Akcja „Burza” w Okręgu Tarnopol Armii Krajowej

Akcja „Burza” w Okręgu Tarnopol AK – część akcji wojskowej zorganizowanej i podjętej przez oddziały Armii Krajowej przeciw wojskom niemieckim w końcowej fazie okupacji niemieckiej, bezpośrednio przed wkroczeniem Armii Czerwonej, prowadzona w granicach II Rzeczypospolitej.

Odznaka AK przyznawana za udział w akcji „Burza”

W 1943 komenda okręgu tarnopolskiego prowadziła intensywne przygotowania do „Burzy”, trafnie prognozując, że na początku 1944 Rosjanie wkroczą na teren okręgu. Znaczna część sił znajdowała się pod bronią w terenie, osłaniając skupiska ludności polskiej przed atakami UPA.

Reorganizacja i walki

edytuj

4 stycznia Rosjanie przekroczyli granicę województwa. Komendant okręgu wydał rozkaz do rozpoczęcia „Burzy” w inspektoratach: Tarnopol, Czortków i Złoczów.

W ramach „Burzy” okręg miał rozwinąć 12 Dywizję Piechoty AK. W rejonie Brzeżan, Podhajec i Monasterzysk rozwinięto 51 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych por. Antoniego Fanderowskiego „Wana”. W rejonie Złoczowa, Zborowa i Buska odtwarzono 52 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych por. Michała Horvatha „Kmicica”. 54 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych AK planowano rozwinąć w okolicach Tarnopola. Zmobilizowane 51 i 52 pp AK liczyły po około 700 partyzantów[1].

Dowódcą zgrupowania tych jednostek został kpt. Franciszek Garwola „Dziryt”. Najwcześniej do „Burzy” przystąpiły oddziały 54 pp Armii Krajowej. 7–8 marca wykolejono 16 pociągów. Na obrzeżach Tarnopola oddziały stoczyły boje z Wehrmachtem. 10 marca 1944 Tarnopol przekształcono w rejon umocniony. Partyzanci nie zdołali przebić się do miasta. Otoczony przez oddziały rosyjskie, garnizon Tarnopola bronił się do 16 kwietnia.

W lipcu oddziały AK nadal realizowały plan „Burza”. Wysadzono kilka mostów, a część opanowano i utrzymano do nadejścia Armii Czerwonej. W pierwszych momentach styczności dochodziło do współdziałania. Zgodnie z rozkazem komendanta Obszaru Lwowskiego z 7 lipca 1944 oddziały AK przy zetknięciu się z regularnymi wojskami sowietów ujawniać się miały jako „Zgrupowanie 12 DP na polu walki, o składzie: 51 i 52 pp”.

Rozbrojenie

edytuj

Komendant Obszaru Lwowskiego polecił 12 DP AK skoncentrować się w rejonie Bóbrki i przejść pod Lwów. Oddziały 51 i 52 pp AK zostały jednak przez Sowietów rozbrojone. Część oficerów i żołnierzy kierowano do obozów formowania Wojska Polskiego, część pozostawiono na krótko w batalionach strzeleckich do obrony miast przed atakami UPA. Znaczną część wywieziono do łagrów i więzień.

Przypisy

edytuj
  1. T Krzystek; W 55 rocznicę..., s. 32.

Bibliografia

edytuj