Wikipedia

Arch Linux

system operacyjny

Arch Linux – dystrybucja GNU/Linuksa stworzona przez Judda Vineta. Stawia ona sobie za cel łatwość konfiguracji i użytkowania systemu operacyjnego, a także dostępność znacznej ilości aktualnego oprogramowania, którym można w prosty i wygodny sposób zarządzać. Łatwość ta nie jest jednak osiągana przez dużą ilość graficznych konfiguratorów, a poprzez przemyślnie rozmieszczone i zaprojektowane pliki konfiguracyjne, skrypty i programy. Dlatego też Arch Linux, mimo swojej prostoty, może nie być odpowiednim systemem dla osób niemających wcześniej styczności z GNU/Linuksem ani dla tych, dla których używanie konsoli oraz edycja plików tekstowych w celu zmiany ustawień mogą sprawiać problemy.

Arch Linux
Logo Arch Linux
Logo programu
ilustracja
Producent

Levente Polyak (wcześniej Aaron Griffin, Judd Vinet)

Architektura

x86_64,
i686 (nieoficjalnie)[1],
ARM (nieoficjalnie)[2]

Pierwsze wydanie

11 marca 2002

Aktualna wersja

2024.03.01

(1 marca 2024)

Jądro

monolityczne

Licencja

Wolne Oprogramowanie (GNU GPL i inne licencje)

Typ pakietów

pkg.tar.xz, pkg.tar.zst

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Inspiracją dla Judda Vineta była inna, wcześniejsza dystrybucja GNU/Linuksa – CRUX. Arch jest oparty na systemie pakietów binarnych kompilowanych dla architektur i686 oraz x86_64 zarządzanych przez specjalnie do tego zadania stworzony program o nazwie pacman. Umożliwia on instalację, aktualizację oraz usuwanie pakietów. Pakiety mogą być także budowane ze źródeł przy pomocy ABS (Arch Linux Build System) – systemu podobnego do portów FreeBSD. Umożliwia on proste i szybkie budowanie pakietów i włączanie ich do systemu. Instalacja przebiega w trybie tekstowym, a użytkownik może dokonać konfiguracji systemu edytując odpowiednie pliki.

Dostępne jest wydanie dedykowane architekturze ARM[3], działające m.in. na platformie Raspberry Pi[4]. Arch stanowi podstawę dla wielu dystrybucji pochodnych[5], m.in. Manjaro.

Historia edytuj

Idea Arch Linuksa powstała w marcu 2002 roku, kiedy to Judd Vinet, zirytowany brakiem sposobu na łatwą aktualizację systemu, z którym przyszło mu pracować, rozpoczął pracę nad nowym systemem. Arch powstawał jednocześnie z menadżerem pakietów do niego – Pacmanem. Koncepcję budowy systemu Judd zaczerpnął z CRUX-a, który był bardzo prosty i szybki w działaniu, jednak trudny w konfiguracji dla początkującego użytkownika. Również koncepcja działania Pacmana została zaczerpnięta z innego oprogramowania – pakietu pkgtools pochodzącego z dystrybucji Slackware[6].

Pierwszy obraz ISO systemu Arch Linux opublikowany został w kwietniu 2006 roku[7]. Vinet przewodził projektowi do 1 października 2007, po czym zrezygnował ze swego przywództwa z powodu braku czasu, a swe obowiązki przekazał Aaronowi Griffinowi[8].

W sierpniu 2012 roku rozpoczęto proces przystosowywania systemu do użycia pakietu systemd jako menedżera uruchamiania[9]. Proces ten dobiegł końca w listopadzie tego samego roku, gdy pakiet ten stał się domyślny dla wszystkich nowych instalacji Arch Linuksa.

W styczniu 2017 roku zakończono oficjalne wsparcie dla architektury i686. Ostatnią wersją systemu wspierającą tę architekturę jest wersja pochodząca z lutego. Niedługo później powstała dystrybucja Arch Linux 32, która nadal oferuje wsparcie dla tej architektury[10].

24 lutego 2020 roku Aaron Griffin zapowiedział, że w związku z małym zaangażowaniem w projekt przekaże przywództwo nad nim dla Levente Polyaka. Wtedy to wprowadzono również dwuletnią kadencyjność stanowiska lidera projektu[11].

Od kwietnia 2021 roku obraz instalacyjny Arch Linuksa zawiera domyślnie skrypt instalacyjny archinstall[12].

Filozofia edytuj

Arch Linux został zaprojektowany jako prosty (w konstrukcji) system operacyjny dla zaawansowanych użytkowników. Nie posiada żadnych zbędnych ozdóbek, graficznych narzędzi konfiguracyjnych itp. Filozofia jego konstrukcji jest w tym podobna do tej, zastosowanej w systemie CRUX, iż użytkownik musi posiadać pewien poziom wiedzy, aby przygotować system do działania. Poziom ten nie jest szczególnie wysoki, jednak Arch Linux nie jest najlepszym rozwiązaniem dla absolutnie początkujących użytkowników. Społeczność Arch Linuksa ma do dyspozycji rozbudowaną i wysokiej jakości dokumentację (serwis internetowy stworzony w oparciu o wiki), która stanowi podstawową pomoc w jego poznawaniu i rozwiązywaniu pojawiających się problemów. Dużą aktywnością charakteryzuje się też forum dyskusyjne użytkowników tej dystrybucji i jest miejscem, gdzie często można uzyskać pomoc i porady dotyczące działania systemu i jego oprogramowania.

Filozofia Arch Linuksa zawiera się, przede wszystkim, w trzech głównych zasadach:

  • Prostota i „lekkość”, czyli generalnie podążanie za zasadą KISS,
  • Stosowanie graficznych narzędzi do podstawowej konfiguracji systemu jest niekorzystne dla użytkownika. Osoba, poprzez użytkowanie systemu poszerza swoją wiedzę na jego temat, co sprawia, że takie narzędzia są w pewnym momencie całkowicie zbędne. Zyskuje się na tym czas, który byłby poświęcony na tworzenie takich narzędzi oraz eliminowanie problemów, wynikających z ich użytkowania,
  • Wkład użytkowników jest dozwolony, a nawet pożądany, jeśli istnieje zgodność z filozofią konstrukcji systemu.

Wymowa nazwy edytuj

Wymowa nazwy Arch Linux niekiedy jest tematem dyskusyjnym i można spotkać się z różnymi wariantami jej interpretacji. Jednak twórca Archa i jednocześnie pomysłodawca nazwy wymawia[13] słowo Arch jak archer, czyli w polskim zapisie fonetycznym Arcz Linuks. Taką interpretację proponuje również oficjalna strona wiki Arch Linux[14].

Repozytoria pakietów edytuj

Pliki konieczne do działania programów Arch Linuksa są dostępne w postaci pakietów, które zgrupowane są w repozytoriach[15]:

  • core – podstawowe oprogramowanie wymagane do działania systemu,
  • extra – dodatkowe programy, których instalacja jest opcjonalna; tutaj znajdują się np. środowiska graficzne, pakiety biurowe czy pakiety pozwalające systemowi na połączenie z Internetem, takie jak NetworkManager,
  • multilib – pakiety 32-bitowe przystosowane do działania z systemami 64-bitowymi (np. Wine).

Arch Linux posiada repozytoria testowe, w których znajdują się niestabilne wersje pakietów[15]:

  • core-testing - odpowiednik core,
  • extra-testing - odpowiednik extra,
  • multilib-testing - odpowiednik multilib,
  • gnome-unstable - znajdują się w nim testowe wersje środowiska graficznego GNOME,
  • kde-unstable - znajdują się w nim testowe wersje środowiska graficznego KDE.

Udostępniony jest również zbiór repozytoriów, w których znajdują się pakiety całkowicie niezdatne do działania[15][16]:

  • core-staging - odpowiednik core,
  • extra-staging - odpowiednik extra.

W Arch User Repository (AUR) zawarte są paczki tworzone przez społeczność użytkowników[17]. Jest ono odpowiednikiem PPA stosowanego w Ubuntu.

Aktywowanie, bądź dezaktywowanie, poszczególnych repozytoriów możliwe jest poprzez edycję pliku /etc/pacman.conf. W tym pliku można również dodać inne, nieoficjalne serwery z pakietami. W pliku /etc/pacman.d/mirrorlist znajduje się lista serwerów (i jednocześnie ich priorytety).

Wydania edytuj

Arch Linux jest dystrybucją typu rolling release, co oznacza, że jego aktualizacje wydawane są ciągle, na bieżąco[18], bez potrzeby każdorazowego tworzenia numerowanej aktualizacji. Model przeciwny zastosowany został chociażby w systemie Windows XP, gdzie aktualizacje (poza aktualizacjami bezpieczeństwa) wydawane były jako paczki zwane "service packami"[19].

Pomimo tego co miesiąc[20] wydawane są kolejne wersje tej dystrybucji pod postacią obrazów płyt. Kolejne wydania są po prostu „migawką” stanu pakietów. Wraz z wydaniem wersji „Duke” zmieniło się numerowanie wersji, które aktualnie zawiera rok oraz miesiąc ukazania się obrazów płyt, zamiast stosowanych wcześniej kolejnych cyfr. Od wydania 2008.06 dostarczane są również obrazy Live USB, dzięki którym możemy zainstalować system z pamięci USB. Od wydania 2021.04.01 do obrazu dołączony jest skrypt archinstall, ułatwiający zainstalowanie dystrybucji[21][12].

Wybrane wersje Arch Linux: edytuj

Wersja Data wydania Nazwa kodowa Uwagi
2017.01.01[22] 1 stycznia 2017 2017.01.01 Linux 4.8.13
2015.11.01[23] 1 listopada 2015 2015.11.01 Linux 4.2.5
2012.12.01[24] 1 grudnia 2012 2012.12.01 Nowa wersja instalatora, linux 3.6.8, systemd 196.
2012.11.01[25] 2 listopada 2012 2012.11.01 Linux 3.6
2012.09.07[26] 8 września 2012 2012.09.07 Linux 3.5.3, nowe wersje initscripts, systemd oraz netcfg.
2012.07.15[27] 22 lipca 2012 2012.07.15 Usunięcie AIF i zastąpienie skryptami instalacyjnymi, obraz do instalacji dostępny wyłącznie w wersji netinstall
2011.08.19[28] 18 sierpnia 2011 2011.08.19 Linux 3.0.3-1, syslinux, btrfs i nilfs2
2010.05[29] 17 maja 2010 2010.05 Wsparcie dla trybu isohybrid.
2009.08[30] 10 sierpnia 2009 2009.08 Pacman w wersji 3.3.
2009.02[31] 16 lutego 2009 2009.02 Dołączenie AIF (Arch Linux Installation Framework).
2008.06[32] 24 czerwca 2008 Overlord Dostępne także jako Live USB.
2007.08-2[33] 7 października 2007 Don’t Panic
2007.08.1[34] 10 września 2007 Don’t Panic
2007.08[35] 5 sierpnia 2007 Don’t Panic
2007.05[36] 17 maja 2007 Duke Pacman w wersji 3
0.8[37] 30 marca 2007 Voodoo
0.7.2[38] 18 maja 2006 Gimmick[39]
0.7.1[40] 5 stycznia 2006 Noodle
0.7[41] 24 stycznia 2005 Wombat
0.6[42] 1 marca 2004 Widget Dodanie wsparcia dla systemów plików JFS i XFS.
0.5[43] 21 czerwca 2003 Nova Wprowadzenie wsparcia dla PAM, LVM i GRUB.
0.4[44] 18 grudnia 2002 Dragon
0.3[45] 7 sierpnia 2002 Firefly
0.2[46] 17 kwietnia 2002 Vega
0.1[47] 11 marca 2002 Homer Pierwsze wydanie, stworzone od podstaw ((ang.) from scratch).

Dystrybucje bazujące na Arch Linux edytuj

Istnieje wiele dystrybucji Linuksa opartych na systemie Arch Linux.. Do najpopularniejszych należą m.in.:

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Oficjalne wsparcie zostało porzucone 8 listopada 2017; ponad 6 lat temu, obecnie jest kontynuowane przez projekt Arch Linux 32.
    (The end of i686 support. archlinux.org.).
  2. ↑ Wspierana przez projekt Arch Linux ARM.
  3. ↑ Arch Linux ARM.
  4. ↑ Raspberry Pi – ArchWiki.
  5. ↑ Arch based distributions (active).
  6. ↑ Wywiad z Juddem Vinetem. ossblog.it. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-18)].
  7. ↑ Arch Linux - News: Official Arch64 install cd available [online], archlinux.org [dostęp 2023-11-19].
  8. ↑ Arch Leadership / Announcements, Package & Security Advisories / Arch Linux Forums [online], bbs.archlinux.org [dostęp 2023-11-19].
  9. ↑ Stéphane Gaudreault, [arch-dev-public] Migration to systemd [online], 2012 [dostęp 2023-11-19].
  10. ↑ Arch Linux 32 [online], archlinux32.org [dostęp 2023-11-19].
  11. ↑ Arch Linux - News: The Future of the Arch Linux Project Leader [online], archlinux.org [dostęp 2024-01-13].
  12. ↑ a b Marius Nestor, Latest Arch Linux ISO Release Comes with the ArchInstall CLI Guided Installer [online], 9to5Linux, 11 kwietnia 2021 [dostęp 2023-12-27] (ang.).
  13. ↑ Wypowiedź Judda Vineta odnośnie do wymowy słowa ''Arch'' [online] [dostęp 2012-07-22] [zarchiwizowane z adresu 2013-03-22].
  14. ↑ Arch terminology - ArchWiki [online], wiki.archlinux.org [dostęp 2023-11-19].
  15. ↑ a b c Official repositories - ArchWiki [online], wiki.archlinux.org [dostęp 2023-11-19].
  16. ↑ [arch-dev-public] [staging] repository: Let's give it a try! - Arch-dev-public - lists.archlinux.org [online], lists.archlinux.org [dostęp 2023-11-19] (ang.).
  17. ↑ Arch User Repository – Arch Wiki.
  18. ↑ What is a Rolling Release Distribution? [online], It's FOSS, 20 września 2020 [dostęp 2023-11-20] (ang.).
  19. ↑ What are service packs for Windows, and where can I get them? [online], kb.iu.edu [dostęp 2023-11-20].
  20. ↑ Releases.
  21. ↑ Gavin Phillips, Arch Linux Now Comes With Easier to Use Guided Installer [online], MUO, 6 kwietnia 2021 [dostęp 2023-12-27] (ang.).
  22. ↑ Arch Linux - Release: 2017.01.01 [online], archlinux.org [dostęp 2024-01-13].
  23. ↑ Arch Linux - Release: 2015.11.01 [online], archlinux.org [dostęp 2024-01-13].
  24. ↑ Pierre Schmitz (2012.12.01) December: time for a new install medium.
  25. ↑ Pierre Schmitz (2012.11.01) November release of install media available.
  26. ↑ Pierre Schmitz (2012.09.07) New install medium 2012.09.07.
  27. ↑ Pierre Schmitz (2012.07.22) News: Install media 2012.07.15 released.
  28. ↑ Dieter Plaetinck (2011.08.20) 2011.08.19 installation media.
  29. ↑ Dieter Plaetinck (2010.05.17) 2010.05 snapshots. Less is more.
  30. ↑ Dieter Plaetinck (2009.08.10) 2009.08 images.
  31. ↑ Aaron Griffin (2009.02.16) 2009.02 ISO Release.
  32. ↑ Simo Leone (2008.06.24) 2008.06 Overlord ISOs released.
  33. ↑ Arch Linux - Release: 2007.08-2 [online], archlinux.org [dostęp 2024-01-13].
  34. ↑ Arch Linux - Release: 2007.08.1 [online], archlinux.org [dostęp 2024-01-13].
  35. ↑ Tobias Powalowski (2007.08.05) 2007.08 Don’t Panic ISOs released.
  36. ↑ Tobias Powalowski (2007.05.17) 2007.05 Duke ISOs released.
  37. ↑ Tobias Powalowski (2007.03.31) 0.8 Voodoo ISOs finally released!
  38. ↑ Arch Linux - Release: 0.7.2 [online], archlinux.org [dostęp 2024-01-13].
  39. ↑ Gimmick? / Arch Discussion / Arch Linux Forums [online], bbs.archlinux.org [dostęp 2024-01-13].
  40. ↑ Arch Linux - Release: 0.7.1 [online], archlinux.org [dostęp 2024-01-13].
  41. ↑ Judd Vinet (2005.01.24) Arch Linux 0.7 (Wombat) Released!
  42. ↑ Judd Vinet (2004.03.01) Arch Linux 0.6 Released.
  43. ↑ Judd Vinet (2003.07.21) Arch Linux 0.5 Released.
  44. ↑ Judd Vinet (2002.12.18) Arch Linux 0.4 Released.
  45. ↑ Judd Vinet (2002.08.07) Arch Linux 0.3 Released.
  46. ↑ Judd Vinet (2002.04.17) Arch Linux 0.2 Released.
  47. ↑ Judd Vinet (2002.03.11) Arch Linux 0.1 Released.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Arch_Linux&oldid=73045669”