Abarakku lub masennu (mašennu) - jedna z ważniejszych godności urzędniczych w starożytnej Asyrii i Babilonii, oznaczająca osobę zarządzającą prywatnym lub królewskim domem, gospodarstwem, posiadłością, rezydencją czy pałacem.

W tekstach asyryjskich i babilońskich tytuł ten zapisywany był zazwyczaj po sumeryjsku (lú)agrig(IGI+DUB), co tłumaczyć można na język akadyjski zarówno jako abarakku[1][2], jak i masennu (mašennu)[3][4]. Oba te akadyjskie słowa miały najprawdopodobniej to samo lub bardzo podobne znaczenie, przy czym - jak się wydaje - tytuł abarakku nosili urzędnicy w Asyrii, a tytuł masennu ich odpowiednicy w Babilonii[5]. Głównym obowiązkiem abarakku/masennu było zarządzanie: w zależności od sytuacji i zajmowanej pozycji mógł on zarządzać np. domem, gospodarstwem domowym, posiadłością, a nawet królewskim dworem czy pałacem[a]. Z pełnioną przez niego funkcją musiała się wiązać kontrola nad finansami i skarbcem, stąd też tytuł abarakku/masennu tłumaczony jest też czasem jako „skarbnik”[6][7].

W Asyrii najważniejszą osobą pełniącą ten urząd był królewski abarakku/masennu, zwany „wielkim abarakku/masennu” (abarakku/masennu rabû)[8][2]. Był to jeden z najbardziej wpływowych urzędników z najbliższego otoczenia króla[7]. Poza swoimi nominalnymi obowiązkami sprawował on również szereg ważnych funkcji administracyjnych w imperium oraz zarządzał jedną z granicznych prowincji o ważnym znaczeniu strategicznym (prowincja zarządcy królewskiego)[7][9]. Królewscy abarakku/masennu pojawiają się regularnie jako eponimowie w Asyryjskiej liście eponimów, gdzie wymieniani są zazwyczaj zaraz po królu, naczelnym dowódcy wojsk (turtānu), heroldzie pałacowym (nāgir ekalli) i wielkim podczaszym (rab šāqē)[10][8].

Znani z imienia królewscy abarakku/masennu:

Na dworze królewskim swoich abarakku/masennu mogli mieć również inni członkowie rodziny królewskiej – wiadomo na przykład, iż istniał też urząd „abarakku/masennu królowej matki” (agrig ša ama.lugal)[8] oraz urząd „abarakku/masennu następcy tronu” (agrig ša mār šarri)[14]. Własnych abarakku/masennu mogły mieć też świątynie, a nawet miasta: w jednym z tekstów wspominany jest na przykład „abarakku/masennu świątyni boga Aszura” (LÚ.IGI+DUB É Aššur)[14], a w innym „abarakku/masennu miasta Harran” (IGI+DUB URU Ḫarrān)[14].

Po upadku Asyrii tytuł mašennu używany był wciąż w Babilonii, na dworze królów nowobabilońskich (626–539 p.n.e.), gdzie oznaczał najwyższego rangą zarządcę królewskiego[15]. Do obowiązków tego dostojnika należało zarządzanie ziemią królewską, dbanie o irygację oraz zaopatrywanie dworu królewskiego w żywność[15]. Wszystkimi działaniami kierował on ze swego centrum administracyjnego, zwanego „domem mašennu” (bīt mašenni)[15]. O roli odgrywanej przez mašennu na dworze nowobabilońskim świadczyć może jedna z inskrypcji Nabuchodonozora II (604–562 p.n.e.) w której wymieniany jest on jako pierwszy w grupie sześciu najważniejszych urzędników królewskich[15]. Poza nim w grupie tej znaleźli się również: „naczelny piekarz” (rab nuḫatimmī), „główny skarbnik” (rab kāṣirī), „intendent pałacu” (ša pān ekalli), „majordomus” (rab bīti) i „dowódca gwardii królewskiej” (bēl ṭābīḫī)[15].

  1. The Assyrian Dictionary tłumaczy tytuł abarakku jako „chief steward of a private or royal household” (hasło abarakku, The Assyrian..., s. 32.), a tytuł mašennu jako „a high official, steward” (hasło mašennu, The Assyrian ..., s. 363.), z kolei Akkadisches Handwörterbuch tłumaczy tytuł abarakku jako „Haus-, Palastverwalter, Schaffner” (hasło abarakku(m), Akkadisches ..., s. 3.), a tytuł mašennu jako „ein Verwalter” (hasło mašennu(m), Akkadisches ..., s. 625.). W oparciu o te tłumaczenia można próbować tłumaczyć tytuł abarakku/masennu na język polski jako „zarządca”, „intendent” czy „administrator”, bądź też (bardziej archaicznie) jako „rządca”, „ekonom”, „szafarz” czy też „włodarz”

Przypisy

edytuj
  1. hasło abarakku, The Assyrian..., s. 32.
  2. a b hasło abarakku(m), Akkadisches ..., s. 3.
  3. hasło mašennu, The Assyrian ..., s. 363.
  4. hasło mašennu(m), Akkadisches ..., s. 625.
  5. hasło abarakku, The Assyrian..., s. 35.
  6. masennu. oracc.museum.upenn.edu. [dostęp 2021-04-02]. (ang.).
  7. a b c hasło Treasurer, w: Assyrian empire builders (technical terms). ucl.ac.uk. [dostęp 2021-04-02]. (ang.).
  8. a b c hasło abarakku, The Assyrian..., s. 33.
  9. Radner K., Provinz. C, w: Reallexikon..., s. 49.
  10. Grayson A.K., Assyrian..., s. 21-22.
  11. a b c d e Grayson A.K., Assyrian..., s.40.
  12. a b c d e f g Assyrian Eponym List. oracc.museum.upenn.edu. [dostęp 2019-11-06]. (ang.).
  13. a b c d e f g h i The Neo Assyrian Eponyms. cdli.ox.ac.uk. [dostęp 2019-11-06]. (ang.).
  14. a b c hasło abarakku, The Assyrian..., s. 34.
  15. a b c d e Da Riva, R., Nebuchadnezzar II’s Prism ..., s. 202.

Bibliografia

edytuj
  • hasło abarakku, The Assyrian Dictionary, tom 1 (A/1), The Oriental Institute, Chicago 1964, s. 32-35.
  • hasło abarakku(m), Akkadisches Handwörterbuch, tom 1 (A-L), Wiesbaden 1965, s. 3-4.
  • hasło mašennu, The Assyrian Dictionary, tom 10 (M/1), The Oriental Institute, Chicago 1977, s. 363-364.
  • hasło mašennu(m), Akkadisches Handwörterbuch, tom 2 (M-S), Wiesbaden 1972, s. 625.
  • Da Riva, R., Nebuchadnezzar II’s Prism (EŞ 7834): A New Edition, w: Zeitschrift für Assyriologie 103(2), 2013, s. 196-229.
  • Grayson A.K., Assyrian Officials and Power in the Ninth and Eight Centuries, State Archives of Assyria Bulletin (SAAB) VII/1 (1993), s. 19-52.
  • Radner K., Provinz. C, w: Reallexikon der Assyriologie, tom XI (Prinz, Prinzessin - Samug), Walter de Gruyter, Berlin - New York 2006-2008, s. 42-68.