Wikipedia

Żeglarze z Salonik

bułgarska grupa anarchistyczna

Żeglarze z Salonik (bułg. Гемиджиите, Gemidži) lub Zamachowcy z Salonik – bułgarska grupa anarchistyczna działająca w Imperium Osmańskim w latach 1898–1903[1][2][3][4][5][6]. Członkowie grupy pochodzili głównie z Wełes, a większość z nich była młodymi absolwentami bułgarskiego liceum męskiego w Salonikach[7]. Grupę radykalizował bułgarski anarchista Slavi Merdzhanov, którego początkowym celem była stolica Konstantynopol, a następnie Edirne[8][9], ale po jego egzekucji przez Turków w 1901 grupa skupiła się na działaniu w Salonikach[10]. Od 28 kwietnia do 1 maja 1903 grupa rozpoczęła serię zamachów w Salonikach[11]. Ich celem było zwrócenie uwagi wielkich mocarstw na osmański ucisk w Macedonii i Tracji[12]. Korzenie grupy sięgają 1898. Grupa powstała w Genewie, a prawie wszyscy jej założyciele pochodzili z Bułgarii[13]. Była ona związana z Wewnętrzną Macedońską Organizacją Rewolucyjną (WMRO[14], ale miała również bliskie powiązania z Najwyższym Komitetem Macedońsko-Edirneskim[15]. Według powojennej macedońskiej historiografii[16][17] grupa składała się z etnicznych Macedończyków[18][19][20].

Żeglarze z Salonik
Ilustracja
Pieczątka Komitetu Macedońskich Rewolucjonistów – Genewa (1898).
Data założenia

1898

Lata aktywności

1898–1903

Terytorium

Konstantynopol, Edirne, Saloniki

Działalność przestępcza

Zamachy bombowe

Bułgarska pocztówka przedstawiająca aresztowanie żywych członków Gemidži, kwiecień 1903 r.

Geneza i etymologia edytuj

 
Sławi Merdżanow (1876 – 1901), bułgarski anarchista i założyciel grupy Gemidži[21]
 
„Zamachy bombowe w Salonikach i wygnańcy w Fezzanie”, oparte na wspomnieniach Pawła Szatewa, opublikowane w 1927 w Sofii przez Macedoński Instytut Naukowy
 
„W Macedonii pod niewolnictwem. Spisek w Salonikach (1903)”, autorstwa Pawła Szatewa, opublikowanym w 1934 Sofii przez rewolucjonistę Petera Glushkova.

Grupa czerpie swoje korzenie z bułgarskiego ruchu anarchistycznego, który wyrósł w latach '90 XIX wieku, a terytorium Księstwa Bułgarii stało się punktem zwrotnym dla działań anarchistycznych przeciwko Turkom, szczególnie na rzecz ruchów wyzwoleńczych Macedonii i Tracji[22]. Zamachowcy z Salonik byli kontynuatorami grupy założonej w 1895 w Płowdiwie, nazwanej „Macedońskim Tajnym Komitetem Rewolucyjnym”, która została zainicjowana w 1898 w Genewie w anarchistycznym bractwie zwanym „Grupą genewską”. Jego aktywistami byli studenci Michaił Gerdjikow, Piotr Mandżukow i Sławi Merdżanow. Duży wpływ wywarła na nich ideologia anarcho-nacjonalizmu, który pojawił się w Europie po rewolucji francuskiej, cofając się do myśli Michaiła Bakunina i jego zaangażowania w ruch pansłowiański. Anarchiści z tak zwanej „genewskiej grupy studentów” odegrali kluczową rolę w walkach antyosmańskich. Niemal wszyscy członkowie, którzy założyli Komitet w Genewie, byli rodowitymi Bułgarami, a nie Macedończykami. Pomimo pochodzenia, wyznawali macedońską tożsamość, wyemancypowaną z bułgarskiego odrodzenia narodowego[23].

W 1899 Merdżanow przeniósł się do bułgarskiej szkoły w Salonikach, gdzie pracował jako nauczyciel i przelał swoje idee na niektórych uczniów. W 1900 Petar Mandżukow również zamieszkał w Salonikach, gdzie miał kontakt z Gemidži, na których wpłynął swoimi anarchistycznymi ideami. Pierwsze spotkania grupy odbyły się w 1899 w celu utworzenia rewolucyjnej grupy terrorystycznej, która miała zmienić międzynarodową opinię publiczną w kwestii wolności Macedonii i Tracji poprzez działanie na sumienie społeczne uciśnionych[24]. Grupa znajduje się w opublikowanych pracach pod kilkoma nazwami: „Żeglarze z Salonik”, „Załoga”[25], lub „Gemidži”, forma tureckiego słowa „żeglarz”. Na początku mieli inną nazwę „Twórcy problemów”, gürültücü. Nazwa „żeglarze” wynikała z „porzucenia codziennego życia i granic prawa i płynięcia łodzią po wolnych i dzikich morzach bezprawia”[26].

Działanie i plany ataków w Stambule edytuj

Początkowo anarchiści zaczęli planować atak bombowy w Stambule. Latem 1899 pod kierownictwem Sławi Merdżanowa grupa planowała zabójstwo sułtana. Merdwanov, Petar Sokołow i ich przyjaciel, anarchista Petar Mandżukow, zwrócili się do Borysa Sarafowa, przywódcy Najwyższego Komitetu Macedońsko-Edirneskiego i poprosili go o fundusze na działań terrorystyczne na dużą skalę w głównych miastach europejskiej Turcji. Sarafow obiecał zapewnić pieniądze, a cała trójka wyjechała do Stambułu, gdzie po długich dyskusjach postanowiła zamordować sułtana. W grudniu tego samego roku Merdżanow nawiązał kontakt przez sekretarza bułgarskiego egzarchatu Dimitar Lyapowa z lokalnymi ormiańskimi rewolucjonistami. Doszli jednak do wniosku, że nawet przy pomocy Ormian nie było to możliwe. Zdecydowali, że efekt akcji byłby lepszy, gdyby w innych miastach odbywały się równoległe działania. Skonsultowali się więc z Jordanem Popjordanowem, członkiem małej grupy terrorystycznej w Salonikach, który zgodził się wysadzić Bank Osmański w Salonikach. Zaciągnął do pomocy wielu bliskich przyjaciół. Grupa z Salonik była złożona z bardzo młodych mężczyzn, głównie z Wełes, uczniów bułgarskiej szkoły średniej. Grupa terrorystyczna z Salonik nazwała się Gemidži. Plany zaczęli od wysadzenia centralnych biur banku osmańskiego w Salonikach i Stambule. W 1900 Merdżanow ponownie przybył do Stambułu, aby omówić plan z Ormianami, następnie grupa zaczęła pracować, kopiąc tunele do obu banków. 18 września 1900 policja osmańska zatrzymała członka grupy, który niósł materiały wybuchowe, a następnie aresztowano całą grupę, w tym Merdżanow, Sokołowa i Pawła Szatewa. Rdzeń grupy został szybko rozwiązany dla bezpieczeństwa i tylko Pingow został w Salonikach, aby przygotować przyszłe działania. W 1901 więźniowie zostali deportowani do Bułgarii pod naciskiem bułgarskiego rządu.

Plany działania i ataków w Edirne edytuj

Merdżanow i Sokołow udali się do Sofii i zaczęli wymyślać nowe plany, jednym z nich było zatrzymaniu Orient Express na terytorium tureckim w pobliżu Edirne oraz zdobyciu pieniędzy w celu sfinansowania przyszłych działań. Realizując ten plan, udali się w rejon Edirne w lipcu 1901 z grupą składającą się z dziesięciu mężczyzn, wyposażoną przez Pawła Genadiewa, przedstawiciela Najwyższego Komitetu Macedońskiego w Płowdiwie. Grupa umieściła dużą ilość dynamitu pod trakcją kolejowej, ale coś poszło nie tak i pociąg przejechał nieuszkodzony. Dowiedzieli się wtedy, że perski szach przejedzie pociągiem przez Edirne, próbowali go przechwycić go na stacji w Lüleburgaz, ale się nie udało. Stamtąd udali się do Edirne z zamiarem schwytania gubernatora, który był zięciem sułtana, tego również nie udało się zrobić. Po tej porażce porwali syna bogatego miejscowego tureckiego właściciela ziemskiego, ale wkrótce zostali odkryci i otoczeni przez wielkie siły tureckie. W trwającej kilka godzin bitwie większość członków grupy zginęła lub została ciężko ranna. Sokołow był jednym z zabitych, a Merdżanow został schwytany żywcem wraz z Bułgarem z Lozengradu i dwoma Ormianami. Jeńcy zostali zabrani do Edirne, gdzie w listopadzie 1901 wszyscy czterej zostali publicznie powieszeni. Gemidži znów byli gotowi do działania w 1902, ale akcja zdobycia dynamitu w Dedeagach, zorganizowana przez lidera najwyższego komitetu macedońskiego Borysa Sarafowa, zmusiło grupę do porzucenia planowanych ataków na austriacką pocztę w Edirneu i ograniczenia jej działalności. Następnie członkowie grupy udali się do Salonik i kontynuowali planowanie nowych zamachów

Zamachy w Salonikach edytuj

28 kwietnia 1903 członek grupy Paweł Szatew użył dynamitu, aby wysadzić francuski statek „Guadalquivir”, który opuszczał port w Salonikach. Zamachowiec opuścił statek wraz z innymi pasażerami, ale został później złapany przez turecką policję na stacji kolejowej w Skopje. Tej samej nocy inne grupy: Dimitar Meczew, Ilija Trachkow i Miłan Arsow uderzyły w linię kolejową między Salonikami a Stambułem, powodując uszkodzenia lokomotywy i niektórych wagonów przejeżdżającego pociągu, nie raniąc pasażerów.

Następnego dnia sygnał do rozpoczęcia wielkiego nalotu w Salonikach przekazał Kostadin Kirkow, który użył materiałów wybuchowych do odcięcia sieci elektrycznej i wodociągowej miasta. Jordan Popjordanow (Orceto) wysadził budynek biura Banku Osmańskiego, pod którym „Gemidži” wcześniej wykopali tunel. Milan Arsow wrzucił bombę do kawiarni „Alhambra”. Tej samej nocy Kostadin Kirkow, Ilija Bogdanow i Władimir Pingow zdetonowali bomby w różnych częściach miasta. Dimitarowi Meczew i Ilija Truchkowi nie udało się wysadzić zbiornika zakładu produkującego gaz. Później zostali zabici w swoich kwaterach podczas strzelaniny z siłami armii i żandarmerii, przeciwko którym Meczew i Truchkow użyli ponad 60 bomb.

Jordan Popjordanow został zabity 30 kwietnia. W maju Kostadin Kirkow zginął podczas próby wysadzenia urzędu pocztowego. Tuż przed złapaniem Cwetko Traikow, którego misją było zabicie lokalnego gubernatora, popełnił samobójstwo, podpalając bombę, a następnie siadając na niej.

Powiązane ataki w Burgasie i Kuleliburgaz edytuj

Kontynuacją zamachów w Salonikach było wysadzenie pociągu pasażerskiego w pobliżu stacji kolejowej Kuleliburgaz pod dowództwem Michaiła Gerdżikowa oraz seria bombardowań statku pasażerskiego „Vaskapu” w zatoce Burgas prowadzonej przez Antona Prudkina, obie organizowane przez anarchistów związanych z Wewnętrzną Macedońsko-Edirneską Organizacjią Rewolucyjną (WMOR)[27]. Wysadzono również codzienny ekspres z Budapesztu do Stambułu w pobliżu Kuleliburgaz 28 sierpnia. Wybuch miał zniszczyć most i przerwać komunikację między Edirneem a Salonikami. W wyniku wybuchu siedem osób zginęło, a piętnaście zostało rannych uszkodzone zostały również dwa samochody. Drugi akt terrorystyczny miał miejsce na pokładzie austriacko-węgierskiego parowca rzecznego i morskiego „Vaskapu” miał miejsce 2 września. Detonacja statku nastąpiła, gdy ruch pasażerski statkami między Dunajem a portami Morza Czarnego był zatrzymany aż do Stambułu[28]. Wybuch zabił kapitana, dwóch oficerów, sześciu członków załogi i 15 pasażerów oraz podpalił statek. Napastnicy – Iwan Stojanow i Stefan Dimitrow, obaj bliscy krewni Zahari Stojanowa, również zginęli w wyniku eksplozji. Planowano również zaatakować port w Stambule, w którym 9 września wybuchły cztery statki: oprócz „Vaskapu” były to austro-węgierskie „Apollo”, niemieckie „Tenedos” i francuski „Felix Fressinet”. Z powodu przedwczesnej eksplozji „Vaskapu” plan się nie powiódł.

 
Paweł Szatew, jedyny ocalały z grupy, został uwięziony w komunistycznej Jugosławii i zmarł w areszcie domowym.

Spuścizna edytuj

Po atakach w mieście ogłoszono stan wojenny. W odpowiedzi armia turecka i Baszybuzucy zamordowali wielu niewinnych obywateli bułgarskich w Salonikach, aby oczyścić prowincję z bułgarskiego „zagrożenia”, a następnie w Bitoli. Paweł Szatew, Marko Bosznakow, Georgi Bogdanow i Milan Arsow zostali aresztowani i skazani przez sąd wojenny na kolonię karną w Fezzanie. Więziono także członków Komitetu Centralnego WMOR, w tym Iwana Garwanowa, D. Mirczewa i J. Kondowa.

W Libii Bosznakow zmarł na malarię 14 lutego 1908, natomiast Arsow z wyczerpania 8 czerwca tego samego roku. Po 30 lipca 1908, ze względu na zwycięstwo ruchu Młodych Turków, osmańska amnestia została nadana dwóm pozostałym „Żeglarzom”. Odcięli głowy swoim zmarłym towarzyszom i przybyli wraz z nimi do Salonik 18 października, gdzie przekazali głowy rodzinom zmarłych.

Członkowie edytuj

 
Abstrakcjonistyczny zabytek reprezentuje Gemidži, w centrum Wełes, Macedonia

Członkami żeglarzy byli[29]:

  • Jordan Popjordanow, zwany Ortzeto, urodził się w 1881 w Wełes, uważany za przywódcę grupy. Pochodził z mieszczańskiej rodziny i poznał się z innymi radykalnymi rewolucjonistami po wstąpieniu do szkoły bułgarskiej Salonika w 1894. Uważa się, że jest on głównym planistą „Żeglarzy”. Został zabity podczas bombardowań, jest jedynym „żeglarzem”, którego zdjęcia się nie zachowały.
  • Kostadin Kirkow, urodzony w 1882 w Wełes, od wczesnych lat związany był z Ortzeto. Do szkoły bułgarskiej dostali się w tym samym wieku. Był znany ze swojej wspaniałej pamięci i sarkastycznego humoru.
  • Milan Arsow, urodzony w 1886 w Oraowec koło Wełes, był najmłodszym zespołem i był w czwartej klasie szkoły średniej, kiedy dokonano ataków. Zmarł na wygnaniu.
  • Dimitar Meczew, urodzony w 1870 w Wełes, próbował zabić toporem człowieka z miejscowego zarządu w 1898, kiedy mu się nie udało, wyjechał w góry, by dołączyć do uzbrojonych grup partyzanckich. Zmarł podczas wydarzeń.
  • Georgi Bogdanow, urodzony w 1882 w Wełes, pochodzi z zamożnej rodziny. W 1901 ojciec wysłał go do Salonik do pracy w biurze nieruchomości. W ramach Gemidži wrzucił bombę do restauracji „Noja”. Bogdanov został aresztowany i zesłany na wygnanie w Libii. Po rewolucji młodotureckiej został ułaskawiony. Bogdanov zmarł 12 czerwca 1939 w Sofii.
  • Ilija Trachkow, ur. 1885 Wełes pracował w Salonikach jako szewc. Zmarł podczas zamachów.
  • Wladimir Pingow, urodzony w 1885 w Wełes, zawsze podejmował najbardziej niebezpieczne misje. Był pierwszym członkiem z grupy, który zmarł.
  • Marko Bosznakow, urodzony w 1878 w Ochrydzie, mówi się, że był oficerem armii bułgarskiej i to on opracował plany budowy tunelu pod bankiem. Był jedynym, który nie brał udziału w zamachach. Został złapany 14 dni po zamachu bombowym, zesłany do Libii w 1908. Zmarł w tym samym roku w Fezanie.
  • Tswetko Trajkow, urodzony w 1878, pochodził z Resen i mieszkał kilka lat w Salonikach. Był aktywnym członkiem społeczności bułgarskiej i ostatnim członkiem zespołu zabitym podczas zamachów.
  • Paweł Szatew, urodzony w Kratowie w 1882. Jego ojciec był kupcem. Dostał się do szkoły bułgarskiej w 1896. W latach 1910–1913 wrócił do Salonik i pracował jako nauczyciel w bułgarskim kolegium handlowym. Zmarł w areszcie domowym w Bitoli w 1951.
 
Pomnik ku czci Gemidži, w centrum Skopje, w Macedonii Północnej

Współczesne odniesienia edytuj

Pomimo bułgarskiego pochodzenia członków[30][31][32] oraz faktu, że jedyny ocalały z grupy – Pavel Shatev, został uwięziony w SR Macedonii za swoje bułgarskie i antyjugosłowiańskie sympatie[33] wszyscy członkowie grupy są dziś uważani za część narodowego panteonu Macedonii Północnej[34][35][36][37]. Historycy z Bułgarii podkreślają niewątpliwą bułgarską tożsamość etniczną anarchistów, ale mają tendencję do lekceważenia dążeń do autonomii politycznej, które były częścią ideologii grupy[38]. Historia grupy została opisana w powieści „Robi” (niewolnicy) z 1930 autorstwa bułgarskiego pisarza Antona Strashimirova, który był byłym członkiem IMARO[39]. W 1961 nakręcony został jugosłowiański film Terroryści z Salonik, koncentrujący się na walce o niezależną Macedonię. W 1983 pisarz Georgi Danailow stworzył sztukę „Konspiratorzy z Salonik”, popularną do dziś w teatrach w Bułgarii[40]. Gmina Wełes zbudowała pomnik grupy[41]. W ramach projektu Skopje 2014 wzniesiono także pomnik w centrum Skopje w Macedonii Północnej na cześć Гемиџии.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Antonios Vradis, Dimitrios K. Dalakoglou, Anarchism, Greece, [w:] Immanuel Ness (red.), International Encyclopedia of Revolution and Protest, t. 8, Wiley-Blackwell, 2009, ISBN 1-4051-8464-7.
  2. ↑ Nicholas Apoifis, Anarchy in Athens: An ethnography of militancy, emotions and violence, Manchester University Press, 2016, ISBN 978-1-5261-0803-6.
  3. ↑ Y. Megas, The Boatmen of Thessaloniki: The Anarchist Bulgarian Group and the Bombing Actions of 1903, Trochalia, 1994, ISBN 978-960-7022-47-9.
  4. ↑ Tschavdar Marinov, We the Macedonians, The Paths of Macedonian Supra-Nationalism (1878–1912), [w:] Mishkova Diana (red.), We, the People: Politics of National Peculiarity in Southeastern Europe, Central European University Press, 2009, s. 107–137, ISBN 963-9776-28-9.
  5. ↑ Loring M. Danforth, The Macedonian Conflict: Ethnic Nationalism in a Transnational World, Princeton University Press, 1997, ISBN 978-0-691-04356-2.
  6. ↑ Klaus Roth, Ulf Brunnbauer (red.), Region, Regional Identity and Regionalism in Southeastern Europe: Part 1, LIT Verlag, 2008, ISBN 978-3-8258-1387-1.
  7. ↑ Caroline Humphrey, Vera Skvirskaja, Post-cosmopolitan Cities: Explorations of Urban Coexistence, Berghahn Books, 1 sierpnia 2012, ISBN 978-0-85745-511-6 [dostęp 2020-05-09] [zarchiwizowane z adresu 2020-05-09] (ang.).
  8. ↑ Mercia MacDermott, Freedom Or Death, the Life of Gotsé Delchev, Journeyman Press, 1978, s. 304, ISBN 0-904526-32-1.
  9. ↑ Georg Brandes, Human Rights and Oppressed Peoples: Collected Essays and Speeches, William Banks (red.), University of Wisconsin Press, 2020, ISBN 978-0-299-32410-0.
  10. ↑ Dimitar Bechev, Historical Dictionary of North Macedonia (Historical Dictionaries of Europe), Rowman & Littlefield Publishers, 2019, ISBN 978-1-5381-1961-7.
  11. ↑ Iakovos D. Michailidis, From Christians to Members of an Ethnic Community: Creating Borders in the City of Thessaloniki (1800-1912), [w:] Luďa Klusáková, Laure Teulières (red.), Frontiers and identities: cities in regions and nations, Edizioni Plus – Pisa University Press, 2008, s. 174, ISBN 978-88-8492-556-5 [dostęp 2020-05-08] [zarchiwizowane z adresu 2020-05-09].
  12. ↑ Dimitar Bechev, Historical Dictionary of the Republic of Macedonia (Historical Dictionaries of Europe), Scarecrow Press, 2009, ISBN 978-0-8108-5565-6.
  13. ↑ Дончо Даскалов, Анархизмът в България, 1995, s. 34–36, ISBN 954-07-0157-0.
  14. ↑ Costas Lapavitsas, Pinar Cakiroglu, Capitalism in the Ottoman Balkans. Industrialisation and Modernity in Macedonia, Bloomsbury, 2019, s. 252, ISBN 978-1-78831-433-6.
  15. ↑ Duncan M. Perry, The Politics of Terror: The Macedonian Liberation Movements 1893-1903, Duke University Press, 1988, s. 101, ISBN 0-8223-0813-4.
  16. ↑ Stefan Trobest, Historical Politics and Histrocial ‘Masterpieces’ in Macedonia before and after 1991, t. 6, 2003, ISSN 1409-9454 (ang.).
  17. ↑ Victor Roudometof, Collective Memory, National Identity, and Ethnic Conflict: Greece, Bulgaria, and the Macedonian Question, Greenwood Publishing Group, 2002, s. 58, ISBN 0-275-97648-3.
  18. ↑ Carsten Wieland, One Macedonia With Three Faces: Domestic Debates and Nation Concepts, „Intermarium”, 4 (3), Columbia University, 2000–2001, ISSN 2385-5452.
  19. ↑ Stefan Troebst, „Makedonische Antworten auf die ‘Makedonische Frage” 1944-1992: Nationalismus, Republiksgründung, nation-building, „Südosteuropa”, 1992, s. 431.
  20. ↑ L. Benson, Yugoslavia: A Concise History, Springer, 2003, s. 89, ISBN 1-4039-9720-9.
  21. ↑ Die makedonische Frage. Ihre Entstehung und Entwicklung bis 1908. Steiner, Wiesbaden 1979, ISBN 3-515-02914-1 (Fikret Adanır’s Frankfurt am Main, Universität, Dissertation, 1977), s. 171.
  22. ↑ Ryan Robert Mitchell, Anarchism in Bulgaria, [w:] Immanuel Ness (red.), The International Encyclopedia of Revolution and Protest, Wiley-Blackwell, 2009, ISBN 978-1-4051-9807-3.
  23. ↑ „We, the People: Politics of National Peculiarity in Southeastern Europe, Diana Miškova, Central European University Press, 2009, ISBN 963-9776-28-9, p. 129.
  24. ↑ Петдесет 50-те най-големи атентата в българската история, Крум Благов, Репортер, 2000, стр. 21.
  25. ↑ James Sotros, The Greek Speaking Anarchist and Revolutionary Movement, p. 191.
  26. ↑ Y. Megas, The Boatmen of Thessaloniki: The Anarchist Bulgarian Group and the Bombing Actions of 1903, Ateny 1994.
  27. ↑ 50-те най-големи атентата в българската история [online], krumblagov.com, 26 lipca 2011 [dostęp 2020-08-15] [zarchiwizowane z adresu 2011-07-26].
  28. ↑ Yulian Konstantinov, Studying Disconnectedness: Postsocialist ‘Liberated’ Informal Economies and Ideas of European Unity. A Bottom-up Look from the Lower Danube (Bulgarian North-west) Bulgarian Society for Regional Cultural Studies (BSRCS).
  29. ↑ „James Sotros...” same with citation 1, p. 194, Megas G. The Boatmen of Thesalloniki. page 72.
  30. ↑ The A to Z of the Ottoman Empire, Selcuk Aksin Somel, Scarecrow Press, 2010, ISBN 1-4617-3176-3, p. ixx.
  31. ↑ A History of the Ottoman Bank, Edhem Eldem, ISBN 975-333-110-X, Ottoman Bank Historical Research Center, 1999,s. 239; 433.
  32. ↑ The Imperial Ottoman Bank in Salonica: the first 25 years, 1864-1890, John Karatzoglou, Ottoman Bank Archives & Research Centre, 2003, ISBN 975-93692-5-7, p. 9.
  33. ↑ After the annihilation of the pro-Bulgarian right-wing elements after 1945, the Yugoslav authorities concentrated their attention on communists with a Bulgarian past and pro-Bulgarian comments. One such was Venko Markovski, who dared to oppose Koneski’s ideas on the Serbianization of the Macedonian language. Others were Panko Brashnarov and Pavel Shatev, who wrote letters to Georgi Dimitrov and Stalin to complain about Tito and to ask for help in maintaining the Bulgarian character of Macedonia... The Yugoslav communists created special gulags in Idrizovo, near Skopje and Goli Otok, a barren island in Croatia, where they sent such pro-Bulgarian or pro-Macedonian independence agitators. For more see: Contested Ethnic Identity: The Case of Macedonian Immigrants in Toronto, 1900-1996, Chris Kostov, Peter Lang, 2010, ISBN 3-0343-0196-0, p. 88.
  34. ↑ Macedonia’s child-grandfathers: the transnational politics of memory, exile, and return, 1948-1998, Author Keith Brown, Publisher Henry M. Jackson, University of Washington, 2003 p. 33.
  35. ↑ Ivo Banac. With Stalin against Tito: Cominformist splits in Yugoslav Communism Cornell University Press, 1988, ISBN 0-8014-2186-1, p. 198.
  36. ↑ Zielonka, Jan; Pravda, Alex (2001). Democratic consolidation in Eastern Europe. Oxford: Oxford University Press. p. 422. ISBN 978-0-19-924409-6.
  37. ↑ Danforth, Loring M. (1997). The Macedonian conflict: ethnic nationalism in a transnational world. Princeton University Press. p. 64. ISBN 0-691-04356-6.”.
  38. ↑ The anarchists proposed a Macedonian state for all the Macedonian „nationalities”, which included also the Adrianople Vilajet, as part of a future Balkan Federation. However, the group presumed that Bulgarian language, Bulgarian Church and Bulgarian education ought to be used there. „We, the People: Politics of National Peculiarity in Southeastern Europe”, Diana Miškova, Central European University Press, 2009, ISBN 963-9776-28-9, p. 129.
  39. ↑ Радев, Ив. „Роби” – големият роман на Страшимиров. Родна реч (бр.1). 1995.
  40. ↑ Словото, © 1999-2016, WEB програмиране – Пламен Барух, Солунските съзаклятници (набрала и въвела в мрежата: Вера Бучкова) 1983 г. Георги Данаилов.
  41. ↑ Veles.gov.mk: Споменици, accessed on 10-01-2012.

Bibliografia edytuj

  • Благов Крум, Петдесет 50-те най-големи атентата в българската история: Класация на най-важните заговори, покушения, саботажи и отвличания до 2000-та година, Издателство Репортер, 2000, ISBN 954-8102-44-7.
  • Sotros James, The Greek Speaking Anarchist and Revolutionary Movement (1830–1940) Writings for a History, No God-No Masters, grudzień 2004.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Żeglarze_z_Salonik&oldid=68833873”