Amalur
Amalur (bask. ama „matka”, lur „ziemia”[1]) także: Ama-Lurra, Ama Lur, Lur[2] – baskijska bogini roślin i zwierząt, Matka-Ziemia (dla praindoeuropejskich kosmogonii charakterystyczne jest nadawanie Ziemi cech kobiety, jako dającej życie[1]). Najważniejsza pierwotna bogini w mitologii Basków[3], utożsamiana z boginią Mari[1][4].
| baskijska bogini roślin i zwierząt | |
_-_Midjourney_AI_bertsioa.png)
| |
| Inne imiona |
Ama-Lurra, Ama-Lur |
|---|---|
| Występowanie | |
| Rodzina | |
| Dzieci | |
Istnieje legenda związana z boginią na temat powstania kwiatu-słońca (bask. eguzki-lore „kwiat słońca” lub ekilore „kwiat wschodu”). Amalur stworzyła eguzkilorea, czyli dziewięćsił, na prośby przerażonych ciemnościami i złymi duchami mieszkańców Ziemi. Kwiat powstał tuż po stworzeniu przez Amalur córek: Słońca (Ekhi) i Księżyca (Illargui). Za sprawą przypominającego „świetlistość" kształtu, roślina była traktowana jako amulet i umieszczana na drzwiach w celu ochrony przed złem[5].
W 1968 roku powstał baskijskojęzyczny film nawiązujący tytułem do imienia bogini: dokument Ama-Lur (też: Tierra Madre, Mother Earth, [Ojczyzna]) autorstwa Nestora Basterretxei i Fernando Larrukerta. Ukazał on historię, kulturę i tradycje Basków, podkreślając ich związek z Matką-Ziemią, swoją ojczyzną[6]. Film spotkał się z ostrymi reakcjami ówczesnych władz, w tym z cenzurą[7], natomiast po śmierci generała Franco zaczął służyć do promocji tożsamości Basków, w tym ich związków z dawnymi wierzeniami[6].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Margaret Bullen, Basque Gender Studies, University of Nevada Press, 2003, s. 137, ISBN 978-1-877802-31-7.
- ↑ Manfred Lurker, Dictionary of gods and goddesses, devils and demons, London: Routledge and K. Paul, 1987, ISBN 978-1-315-00238-5, OCLC 1086532924 [dostęp 2019-12-07].
- ↑ Patxi Xabier Lezama Perier, Basque Mythology: History of the myths and deities of the Basque mythological universe, 2018.
- ↑ Basque Marian devotion [online], Artzai Ona, 9 maja 2017 [dostęp 2019-12-11] (ang.).
- ↑ The flower of the sun in Basque culture [online], Basque Books and More Blog, 16 sierpnia 2016 [dostęp 2019-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-18] (ang.).
- ↑ a b Rob. Stone, Julio Medem., Manchester: Manchester University Press, 2007, ISBN 978-1-84779-189-4, OCLC 818847242 [dostęp 2019-12-08].
- ↑ About Basque Country, Ama-lur: Mother’s Day. A documentary on the Basque Country’s soul. [online], About Basque Country, 3 maja 2015 [dostęp 2019-12-07] (ang.).