tam, gdzie y’all jest najczęściej stosowane, mianowicie /jɔːl/[19]. W amerykańskiej angielszczyźnie długość samogłoski (reprezentowana znakiem ː) nie jest wartością fonemiczną, dlatego nie jest ona zaznaczona w transkrypcji Merriam-Webster. Niewielkie różnice w wymowie związane są ze zjawiskiem defonologizacji głosek /ɔ/ i /ɑ/, które w amerykańskiej odmianie angielskiego, dla wielu rodzimych użytkowników języka, tracą swoją dystynktywność (tzw. cot–caught merger).

Użycie regionalne edytuj

Stany Zjednoczone edytuj

Y’all uważane jest za „jedną z najbardziej charakterystycznych cech gramatycznych” południowej odmiany języka angielskiego w Stanach Zjednoczonych, jak również jego jedną z najważniejszych cech[5]. Osoby, które przeprowadziły się na Południe z innych rejonów kraju często przyswajają użycie y’all, nawet gdy nie przyswajają innych cech[20]. Poza południowymi terenami Stanów Zjednoczonych, y’all jest ściśle powiązane z afroamerykańską odmianą języka angielskiego[21]. Afroamerykanie przyjęli południową angielszczyznę i podczas masowej emigracji na północ w XIX wieku, część cech językowych powędrowała razem z nimi, w tym y’all, które w społecznościach afroamerykańskich poza południem jest szczególnie widocznie[22].

Użycie y’all jako głównego zaimka dla drugiej osoby liczby mnogiej nie jest upowszechnione na całym obszarze południa Stanów Zjednoczonych. Na przykład w dialektach z Ozark i Great Smoky Mountains dominuje forma you'uns – forma ściągnięta od you ones[12]. Na południu funkcjonują również inne formy tego zaimka, jak na przykład you guys[12].

W 2003 roku wydział językoznawstwa na Uniwersytecie Harvarda przeprowadził ankietę dotyczącą dialektów używanych na terenie całych Stanów Zjednoczonych. Jednym z pytań było pytanie o to „jakiego słowa/jakich słów używasz, by zwrócić się do dwóch lub więcej osób?”[23]. Y’all padło jako odpowiedź w każdym stanie, przy czym najwięcej osób (ponad 85%) udzieliło takiej odpowiedzi w Missisipi, a najmniej (poniżej jednego procenta) w Dakocie Północnej[23].

Zobacz też edytuj

Informacje w projektach siostrzanych
   Multimedia w Wikimedia Commons
   Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Znaczenie Y'ALL, definicja w Cambridge English Dictionary-Słowniku języka angielskiego Cambridge. Cambridge Dictionary. [dostęp 2019-03-24]. (ang.).
  2. ↑ Bernstein 2003 ↓, s. 106.
  3. ↑ Mesthrie 1996 ↓, s. 88-89.
  4. ↑ Crystal 2012 ↓, s. 189.
  5. ↑ a b c d e f Schneider 2005 ↓, s. 284.
  6. ↑ a b c Crystal 2012 ↓, s. 190.
  7. ↑ Montgomery 2001 ↓, s. 149.
  8. ↑ Bernstein 2003 ↓, s. 108-109.
  9. ↑ Lipski 1993 ↓.
  10. ↑ a b c Garner 2009 ↓, s. 873.
  11. ↑ Montgomery 2001 ↓.
  12. ↑ a b c d e f Bernstein 2003 ↓, s. 107-109.
  13. ↑ a b Hickey 2003 ↓, s. 352.
  14. ↑ a b c Lerner 2010 ↓, s. 218.
  15. ↑ Arika Okrent: Can y’all be used to refer to a single person?. The Week, 2014-09-14. [dostęp 2019-03-24]. (ang.).
  16. ↑ Mencken 1948 ↓, s. 337.
  17. ↑ Oryginalny cytat: is a cardinal article of faith in the South. ... Nevertheless, it has been questioned very often, and with a considerable showing of evidence. Ninety-nine times out of a hundred, to be sure, you-all indicates a plural, implicit if not explicit, and thus means, when addressed to a single person, 'you and your folks' or the like, but the hundredth time it is impossible to discover any such extension of meaning.
  18. ↑ Teresa R. Simpson: How to Use 'Y’all' Correctly. tripsavvy.com, 2018-05-12. [dostęp 2019-03-24]. (ang.).
  19. ↑ Y’all – Definition of Y’all by Merriam-Webster. Merriam-Webster. [dostęp 2019-03-26]. (ang.). Instrukcja do odczytu transkrypcji stosowanej przez Merriam-Webster dostępna jest pod tym adresem
  20. ↑ Montgomery 2007 ↓.
  21. ↑ Baugh 2000 ↓, s. 106.
  22. ↑ Wright 2014 ↓, s. 177.
  23. ↑ a b c Wyniki ankiety – Dialect Survey. Harvard Dialect Survey, 2003. [dostęp 2019-03-24]. (ang.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Y’all&oldid=70435601”