Środowisko informacyjne

Środowisko informacyjne lub ekosystem informacyjny – złożony system obejmujący infrastrukturę informacyjną, narzędzia, media, producentów, konsumentów i innych interesariuszy. Stanowi przestrzeń organizacji dynamicznych relacji społecznych i komunikacyjnych, poprzez które wymieniane są informacje w procesach informacyjnych[1]. Jest głównym przedmiotem badań naukowych i praktycznych z dziedziny ekologii informacji.

Co tworzy środowisko informacyjne

edytuj

Środowisko informacyjne człowieka (infosfera, antropoinfosfera) tworzą zewnętrzne elementy otoczenia informacyjnego, które kształtują człowieka, pozytywnie lub negatywnie wpływając na jego stan i samopoczucie. Stanowi ono powłokę (klosz) podlegającą prawidłowościom obowiązującym w ekosystemach informacyjnych[2]. Człowiek informacyjnie dojrzały dąży do równowagi i harmonii w antropoinfosferze, czyli do jej zrównoważonego rozwoju, rozumie prawa związane z przepływem informacji, włącznie z nim samym i społeczeństwem, a także wpływem środowiska informacyjnego na zdrowie psychiczne i społeczne ludzi[3].

Na środowisko informacyjne składa się:

  • internet
  • zasoby i źródła poza internetem
    • archiwa i biblioteki
    • ludzie ze specjalistyczną lub unikatową wiedzą
    • media tradycyjne[4]

Szczegółowy model środowiska informacyjnego zaproponowała Leah A. Lievrouw[5]. Model ten został opracowany na podstawie badań dotyczących korzystania ze źródeł informacji przez użytkowników o różnych poziomach wykształcenia. Autorka ujęła ten termin szeroko, obejmując nim całą sferę komunikacji międzyludzkiej.

W opracowanym przez nią modelu środowisko informacyjne dzieli się na dwie podstawowe sfery: informacji instytucjonalnej i informacji indywidualnej (osobowej). W pierwszej sferze podmiotami są różnego rodzaju instytucje (biznesowe, władzy, kulturalne), które produkują informacje filtrowane, kształtowane i następnie rozpowszechniane przez podmioty medialne[6]. Druga sfera odnosi się do dostępności osobistej (ang. personal availability), definiowanej jako umiejętność świadomego wyboru ważnych, użytecznych i ciekawych informacji przez odbiorcę[6].

Cechy charakterystyczne środowiska informacyjnego

edytuj

J.W Fritch i S.B Mandernack za cechy charakterystyczne środowiska informacyjnego na przełomie XX i XXI wieku uznali[7]:

– powszechność użycia komputerów,

– dostępność zasobów internetowych z każdego podłączonego urządzenia,

– różnorodność istniejących formatów publikacji,

– możliwość publikowania w internecie informacji na każdy temat, dostępnej dla każdego,

– efemeryczność witryn w stosunku do źródeł drukowanych,

– chaotyczność i ogrom (rozległość) zasobów internetowych, ich zróżnicowanie jakościowe,

– brak jednolitej, uniwersalnej klasyfikacji witryn internetowych,

– wiele różnorodnych (niepodobnych do siebie) wyszukiwarek i metod dostępu do informacji,

– rozpowszechnienie komunikacji elektronicznej (maile, chaty, listy, biuletyny, newsgroups),

– dalszy rozwój mediów drukowanych.

Współczesne środowisko informacyjne jest niejednorodne i nieuporządkowane. Internet jako nowy kanał wymiany informacji usunąwszy dotychczasowe bariery czasu i przestrzeni, rozszerzył otoczenie informacyjne człowieka w stosunkowo krótkim czasie[3]. Z powodu generowania nadmiernej ilości informacji, naturalne środowisko informacyjne człowieka uległo dehumanizacji[3]. Obecnie zaciera się bowiem granica między naturalnym środowiskiem informacyjnym człowieka a sztucznym, tworzonym przez komputer[3].

Zagrożenia

edytuj

Nadprodukcja informacji jest przyczyną powstawania szkodliwych zjawisk, takich jak: potop informacyjny, smog informacyjny, oraz mgła informacyjna[3]. W wątpliwość podawana jest też wartość informacji. Brak wiarygodnych, aktualnych źródeł informacji rodzi problem manipulacji informacją i celowej dezinformacji (np. fake newsy).

Natłok informacji śmieciowych, o słabej jakości, przyczynia się do powstawania zjawiska określanego jako szum informacyjny. Zanieczyszczenie środowiska informacyjnego ma negatywny wpływ na człowieka i prowadzi do przeciążenia informacją.

Przypisy

edytuj
  1. Internews Mapping Information Ecosystems [online] [dostęp 2020-01-13].
  2. Wiesław Babik, Ekologia informacji: w stronę zrównoważonego rozwoju społeczeństwa informacji i wiedzy [online], 17 listopada 2009.
  3. a b c d e Wiesław Babik, Ekologia informacji, 2014.
  4. Sabina Cisek, Sc środowisko informacyjne [online], 7 kwietnia 2015 [dostęp 2020-01-13].
  5. Leah A. Lievrouw, The Information Environment and Universal Service, „The Information Society”, 16 (2), 2000, s. 155–159, DOI10.1080/01972240050032924, ISSN 0197-2243 [dostęp 2022-01-27].
  6. a b Małgorzata Kisilowska, Przestrzeń informacyjna jako termin informatologiczny [online], 2011 [dostęp 2022-01-27].
  7. J.W Fritch, S.B Mandernack, The emerging reference paradigm: A vision of reference services in a complex information environment,, „Library Trends”, 50 (2), 2001.