Pomysł, że na Wenus istnieje obecnie życie był od dawna przedmiotem rozważań. Liczba hipotez zmniejszyła się znacznie od wczesnych lat 60. XX wieku, kiedy statek kosmiczny zaczął badać planetę i stało się jasne, że jej środowisko jest ekstremalne w porównaniu z ziemskim.

Atmosfera Wenus widziana w ultrafiolecie przez Pioneer Venus 1 w 1979.

Położenie Wenus bliżej Słońca niż Ziemia i ekstremalny efekt cieplarniany podnoszący temperaturę na powierzchni do prawie 735 K (462 °C; 863 °F) i ciśnienie atmosferyczne 90 razy większe niż na Ziemi sprawiają, że życie oparte na wodzie w formach ziemskich jest mało prawdopodobne na powierzchni Wenus. Jednak kilku naukowców spekulowało, że ekstremofilne (termo- i acydofilne mikroorganizmy) mogą istnieć w umiarkowanych, kwaśnych górnych warstwach atmosfery Wenus[1][2][3]. W 2020 ogłoszono istnienie fosforowodoru PH
3
, zwanego inaczej fosfiną, w atmosferze planety, w ilościach wskazujących na pochodzenie najwyraźniej od organizmów żywych[4][5][6]. Informacja ta później została skorygowana – stwierdzone ilości fosfiny w istocie były znacznie mniejsze[7].

Poglądy historyczne edytuj

Aż do połowy XX wieku uważano, że środowisko powierzchniowe Wenus jest podobne do Ziemi, stąd powszechnie uważano, że Wenus może być siedliskiem życia. W 1870 roku brytyjski astronom Richard Proctor powiedział, że istnienie życia na Wenus jest niemożliwe w pobliżu jej równika[8], ale możliwe w pobliżu jej biegunów.

Od lat sześćdziesiątych XX wieku coraz liczniejsze dowody z różnych sond kosmicznych pokazują, że Wenus ma ekstremalny klimat, z efektem cieplarnianym generującym stałą temperaturę około 500 °C na powierzchni. Atmosfera zawiera chmury kwasu siarkowego, a ciśnienie atmosferyczne na powierzchni wynosi 90 barów, czyli jest prawie 100 razy większe niż na Ziemi i podobne do ciśnienia panującego na głębokości ponad 1000 m w oceanach Ziemi. W takim środowisku i biorąc pod uwagę nieprzyjazne życiu cechy wenusjańskiej pogody, życie w ziemskich formach jest wysoce nieprawdopodobne.

We wrześniu 1967 roku Carl Sagan i Harold Morowitz opublikowali analizę kwestii życia na Wenus w czasopiśmie Nature[9].

Siedlisko atmosferyczne edytuj

Chociaż prawdopodobieństwo istnienia życia w pobliżu powierzchni Wenus jest niewielkie, na wysokości około 50 km nad powierzchnią panuje łagodna temperatura, dlatego nadal istnieją opinie przemawiające za taką możliwością w atmosferze Wenus[10][11].

W analizie danych z misji z misji Wenera, Pioneer Venus i Magellan odkryto, że siarczek karbonylu, siarkowodór i dwutlenek siarki były obecne razem w górnych warstwach atmosfery. Wenera wykryła również duże ilości toksycznego chloru tuż pod pokrywą chmur wenusjańskich[12]. Siarczek karbonylu jest trudny do wytworzenia nieorganicznie[11], ale może być wydzielany przy zjawiskach wulkanicznych[13]. Kwas siarkowy jest wytwarzany w górnych warstwach atmosfery w wyniku fotochemicznego działania Słońca na dwutlenek węgla, dwutlenek siarki i parę wodną[14].

Promieniowanie słoneczne ogranicza zdatną do życia strefę atmosferyczną do wysokości od 51 km (65 °C) do 62 km (−20 °C), w obrębie kwaśnych chmur[3]. Spekulowano, że chmury w atmosferze Wenus mogą zawierać substancje chemiczne, które mogą inicjować formy aktywności biologicznej[15][16]. Spekulowano, że wszelkie hipotetyczne mikroorganizmy zamieszkujące atmosferę, jeśli są obecne, mogą wykorzystywać światło ultrafioletowe (UV) emitowane przez Słońce jako źródło energii, co może być wyjaśnieniem ciemnych linii (zwanych „nieznanym absorberem UV”) obserwowanych na fotografiach Wenus w ultrafiolecie[17][18]. Istnienie tego „nieznanego pochłaniacza UV” skłoniło Carla Sagana do opublikowania w 1963 roku artykułu proponującego hipotezę mikroorganizmów w górnych warstwach atmosfery jako czynnika absorbującego światło UV[19].

W sierpniu 2019 roku astronomowie poinformowali o nowo odkrytym długoterminowym wzorcu absorbancji światła UV i zmian albedo w atmosferze Wenus i jej pogodzie, które są spowodowane przez „nieznane pochłaniacze”, które mogą zawierać nieznane chemikalia, a nawet duże kolonie mikroorganizmów na dużych wysokościach. w atmosferze[20][21].

W styczniu 2020 roku astronomowie zgłosili dowody, które sugerują, że Wenus jest obecnie aktywna wulkanicznie, a pozostałość po takiej aktywności może być potencjalnym źródłem składników odżywczych dla ewentualnych mikroorganizmów w atmosferze Wenus.[22][23][24].

Badania opublikowane we wrześniu 2020 roku wykazały istnienie fosfiny w atmosferze Wenus, która nie była powiązana z żadną znaną nieożywioną metodą syntezy zachodzącą lub możliwą w warunkach Wenus[4][6][25].

Fosfina raczej nie kumuluje się w atmosferze Wenus, ponieważ pod wpływem promieniowania ultrafioletowego zapewne ostatecznie reaguje z wodą i dwutlenkiem węgla. Fosfina na Ziemi jest związana z ekosystemami beztlenowymi i może wskazywać na życie na pozbawionych tlenu egzoplanetach. Ponieważ nie jest znany żaden proces niebiologiczny, który prowadzi do wytworzenia fosfiny na planetach podobnych do Ziemi w znaczących ilościach, więc wykrywalne ilości fosfiny mogły wskazywać na życie. Hipoteza dała również możliwe wyjaśnienie ciemnych smug w atmosferze Wenus, wykrytych przez Japońską Agencję Kosmiczną, które mogłyby być koloniami drobnoustrojów żyjących w chmurach[26][27][28][29][30][31][32][33]. Późniejsze analizy wykazały, że w publikacji donoszącej o odkryciu fosfiny zawarty był błąd – zarejestrowano w istocie były znacznie mniejsze ilości fosfiny w atmosferze Wenus[7].

Potencjalne istnienie życia w przeszłości edytuj

Jest prawdopodobne, że gdyby woda w stanie ciekłym istniała na powierzchni planety, zanim efekt cieplarniany ją ogrzał, na Wenus mogło powstać życie mikrobiologiczne, ale już by nie istniało[34]. Zakładając, że proces dostarczania wody na Ziemię był wspólny dla wszystkich planet w pobliżu strefy nadającej się do zamieszkania, oszacowano, że woda w stanie ciekłym mogła istnieć na jej powierzchni nawet przez 600 milionów lat podczas i wkrótce po późnym silnym bombardowaniu, co mogło dać wystarczająco dużo czasu na powstanie prostego życia, ale wartość ta może wahać się od zaledwie kilku milionów lat do nawet kilku miliardów lat[35][36][37][38][39]. Ostatnie badania z września 2019 roku wykazały, że Wenus mogła mieć wody powierzchniowe i nadawać się do zamieszkania przez około 3 miliardy lat i mogła znajdować się w tym stanie do 700 do 750 milionów lat temu, jeśli to poprawne, dałoby to życiu wystarczająco dużo czasu, aby ewoluowało[40]. Mogło to również dać wystarczająco dużo czasu na ewolucję życia drobnoustrojów w atmosferze[41].

Sugerowano nawet, że złożone życie wyewoluowało wcześniej na Wenus niż na Ziemi oraz że w okresie kambru i ordowiku organizmy z Wenus zostały przeniesione na Ziemię za pośrednictwem asteroid. Teoria ta mogłaby pasować do wzorca pojawiania się, zróżnicowania i wymierania kolejnych form wysoko rozwiniętych życia z zadziwiającą szybkością w okresach kambru i ordowiku, a także wyjaśnia niezwykłą różnorodność genetyczną, która pojawiła się w tym okresie[42].

Przeprowadzono bardzo niewiele analiz materiału powierzchni Wenus, więc jest możliwe, że dowody na przeszłe życie, jeśli kiedykolwiek istniały, można by było znaleźć za pomocą sondy zdolnej do przetrwania obecnych ekstremalnych warunków powierzchniowych Wenus[9][43], chociaż zmiany powierzchni Wenus w ciągu ostatnich 500 milionów lat[44] wskazują, że jest mało prawdopodobne, aby pozostały starożytne skały powierzchniowe, zwłaszcza te zawierające mineralny tremolit, który teoretycznie mógłby zawierać ślady aktywności biologicznej[43].

Przypisy edytuj

  1. Stuart Clark "Acidic clouds of Venus could harbour life" w: „New Scientist”, 26 września 2003, (dostępne od 30 grudnia 2015).
  2. Martin Redfern, "Venus clouds 'might harbour life'" w: BBC News, 25 maja 2004, (dostępne od 30 grudnia 2015.
  3. a b Lewis R. Dartnell, Tom Andre Nordheim, Manish R. Patel, Jonathan P. Mason i inni [doi=10.1016/j.icarus.2015.05.006 "Constraints on a potential aerial biosphere on Venus: I. Cosmic rays"] w: „Icarus”, nr 257 z września 2015, str. 396–405.
  4. a b Nadia Drake "Possible sign of life on Venus stirs up heated debate" w: ”National Geographic” z 14 września 2020, (dostępne od 14 września 2020).
  5. , Jane S. Greaves i wsp. "Phosphine gas in the cloud decks of Venus" w: ”Nature Astronomy” z 14 września 2020, (doi:10.1038/s41550-020-1174-4 , dostępne od 14 września 2020).
  6. a b Shannon Stirone, Kenneth Chang, Dennis Overbye "Life on Venus? Astronomers See a Signal in Its Clouds - The detection of a gas in the planet's atmosphere could turn scientists' gaze to a planet long overlooked in the search for extraterrestrial life" w: ”The New York Times” z 14 września 2020, (dostępne od 14 września 2020).
  7. a b Matt Williams, Scientists Have Re-Analyzed Their Data and Still See a Signal of Phosphine at Venus. Just Less of it [online], Universe Today, 20 listopada 2020 [dostęp 2020-11-22] (ang.).
  8. Richard A. Proctor „Other Worlds Than Ours: The Plurality of Worlds Studied Under the Light of Recent Scientific Researches”, New York : J.A. Hill and Co., 1870. str. 94.
  9. a b Harold Morowitz "Life on Venus" w: „Astrobiology”, 11 (9), 2011, str. 931–932, doi:10.1089/ast.2011.9270.
  10. Venus as a Natural Laboratory for Search of Life in High Temperature Conditions: Events on the Planet on March 1, 1982 Archived 7 November 2015 at the Wayback Machine, L. V. Ksanfomality, published in Astronomicheskii Vestnik, Vol. 46, No. 1, 2012 Archived 4 March 2016 at the Wayback Machine.
  11. a b Geoffrey A. Landis "Astrobiology: the Case for Venus" (PDF). Journal of the British Interplanetary Society. 56 (7/8) 2003, str. 250–254, dostępne od 7 sierpnia 2011.
  12. David Harry Grinspoon „Venus Revealed: A New Look Below the Clouds of Our Mysterious Twin Planet.”, Addison-Wesley Pub, 1997.
  13. J. Seinfeld „Atmospheric Chemistry and Physics”, London: J. Wiley, 2006.
  14. "Venus Express: Acid clouds and lightning", European Space Agency (ESA), dostępne od 8 września 2016.
  15. Leonard David "Life Zone on Venus Possible", Space.com., 11 lutego 2003
  16. . Dirk Schulze-Makuch, David H. Grinspoon, Ousama Abbas, Louis N. Irwin, Mark A. Bullock "A Sulfur-Based Survival Strategy for Putative Phototrophic Life in the Venusian Atmosphere". Astrobiology. 4 (1), marzec 2004, str. 11–18. doi:10.1089/153110704773600203.
  17. "Venus could be a haven for life". ABC News. 28 września 2002.
  18. Dirk Schulze-Makuch, Louis N. Irwin "Reassessing the Possibility of Life on Venus: Proposal for an Astrobiology Mission" w: ”Astrobiology”, 2 (2) z 5 lipca 2004, str. 197–202, doi:10.1089/15311070260192264.
  19. Mysterious dark patches in Venus' clouds are affecting the weather there. What the dark patches are is still a mystery, though astronomers dating back to Carl Sagan have suggested they could be extraterrestrial microorganisms. Erica Naone, Astronomy. 29 sierpnia 2019.
  20. Paul Anderson Could microbes be affecting Venus' climate? – Unusual dark patches in Venus' atmosphere – called "unknown absorbers" – play a key role in the planet's climate and albedo, according to a new study. But what are they? That's still a mystery" w: Earth & Sky, dostępne od 3 września 2019.
  21. Yeon Joo Lee i inni "Long-term Variations of Venus's 365 nm Albedo Observed by Venus Express, Akatsuki, MESSENGER, and the Hubble Space Telescope" w: ”The Astronomical Journal” 158 (3) z 26 sierpnia 2019, str. 126-152, doi:10.3847/1538-3881/ab3120.
  22. Sannon Hall "Volcanoes on Venus Might Still Be Smoking - Planetary science experiments on Earth suggest that the sun's second planet might have ongoing volcanic activity" w: The New York Times z 9 stycznia 2020, (dostępne od 10 stycznia 2020).
  23. Justin Filiberto "Present-day volcanism on Venus as evidenced from weathering rates of olivine" w: Science. 6 (1) z 3 stycznia 2020, eaax7445, doi:10.1126/sciadv.aax7445.
  24. Sanjay S. Limaye "Venus' Spectral Signatures and the Potential for Life in the Clouds" w: ”Astrobiology”, 18 (9) z 12 września 2018, str. 1181–1198. doi:10.1089/ast.2017.1783.
  25. Jane S. Greaves i wsp. "Phosphine gas in the cloud decks of Venus" w: ”Nature Astronomy” z 14 września 2020, (doi:10.1038/s41550-020-1174-4 , dostępne od 14 września 2020).
  26. "Signs of alien life detected on Venus" w: ”Sky News”, dostępne od 15 września 2020.
  27. Clara Sousa-Silva, Sara Seager, Sukrit Ranjan, Janusz Jurand Petkowski, Zhuchang Zhan, Renyu Hu, William Bains "Phosphine as a Biosignature Gas in Exoplanet Atmospheres". Astrobiology (opublikowane w lutym 2020). 20 (2) z 11 października 2019, str. 235–268, doi:10.1089/ast.2018.1954.
  28. Jennifer Chu "A sign that aliens could stink" w: MIT News z 18 grudnia 2019.
  29. "Phosphine Could Signal Existence of Alien Anaerobic Life on Rocky Planets" w: ”Sci-News” z 26 grudnia 2019.
  30. Jennifer Chu "Astronomers may have found a signature of life on Venus - Evidence indicates phosphine, a gas associated with living organisms, is present in the habitable region of Venus' atmosphere", MIT, 14 września 2020, (dostępne od 15 września 2020).
  31. Sara Seager "Our crazy finding suggesting life on Venus", CNN News z 14 września 2020, (dostępne od 15 września 2020).
  32. Sara Seager i inni "The Venusian Lower Atmosphere Haze as a Depot for Desiccated Microbial Life: A Proposed Life Cycle for Persistence of the Venusian Aerial Biosphere" z 13 sierpnia 2020, (dostępne od 15 września 2020).
  33. Sara Seager (2020). "Exoplanet Biosignature Gases" na: SaraSeager.com, (dostępne od 15 września 2020).
  34. Bruce Dorminey "Venus Likely Had Past Life; Next Step Is Finding It" w: „Forbes” z 28 marca 2016.
  35. "Was Venus once a habitable planet?", European Space Agency, 24 czerwca 2010, (dostępne od 22 maja 2016).
  36. Nancy Atkinson "Was Venus once a waterworld?", Universe Today z 24 czerwca 2010, (dostępne od 22 maja 2016).
  37. Henry Bortman "Was Venus Alive? 'The Signs are Probably There'". Space.com, 26 sierpnia 2004, (dostępne od 22 maja 2016).
  38. "NASA Climate Modeling Suggests Venus May Have Been Habitable", NASA.gov, 11 sierpnia 2016, (dostępne od 15 sierpnia 2016).
  39. Michael J. Way "Was Venus the First Habitable World of our Solar System?'", ”Geophysical Research Letters”, 43 (16) z 2 sierpnia 2016, str. 8376–8383, doi:10.1002/2016GL069790.
  40. "Venus May Have Been Habitable for Three Billion Years | Planetary Science | Sci-News.com" w: „Breaking Science News | Sci-News.com”, (dostępne od 24 września 2019).
  41. "Did the Early Venus Harbor Life? (Weekend Feature)". dailygalaxy.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-28)]. w: „ Daily Galaxy” z 2 czerwca 2012, (dostępne od 28 października 2017).
  42. Annabel Cartwright "The Venus Hypothesis", 2016.
  43. a b David Shiga "Did Venus's ancient oceans incubate life?" w: ”New Scientist” z 10 października 2007, (dostępne od 22 maja 2016).
  44. Robert G.Strom, Gerald G. Schaber, Douglas D. Dawson "The global resurfacing of Venus" w: ”Journal of Geophysical Research”, 99 (E5) z 25 maja 1994, str. 10899–10926, doi:10.1029/94JE00388.