Wikipedia

Zamieszki w Bośni i Hercegowinie

Zamieszki w Bośni i Hercegowinie nazywane też Bośniacką Wiosną[6][7][8][9] rozpoczęły się 3 lutego 2014 w mieście Tuzla w północnej części kraju, lecz szybko rozprzestrzeniły się na inne miasta Bośni i Hercegowiny. Niektóre z tych miast to Sarajewo, Zenica, Mostar, Banja Luka, Jajce, Brczko, Bihać, Prijedor[10], Travnik, Bugojno, Donji Vakuf, Kakanj, Visoko, Gračanica, Sanski Most, Cazin, Živinice, Goražde, Orašje, Srebrenik, Bijeljina[11] Prozor i Tešanj[12]. Zamieszki wybuchły z przyczyn społecznych. Celem protestujących było m.in. obalenie rządu[13][14] i były największymi protestami społecznymi od zakończenia wojny w Bośni[15].

Zamieszki w Bośni i Hercegowinie (2014)
Ilustracja
Państwo

 Bośnia i Hercegowina[1]

Początek wystąpień

3 lutego 2014

Koniec wystąpień

10 lutego 2014

Ranni

ponad 371[2][3][4]

Aresztowani

38[5]

Przyczyny wystąpień

duże bezrobocie, przekroczenia uprawnień przy prywatyzacji spółek publicznych, brutalność policji

Charakter wystąpień

zamieszki, demonstracje, obywatelskie nieposłuszeństwo

brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Przyczyny wystąpień edytuj

Po II wojnie światowej Tuzla stała się ważnym ośrodkiem przemysłowym i kulturalnym Jugosławii. W pierwszej dekadzie XXI wieku cztery przedsiębiorstwa państwowe uległy prywatyzacji, m.in. fabryka mebli i fabryka proszku do prania. Nowi właściciele sprzedali aktywa, przestali wypłacać pensje pracownikom i ogłosili upadłość. Setki ludzi straciło pracę w kraju, w którym bezrobocie sięga i tak 27–44%[16]. Stopa bezrobocia w Bośni i Hercegowinie, kraju o ludności 3,8 mln osób, wynosi około 44%. Oficjalne dane to 27,5%, ale kolejne 20% pracuje w tzw. szarej strefie. Średnia płaca w Bośni i Hercegowinie wynosi 420 euro (w przeliczeniu), a 20% mieszkańców żyje poniżej granicy ubóstwa[17].

Protesty edytuj

Tuzla edytuj

3–5 lutego edytuj

Protesty rozpoczęły się 3 lutego 2014 w mieście Tuzla i miały przebieg pokojowy[18]. Następnego dnia setki demonstrantów głównie z dużych firm takich jak Dita, Polihem, Guming i Konjuh starli się z policją w pobliżu budynku administracyjnego, domagając się odszkodowania i żądając od urzędników natychmiastowej reakcji[19]. Demonstranci oskarżyli lokalnych urzędników o umożliwienie kilku byłym państwowym firmom ogłoszenia upadłości w roku 2000 i 2008. Następstwem ogłoszenia upadłości przez firmy były setki bezrobotnych[20].

W tym samym tygodniu protesty rozpoczęły się w różnych miastach Bośni i Hercegowiny, m.in. Bihaću, Mostarze, Zenicy, Kakanj i w stolicy kraju – Sarajewie[21].

Z powodu ostatnich zamknięć fabryk i firm w Tuzli, przynajmniej 600 protestujących próbowało szturmować budynek miastowego samorządu, oskarżając władze o dopuszczanie do upadłości przedsiębiorstw państwowych po ich prywatyzacji[22]. Niektórzy z protestujących rzucali jajkami, racami i kamieniami w okna budynku, a także podpalili opony na ulicy, blokując ruch w centrum miasta. Policja jednak zmusiła demonstrantów do wycofania się i otoczyła kordonem budynek administracji[23][24].

Protestujący zebrali się przed budynkiem administracyjnym kantonu, żądając odszkodowań, zwrotu pieniędzy z opieki zdrowotnej i wypłaty emerytur po sprywatyzowanych firmach, które zbankrutowały. Niektórzy protestujący starli się z policją, próbując wejść do budynku, a także podpalili pojemniki na śmieci oraz opony[19]. Ranne zostały 22 osoby, w tym 17 policjantów, a 24 osoby aresztowano[25][26][27][28].

Protestujący byli oburzeni brutalnością policji. Następnego dnia (6 lutego) liczba protestujących znacznie wzrosła, do 6000 osób, które zgromadziły się przed budynkiem administracyjnym kantonu. Około 100 policjantów został rannych, z czego większość z powodu obrażeń od kamieni rzucanych przez demonstrantów. 20 protestujących zostało lekko rannych, 27 zostało aresztowanych, a 11 samochodów zniszczonych[29].

6 lutego edytuj

6 lutego protesty rozprzestrzeniły się na inne miasta Bośni i Hercegowiny. Początkowo ludzie chcieli okazać solidarność z mieszkańcami Tuzli. W stolicy kraju, Sarajewie, protestujący starli się z policją i zablokowali ruch w centrum miasta[30]. Czterech policjantów zostało hospitalizowanych[31][13]. W Mostarze około 200 osób zablokowało ruch w mieście, a w Zenicy około 150 mieszkańców protestowało przed siedzibą lokalnych władz[32]. Jeden w protestujących w Zenicy powiedział: „Dzisiaj walczymy za Tuzlę, jutro walczymy za nas wszystkich”[33]. Protesty wybuchły także m.in. w miastach Bihać i Tešanj[34].

27 osób, które aresztowano dzień wcześniej, zostały zwolnione[35]. Po raz pierwszy od początku protestów policja użyła gazu łzawiącego[36], przez co ponad 20 osób zostało hospitalizowanych[37]. Szkoły w całej Tuzli zostały zamknięte. Mieszkańcy krzyczeli obelgi i oblewali policjantów wodą[14]. Starsi mieszkańcy uderzali w garnki z okien i balkonów[38].

7 lutego edytuj

 
Widok siedziby kantonu tuzlańskiego dzień po protestach, 8 lutego 2014.

7 lutego ludzie zaczęli się gromadzić w tych samych miastach co wcześniej i w ponad 20 innych największych miastach kraju. Według oficjalnych danych rannych zostało 130 osób, w tym 104 policjantów[39]. Podczas zamieszek burmistrz miasta Brczko został na krótko wzięty przez demonstrantów jako zakładnik, a następnie zwolniony[40].

8 lutego edytuj

Przez godziny poranne tłumy zebrały się m.in. w miastach: Brczko, Mostar, Banja Luka, Jajce, Bihać, Doboj, Prijedor, Travnik, Bugojno, Donji Vakuf, Kakanj, Visoko, Gračanica, Sanski Most, Cazin, Živinice, Goražde, Orašje, Srebrenik, Bijeljina, Prozor i Tešanj[10]. 8 lutego zamieszki zostały zatrzymane i zmieniły się w pokojowe protesty. Na ulicach rozpoczęto sprzątanie[41][42][43].

Zenica edytuj

 
Protesty w Zenicy 7 lutego 2014.

Protestujący w Zenicy przedarli się przez kordon policji i podpalili budynek lokalnych władz oraz samochody koło budynku[2]. 7 lutego 2014 władze kantonu zenicko-dobojskiego zaproponowały rezygnację na następnym posiedzeniu[44].

Sarajewo edytuj

7 lutego edytuj

W centrum Sarajewa demonstranci podpalili siedzibę kantonu sarajewskiego, po czym policja użyła gazu łzawiącego i gumowych kul. Protestujący próbowali też wejść do siedziby prezydium Republiki Bośni i Hercegowiny, lecz policja użyła armatek wodnych[45].

W pobliżu gmachu Prezydium Republiki Bośni i Hercegowiny protestujący podpalili kilka samochodów policyjnych[21]. Budynek także był mocno uszkodzony z powodu podpalenia dwóch pięter i piwnicy, w której spłonęły dokumenty z czasów Austro-Węgier i dwudziestolecia międzywojennego[46]. Demonstranci podpalili także i obrzucili kamieniami siedzibę gminy Centar[21].

8 lutego edytuj

Pokojowe protesty, w których wzięło udział co najmniej 200 osób, były kontynuowane 8 lutego o godzinie 16.00, a protestujący domagali się uwolnienia aresztowanych dzień wcześniej demonstrantów. Wezwali także do dalszego pokojowego protestowania, by zmusić rząd do ustąpienia[47].

Bihać edytuj

7 i 8 lutego blisko 3000 ludzi zebrało się przed budynkiem administracji i domagało się dymisji władz kantonu uńsko-sańskiego[48].

Dymisje edytuj

Szkody materialne edytuj

Koszty odbudowy infrastruktury nie są jeszcze znane[51][52]. Szacunkowo koszty we wszystkich miastach będą wynosić 50 mln KM (w przeliczeniu 25,5 mln €)[53]. Wiele dokumentów historycznych zostało zniszczonych po podpaleniu Archiwum Bośni i Hercegowiny. Według archiwisty Siniša Domazet pochodziły głównie z czasów austriackiego panowania w Bośni[54].

Reakcje edytuj

Krajowe

Międzynarodowe

  •   Unia Europejska: Rzecznik komisarza ds. rozszerzenia i polityki sąsiedztwa Štefan Füle wezwał demonstrantów i policjantów do nieuciekania się do przemocy[55].
  •   Austria: Wysoki Przedstawiciel dla Bośni i Hercegowiny Valentin Inzko powiedział, że Austria, jak i Unia Europejska zwiększy liczbę żołnierzy w Bośni, jeśli sytuacja się pogorszy[56].
  •   Chorwacja: Chorwacja wezwała do natychmiastowego zaprzestania przemocy w Bośni i Hercegowinie. Chorwackie ministerstwo spraw zagranicznych i europejskich w oświadczeniu podało „Z niepokojem obserwujemy przebieg wydarzeń w Bośni i Hercegowinie oraz wzywamy do pilnego zaprzestania konfliktów i przemocy. Wzywamy wszystkie strony do ustalenia wzajemnego porozumienia, ponieważ Europejska, stabilna i prosperująca Bośnia i Hercegowina jest w interesie wszystkich jej obywateli. Bośnia i Hercegowina ma perspektywę bycia członkiem Unii Europejskiej i powinna rozwiązać konflikty w swojej duszy.”[57]
Prezydent Chorwacji Ivo Josipović skomentował sytuację w Bośni i Hercegowinie będąc na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w Soczi. „Życzę naszym sąsiadom i przyjaciołom uspokoić obecną sytuację tak szybko jak to możliwe. Najważniejsze, że wszystkie problemy społeczne można rozwiązać w ramach instytucji demokratycznych i mam nadzieję, że tak będzie też w przypadku Bośni i Hercegowiny.”[58]
„Bośnia i Hercegowina w przeciwieństwie do niektórych trudnych przypadków w tej chwili ma gwarantowaną perspektywę europejską; ma potwierdzoną drogę w kierunku integracji europejskiej. Myślę, że nawet z wszystkimi trudnościami jest coś, co ma szerokie poparcie wśród obywateli i jest to kierunek rozwoju Bośni i Hercegowiny, a więc myślę, że konieczne będzie znalezienie metody komunikacji tak szybko jak to możliwe.” powiedziała chorwacka minister spraw zagranicznych Vesna Pusić. Dodała, że będzie rozmawiać o sytuacji w Bośni i Hercegowinie 10 lutego na spotkaniu ministrów spraw zagranicznych w Brukseli[58].
Poseł Parlamentu Europejskiego Davor Stier także skomentował sytuację w Bośni i Hercegowinie: „Kiedy ludzie w Mostarze rzucają rzeczy w ogień i krzyczą ‘To jest Bośnia!’ to bardzo przypomina czetników w agresji przeciw Chorwacji krzyczących ‘To jest Serbia!’. Gdy Zlatko Lagumdžija oskarża Parlament Europejski za ustawy przeciw centralizmowi jak bardzo centralistyczne są elity przeciw europejskiemu projektowi pokojowemu. Chorwacja i UE nie mogą być bierne wobec tej spirali przemocy w Bośni i Hercegowinie. Nadszedł czas aby pokazać pozycję lidera. Koniec centralizmu! Koniec przemocy! To czas na europejską drogę Bośni i Hercegowiny.”[58]

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ More than 130 hurt in anti-government protests in Bosnia. Reuters, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
  2. ↑ a b Bosnia Rocked by Third Day of Protest Unrest. Balkan Insight, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
  3. ↑ Foto: 50ak povrijeđenih u Zenici. Zenicablog, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-09)]. (bośn.).
  4. ↑ KCUS: 121 osoba zatražila liječničku pomoć. klix.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
  5. ↑ MUP HNŽ-a: Privedeno 38 huligana, pet zadržano u pritvoru. hercegovina.info, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (bośn.).
  6. ↑ Protests Over Government and Economy Roil Bosnia. The New York Times, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
  7. ↑ Bosnian protests: A Balkan Spring?. BBC News, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
  8. ↑ BBC: Nazire li se balkansko proljeće?. avaz.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-21)]. (bośn.).
  9. ↑ Trwa „bośniacka wiosna”. Gwałtowne zamieszki na ulicach wielu miast. Telewizja Republika, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-10]. (pol.).
  10. ↑ a b Oko 50 ljudi okupilo se na protestima u Prijedoru. avaz.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-21)]. (bośn.).
  11. ↑ Mirni protesti u Bijeljini. haber.ba, 9 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-22)]. (bośn.).
  12. ↑ Hiljade građana na ulicama. avaz.ba, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-21)]. (bośn.).
  13. ↑ a b Thousands turn out for second day of Bosnian anti-government protests. euronews, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-07)]. (ang.).
  14. ↑ a b c Dismal outlook in Bosnia prompts violent protest. dw.de, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
  15. ↑ The ‘Bosnian Spring’ Starts With a Bang. Balkan Insight, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
  16. ↑ Factory closures trigger clashes in Bosnia. euronews, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-07)]. (ang.).
  17. ↑ Bosnia and Herzegovina: 130 injured as police disperece protests with tear gas. The Voice of Russia, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
  18. ↑ Dvadesetak povređenih na protestu radnika u Tuzli, provaljeno u zgradu Vlade. Blic Online, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (serb.).
  19. ↑ a b Redundant Bosnian Workers Protest in Tuzla. Balkan Insight, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
  20. ↑ Unpaid Bosnian workers clash with police. Business Week, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
  21. ↑ a b c Razišli se demonstranti u Sarajevu, Tuzli, Mostaru, Bihaću i Zenici. Vijesti.ba, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (bośn.).
  22. ↑ Six protesters, 12 police injured in BiH demonstration. Shanghai Daily, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
  23. ↑ TUZLA NA NOGAMA: Radnici okupirali zgradu vlade, policija hapsi i rastjeruje!. Slobodna Bosna, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (bośn.).
  24. ↑ Nemiri u Tuzli, među 10 povređenih i policajci. novosti.rs, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (serb.).
  25. ↑ U Tuzli masovni prosvjedi, radnici optužuju lokalnu vlast za propast tvrtki. glas-slavonije.hr, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (chorw.).
  26. ↑ Tuzla: Kamenjem na Vladu, sukob sa policijom. glassrpske.com, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (serb.).
  27. ↑ Protesters, police clash over factory closures in Bosnian town. Reuters, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
  28. ↑ Tuzla: U revolucionarnom prosvjedu 20-ak ozlijeđenih. tportal.hr, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (chorw.).
  29. ↑ 6 protesters and 12 policemen injured in a manifestation from Bosnia. trm.md, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
  30. ↑ Bosnia protests spread to other cities as widespread discontent rages in election year. Fox News, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
  31. ↑ Bosnia protesters attack presidency building. Al Jazeera English, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
  32. ↑ Mirno se razišli demonstranti u Mostaru. 24sata.info, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-23)]. (bośn.).
  33. ↑ Zeničani okončali proteste i poručili: Danas smo se borili za Tuzlu, a sutra za sve nas. 24sata.info, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-23)]. (bośn.).
  34. ↑ New Protest Clashes Erupt in Bosnia’s Tuzla. Balkan Insight, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
  35. ↑ New Protest Clashes Erupt in Bosnia’s Tuzla. Chicago Tribune, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-07)]. (ang.).
  36. ↑ Bosnian Police Use Tear Gas As More Unrest Rocks Tuzla. Radio Free Europe Radio Liberty, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
  37. ↑ Bosnia privatization protests reach other cities. The Washington Post, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-07)]. (ang.).
  38. ↑ Bosnian anti-corruption protests spread to Sarajevo. dw.de, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
  39. ↑ Anti-government protests turn violent in Bosnia. France24, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
  40. ↑ Violent Anti-Govt Protests Spread Across Bosnia. abc News, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
  41. ↑ Bosnian Protesters Accuse Police of Brutality. abc News, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
  42. ↑ Bosnia draws back from unrest, protesters vow to persist. Reuters, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
  43. ↑ Bosnia clear-up begins after Sarajevo and Tuzla protests. BBC News, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
  44. ↑ Government of Zenica-Doboj Canton Resigned!. Sarajevo Times, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
  45. ↑ Tear gas and water cannon used to disperse Bosnia protests. The Irish Times, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
  46. ↑ Presidency building under fire as Bosnia protests continue. dw.de, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
  47. ↑ Okončani protesti u Sarajevu, nastavak sutra u 12 sati. klix.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (bośn.).
  48. ↑ Krajina dala ultimatum Lipovači: Želimo ostavku do večeras. klix.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (bośn.).
  49. ↑ Anti-govt protests spread across Bosnia. World Bulletin, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
  50. ↑ Premijer KS Suad Zeljković podnio ostavku!. klix.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (bośn.).
  51. ↑ Pogledajte kako izgledaju ulice Sarajeva nakon jučerašnjih protesta. klix.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (bośn.).
  52. ↑ Vatrogasci: Sve je podsjećalo na '92. godinu, žrtvovali smo živote. klix.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (bośn.).
  53. ↑ Klix.ba u zgradi Predsjedništva BiH: Demonstranti su uništavali i svečani salon. klix.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (bośn.).
  54. ↑ Ekskluzivne fotografije iz unutrašnjosti Arhiva BiH: Šteta je nenadoknadiva!. klix.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (bośn.).
  55. ↑ Bosnia rocked by third day of anti-government unrest. euractiv.com, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
  56. ↑ Inzko: Moguće slanje trupa EU ukoliko situacija u BiH eskalira. klix.ba, 9 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (bośn.).
  57. ↑ Hrvatska poziva na prekid nasilja i dijalog u BiH. vijesti.hrt.hr, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-22)]. (chorw.).
  58. ↑ a b c BiH: Programirani kaos ili spontana reakcija?!. vijesti.hrt.hr, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-22)]. (chorw.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zamieszki_w_Bośni_i_Hercegowinie&oldid=71934091”