Akcja Wyborcza Polaków na Litwie – Związek Chrześcijańskich Rodzin
Akcja Wyborcza Polaków na Litwie – Związek Chrześcijańskich Rodzin (AWPL-ZChR) (lit. Lietuvos lenkų rinkimų akcija – Krikščioniškų šeimų sąjunga, LLRA-KŠS) – litewska partia polityczna reprezentująca Polaków mieszkających w tym kraju, szczególnie na Wileńszczyźnie. W latach 1994–2016 nosiła nazwę Akcja Wyborcza Polaków na Litwie.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Lider | |
| Data założenia |
28 sierpnia 1994 |
| Adres siedziby |
ul. Zamkowa 16, |
| Ideologia polityczna |
konserwatyzm, chrześcijańska demokracja[1], eurosceptycyzm[2] |
| Członkostwo międzynarodowe |
brak |
| Grupa w Parlamencie Europejskim |
|
| Barwy | |
| Obecni posłowie |
3/141
|
| Obecni eurodeputowani |
1/11
|
| Strona internetowa | |
Historia
edytujW 1994 na Litwie została przyjęta ustawa o organizacjach społecznych, na mocy której organizacja społeczno-polityczna Związek Polaków na Litwie miała przekształcić się w organizację społeczną albo w partię polityczną. Społeczność polska, chcąc zachować własną organizację społeczną oraz mieć udział w życiu politycznym Litwy powinna była powołać własną partię polityczną. 14 sierpnia zwołano V Nadzwyczajny Zjazd ZPL, podczas którego przyjęta była decyzja o przekształceniu ZPL w organizację społeczną i utworzenie partii pod nazwą Akcja Wyborcza ZPL. 23 października po naciskach litewskiego Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawie usunięcia z nazwy wyrazu „Związek” została zarejestrowana Akcja Wyborcza Polaków na Litwie.
Na zjazdach AWPL z lat 1994 i 1997 w głosowaniu prezesem partii został Jan Sienkiewicz, natomiast w 1999 – Waldemar Tomaszewski, ponownie wybierany na prezesa również na IV i na V zjeździe AWPL. Według stanu na marzec 2016 r. do partii należy 2207 członków[3].
W czasie VIII zjazdu sprawozdawczo-wyborczego w maju 2016 podjęto decyzję o uzupełnieniu nazwy partii, brzmiącej odtąd Akcja Wyborcza Polaków na Litwie – Związek Chrześcijańskich Rodzin[4].
Udział w wyborach do organów państwa litewskiego i Unii Europejskiej
edytujWybory parlamentarne
edytujW Sejmie VI kadencji (1996–2000) Akcję reprezentowali Gabriel Jan Mincewicz i Jan Sienkiewicz. Na zmniejszenie się polskiej reprezentacji w stosunku do kadencji 1992–1996 wpłynęło wprowadzenie klauzuli zaporowej 5% dla podziału mandatów z listy krajowej. Dwóch kandydatów AWPL uzyskało mandaty w okręgach jednomandatowych: Wilno-Soleczniki i Wilno-Szyrwinty.
W wyborach z 2000 AWPL uzyskała 1,85% głosów. Dwa miejsca w tych samych okręgach co poprzednio zdobyli: Waldemar Tomaszewski oraz Gabriel Mincewicz. W wyborach z 2004 Akcja wystartowała z przedstawicielami mniejszości rosyjskiej i białoruskiej, co przełożyło się na 3,8% głosów i 2 mandaty. Posłami zostali Waldemar Tomaszewski i Leokadia Poczykowska. W wyborach parlamentarnych z 2008 AWPL zdobyła 4,79% głosów, czyli uzyskała wynik zbliżony do klauzuli zaporowej 5%. W okręgach jednomandatowych po raz pierwszy zdobyła trzy, a nie dwa mandaty, które przypadły: Waldemarowi Tomaszewskiemu (Wilno–Soleczniki), Michałowi Mackiewiczowi (Szyrwinty–Wilno) i Jarosławowi Narkiewiczowi (Wilno–Troki). Do uzyskania czwartego mandatu w okręgu Nowa Wilejka zabrakło niewielkiej liczby głosów.
W wyborach parlamentarnych z 2012 AWPL zdobyła 5,83% głosów i po raz pierwszy przekroczyła pięcioprocentowy próg wyborczy. Z listy krajowej mandaty poselskie zdobyli: Wanda Krawczonok, Józef Kwiatkowski, Michał Mackiewicz oraz Zbigniew Jedziński i Irina Rozowa (po rezygnacji z objęcia mandatów przez Waldemara Tomaszewskiego i Zdzisława Palewicza), zaś w okręgach jednomandatowych wygrali: Jarosław Narkiewicz, Leonard Talmont i Rita Tamašunienė. Po raz kolejny ogólnolitewski próg wyborczy ugrupowanie przekroczyło w wyborach w 2016, zdobywając pięć miejsc w Sejmie z listy krajowej oraz co najmniej dwa w okręgach jednomandatowych – w pierwszej turze mandaty zdobyli Czesław Olszewski i Leonard Talmont (ponadto w drugiej turze o fotele poselskie będą rywalizować Danuta Narbut i Rita Tamašunienė).
W wyborach parlamentarnych w 2024 roku AWPL zdobyła 3,89% głosów nie przekraczając progu 5 procentowego. W okręgach jednomandatowych w pierwszej turze wygrali: Jarosław Narkiewicz i Rita Tamašunienė. Trzeci mandat dla AWPL w okręgu Wilno Południe zdobył w drugiej turze Czesław Olszewski[5][6][7]. Rywalizację o mandaty poselskie przegrali w drugiej turze: Waldemar Urban i Edyta Tamošiunaite[8]. 14 listopada 2024 AWPL-ZChR oraz Związek Chłopów i Zielonych utworzyły nową frakcję parlamentarną pod nazwą Frakcja Chłopów-Zielonych i Związku Chrześcijańskich Rodzin[9][10].
Wybory samorządowe
edytujAWPL od lat reprezentowana jest w samorządach na Wileńszczyźnie. Zdobywała kolejno: 69 mandatów (1995)[11], 59 (1997), 53 (2000), 50 (2002) i 53 mandaty (2007). W wyborach samorządowych 2011 AWPL wraz z koalicyjnym Sojuszem Rosyjskim otrzymała poparcie 6,50% głosujących, wprowadzając do samorządów 65 radnych (o 12 więcej niż w wyborach z 2007), z czego Akcji Wyborczej Polaków na Litwie przypadły 62 mandaty, a Sojuszowi Rosyjskiemu – 3. W wyborach samorządowych w roku 2015 partia znów wystartowała w koalicji z Sojuszem Rosyjskim i uzyskała wynik 7,72% (o 1,22% więcej niż w poprzednich wyborach samorządowych). Tym razem koalicja wywalczyła 67 mandatów (w tym 6 – Sojusz Rosyjski) oraz dodatkowo dwa stanowiska merów rejonów (będących również radnymi) solecznickiego i wileńskiego.
Wyniki koalicji i AWPL w poszczególnych rejonach[12]:
- Rejon solecznicki – 76,18% głosów i 20 mandatów na 24 oraz stanowisko mera (wcześniej: 70,29% głosów i 22 mandaty na 25)
- Rejon wileński – 60,83% głosów i 20 mandatów na 30 oraz stanowisko mera (wcześniej: 64,72% głosów i 19 mandatów na 27)
- Wilno – 17,19% głosów i 10 mandatów na 50 (wcześniej: 15,07% głosów i 11 mandatów na 51)
- Rejon święciański – 16,68% głosów i 5 mandatów na 24 (wcześniej: 13,24% głosów i 4 mandaty na 25)
- Rejon trocki – 15,45% głosów i 4 mandaty na 24[13] (wcześniej: 18,74% głosów i 5 mandatów na 25)
- Kłajpeda – 11,89% głosów i 4 mandaty na 30
- Wisaginia – 9,34% głosów i 3 mandaty na 24 (wcześniej: 6,50% głosów i 2 mandaty na 25)
- Rejon szyrwincki – 5,40% głosów i 1 mandat na 20.
Od 1995 AWPL sprawuje samodzielnie władzę w rejonach wileńskim i solecznickim. W radzie m. Wilna AWPL była w latach 2007–2009 w koalicji z Litewską Partią Socjaldemokratyczną i partią Porządek i Sprawiedliwość. We władzach miasta społeczność polską reprezentował wówczas zastępca mera Wilna Artur Ludkowski. W latach 2010–2015 zastępcą mera z ramienia AWPL był Jarosław Kamiński. Od roku 2014 Maria Pucz jest wicemerem rejonu trockiego.
Wybory do Parlamentu Europejskiego
edytujW wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 AWPL kandydowała w koalicji ze Związkiem Rosjan na Litwie i uzyskała 5,71% głosów, jednak nie przekroczyła progu wyborczego wymaganego dla koalicji (7%) i nie otrzymała żadnego z trzynastu mandatów przewidzianych dla Litwy. W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2009 AWPL startowała razem z Sojuszem Rosyjskim. Uzyskała 8,46 proc. poparcia i zdobyła mandat, który otrzymał Waldemar Tomaszewski. AWPL wygrała w czterech okręgach wyborczych na Wileńszczyźnie. W rejonie solecznickim partia polska uzyskała 80,5% głosów, w wileńskim – 71,0%, w trockim – 31,6%, a w święciańskim – 22,4%. W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2014 Akcja Wyborcza Polaków na Litwie oraz Sojusz Rosyjski utworzyły koalicję „Blok Waldemara Tomaszewskiego”. Koalicja uzyskała 8,06% głosów i zdobyła mandat, który ponownie otrzymał Waldemar Tomaszewski. „Blok Waldemara Tomaszewskiego” wygrał w czterech rejonach: solecznickim – 74,8%, wileńskim – 54,6%, miejskim Wisaginia – 32,9% i trockim – 22,4%.
Poparcie w wyborach
edytuj| Wybory | Liczba głosów | Poparcie w procentach (lista krajowa) | Zmiana punktów procentowych | Lista krajowa | Zmiana | Okręgi jednomandatowe | Zmiana | Suma |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1996 | 40 941 | 2,98% | – | 0 | – | 1 | – | 1[14] |
| 2000 | 28 641 | 1,85% |  1,13
|
0 | – | 2 |  1
|
2 |
| 2004 | 45 302 | 3,79% | 1,94
|
0 | – | 2 | – | 2 |
| 2008 | 59 237 | 4,79% | 1,00
|
0 | – | 3 | 1
|
3 |
| 2012 | 79 840 | 5,83% | 1,04
|
5 | 5
|
3 | – | 8 |
| 2016 | 69 810 | 5,72% | 0,11
|
5 | – | 3 | – | 8 |
| 2020 | 56 338 | 4,82% | 0,90
|
0 | 5
|
3 | – | 3 |
| 2024 | 48 267 | 3,89% | 0,93
|
0 | – | 3 | – | 3 |
| Wybory | Liczba głosów | Poparcie | Zmiana punktów procentowych | Mandaty | Zmiana | L. miejsc dla Litwy |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2004 | 68 937 | 5,71% | – | 0 | – | 13 |
| 2009 | 46 293 | 8,42% | 2,71
|
1 | 1
|
12 |
| 2014 | 92 108 | 8,06% | 0,36
|
1 | – | 11 |
| 2019 | 69 263 | 5,24% | 2,82
|
1 | – | 11 |
| 2024 | 39 202 | 5,78% | 0,54
|
1 | – | 11 |
Wyniki w wyborach samorządowych
edytuj| Wybory | Poparcie | Zmiana punktów procentowych | Liczba głosów | Mandaty | Zmiana |
|---|---|---|---|---|---|
| 2007 | 5,42% | 53 | 3
| ||
| 2011 | 6,50% | 1,08%
|
65 | 12
| |
| 2015 | 7.72% | 1,22%
|
67 | 2
| |
| 2019 | 5,2% | 58 981 | 56[15] | 9
| |
| 2023 | 5,3% | 62 359 | 57[16] |  1
|
| Wybory | Kandydat | Głosowanie | Poparcie | Zmiana | Uwagi |
|---|---|---|---|---|---|
| 2009 | Waldemar Tomaszewski | I tura | 4,74% | – | Druga tura się nie odbyła |
| 2014 | Waldemar Tomaszewski | I tura | 8,23% | 3,49
|
Nie zakwalifikował się do drugiej tury |
| 2019 | Waldemar Tomaszewski | I tura | 3,98% | 4,25
|
Nie zakwalifikował się do drugiej tury |
Struktura organizacji
edytujPrezesem rady naczelnej jest Waldemar Tomaszewski. Szefami oddziałów są: Wanda Krawczonok (Wilno), Waldemar Tomaszewski (wileński), Maria Pucz (trocki), Zdzisław Palewicz (solecznicki), Zbigniew Jedziński (święciański), Rita Tamašunienė (szyrwincki).
Przypisy
edytuj- ↑ Parties and Elections in Europe [online], parties-and-elections.eu [dostęp 2017-11-16] (niem.).
- ↑ Euroscepticism and the prospects of future enlargement of the EU. [dostęp 2019-07-07].
- ↑ Partia Pracy się kurczy, rośnie w siłę Alians Rosjan [online], zw.lt [dostęp 2020-07-08] (pol.).
- ↑ AWPL uzupełnia nazwę o Związek Chrześcijańskich Rodzin. Strona internetowa AWPL-ZChR, 2016-05-07. [dostęp 2016-10-11]. (pol.).
- ↑ AWPL-ZChR przypieczętowała swoje zwycięstwo na Wileńszczyźnie. dorzeczy.pl, 2024-10-28. [dostęp 2024-11-28]. (pol.).
- ↑ Wyniki wyborów na Litwie. Socdemi zwyciężają, Landsbergis rezygnuje, AWPL ma dodatkowy mandat. kurierwilenski.lt, 2024-10-28. [dostęp 2024-11-28]. (pol.).
- ↑ Olszewski zdobywa mandat: „Jest to kolejny cud na Wileńszczyźnie”. lrt.lt, 2024-10-27. [dostęp 2024-11-28]. (pol.).
- ↑ Balsavimo rezultatai daugiamandatėje apygardoje. vrk.lt, 2024-10-14. [dostęp 2024-10-14]. (lit.).
- ↑ Nowa frakcja w Seimasie. "Przełomowe posunięcie". dorzeczy.pl, 2024-11-18. [dostęp 2024-11-28]. (pol.).
- ↑ AWPL-ZChR z partią chłopską utworzyła wspólną frakcję w Sejmie. l24.lt, 2024-11-14. [dostęp 2024-11-28]. (pol.).
- ↑ W liczbę tę wliczone są również mandaty wywalczone przez pozostałe mniejszości słowiańskie np. w Kłajpedzie (4) i Wisagini (6).
- ↑ Balsavimo rezultatai Lietuvoje. Balsavimo rezultatai savivaldybėse.
- ↑ W wyborach powtórzonych – https://web.archive.org/web/20160321062233/http://www.2013.vrk.lt/2015_savivaldybiu_tarybu_rinkimai/output_lt/rezultatai_daugiamand_apygardose/apygardos_rezultatai7780.html.
- ↑ Na skutek wyborów powtórzonych w marcu 1997 z powodu zbyt niskiej frekwencji w okręgach jednomandatowych, AWPL zwiększyła stan posiadania do 3 posłów.
- ↑ Kurier Wileński, Wtorek 28 Maja 2019 r. Nr. 99(18616), str. 5.
- ↑ Waldemar Tomaszewski: dzięki ogromnemu poparciu mieszkańców AWPL-ZChR jednoznacznym liderem w okręgu wileńskim [online], l24.lt [dostęp 2024-04-22] (pol.).
Bibliografia
edytuj- A. Bobryk, Społeczne znaczenie funkcjonowania polskich ugrupowań politycznych w Republice Litewskiej 1989-2013, Siedlce 2013
- P. Sobik, Akcja Wyborcza Polaków na Litwie w systemie politycznym Republiki Litewskiej, Wojnowice 2017