Banitu
Banitu (akad. Banītu, tłum. „Piękna”)[1] – królowa, żona asyryjskiego króla Salmanu-aszareda V (726-722 p.n.e.), znana z inskrypcji odkrytych w tzw. grobowcach królowych w Kalchu; przez niektórych badaczy identyfikowana z Jabą, żoną Tukulti-apil-Eszarry III (747-727 p.n.e.).
W latach 1988–1989 archeolodzy iraccy prowadzący wykopaliska w Kalchu (obecnie Nimrud w Iraku) odkryli w ruinach Pałacu Północno-zachodniego cztery grobowce w których pochowano wysokich rangą urzędników dworskich oraz tzw. „kobiety pałacu” - członkinie asyryjskiej rodziny panującej[2]. W nienaruszonym grobowcu II, zawierającym sarkofag z dwoma szkieletami kobiet, odnaleziono setki przedmiotów należących do trzech asyryjskich królowych: Jaby, żony Tukulti-apil-Eszary III (744-727 p.n.e.), Banitu, żony Salmanu-aszareda V (726-722 p.n.e.), oraz Atalii, żony Szarru-kina II (722-705 p.n.e.)[3].
Dwa spośród przedmiotów odkrytych w grobowcu II (złota misa na wino i wykonany z kryształu górskiego pojemnik na kosmetyki) na pewno należały do Banitu, gdyż umieszczona jest na nich akadyjska inskrypcja „Należące do Banitu, królowej Salmanu-aszareda, króla Asyrii”[4]. Nie wiadomo jest jednak, czy samą królowe pochowano w grobowcu, gdyż w sarkofagu odnaleziono jedynie dwa szkielety. Zdaniem naukowców szkielet na dnie sarkofagu należał do Jaby, dla której grobowiec został wzniesiony, natomiast później do sarkofagu złożono również ciało Atalii[4]. Brak trzeciego szkieletu tłumaczony jest zazwyczaj tym, iż Atalia, której mąż w przewrocie pałacowym odsunął Salmanu-aszareda V od władzy, przejęła po swojej poprzedniczce Banitu należące do niej przedmioty i została z nimi pochowana[5][4]. Istnieje też inna teoria, według której imię Banitu było tylko akadyjskim tłumaczeniem zachodniosemickiego imienia Jaba (oba znaczą „Piękna”) i w istocie Banitu i Jaba były jedną osobą[6][4]. Na potwierdzenie przywoływany jest fakt, iż inna asyryjska królowa, nosząca zachodniosemickie imię Naqi’a, znana była również pod imieniem Zakutu, będącym akadyjskim odpowiednikiem imienia Naqi’a (oba znaczą „Czysta”)[4]. Znany jest też przypadek Mulissu-mukanniszat-Ninuy, ostatniej żony Aszur-nasir-apli II (883-859 p.n.e.), która po śmierci męża poślubiła jego syna, Salmanu-aszareda III (858-824 p.n.e.)[4]. Tym samym Jaba/Banitu po śmierci Tukulti-apil-Eszarry III również mogła poślubić jego syna Salmanu-aszareda V[4].
Przypisy edytuj
- ↑ hasło banû, The Assyrian Dictionary, tom 2 (B), The Oriental Institute, Chicago 1965, s. 81.
- ↑ Gansell A.R., Women..., s. 19.
- ↑ Gansell A.R., Women..., s. 19-20.
- ↑ a b c d e f g Assyrian empire builders - Shalmaneser V, king of Assyria (726-722 BC). www.ucl.ac.uk. [dostęp 2013-05-21]. (ang.).
- ↑ Baker H.D., Salmanassar V, w: Reallexikon der Assyriologie, tom XI (Prinz, Prinzessin - Samug), Walter de Gruyter, Berlin - New York 2006-2008, s. 586.
- ↑ Gansell A.R., Women..., s. 20.
Bibliografia edytuj
- Gansell A.R., Women in Ancient Mesopotamia, w: James S.L., Dillon S. (ed.), A Companion to Women in the Ancient World, Blackwell Publishing 2012.