Bruno Schwark
Bruno Schwark (ur. 29 grudnia 1883 w Runowie w powiecie lidzbarskim, zm. 17 października 1964 w Liebfrauenhöhe) – niemiecki ksiądz katolicki, doktor teologii, archiprezbiter parafii w Ornecie, kanonik warmiński, prałat, pisarz.
| Prałat | |
 Bruno Schwark | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
17 października 1964 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Prezbiterat |
3 lutego 1907 |
Życiorys edytuj
Urodził się w rodzinie kupca Karla. W 1891 rodzina przeprowadziła się do Królewca. W Królewcu rodzice posłali go oraz jego brata do gimnazjum Collegium Fridericianum. Królewiec był wówczas w przeważającej części protestancki, ale rodzina uczęszczała do katolickiego kościoła św. Jana Chrzciciela, w którym wówczas proboszczem był ks. Jan Szadowski[1]. W latach 1896 i 1897 rodzice zmarli przedwcześnie. Decyzją krewnych Bruno został wysłany podczas ferii wielkanocnych 1898 roku na dalszą naukę do gimnazjum w Braniewie. Gimnazjum ukończył na wiosnę 1903 roku i uzyskał maturę[2]. Następnie studiował filozofię i teologię w seminarium duchownym, również w Braniewie. Święcenia kapłańskie otrzymał 3 lutego 1907 roku z rąk sędziwego biskupa Andreasa Thiela, w katedrze we Fromborku, w grupie ośmiu diakonów, m.in. razem z Richardem Zieglerem[1]. Jako neoprezbiter został skierowany na parafię w Zwierznie, od 16 kwietnia 1908 był jej tymczasowym komendariuszem. W latach 1910–1912 kontynuował studia w Bonn i w Rzymie. Ze względów zdrowotnych przerwał studia i powrócił na Warmię. 18 sierpnia 1912 został wikariuszem we Franknowie, ponadto zastępował proboszcza w Bartoszycach. 1 grudnia 1815 uzyskał na Uniwersytecie w Bonn stopień doktora teologii na podstawie dysertacji Bischof Rather von Verona als Theologe. W czasie I wojny światowej służył w jednostce sanitarnej w Bartoszycach jako podoficer. W 1915 roku został kapelanem wojskowym w Gumbinnen (obecnie Gusiew), od 1916 w Tylży (teraz Sowieck). 7 grudnia 1919 został mianowany kuratusem w Gołdapi. W okresie od 12 października 1926 do 1932 sprawował urząd proboszcza w Kwiecewie. 20 grudnia 1932 został proboszczem parafii w Ornecie oraz dziekanem. Za odczytanie listów duszpasterskich biskupa warmińskiego oraz za opiekę duszpasterską nad polskimi robotnikami przymusowymi był inwigilowany i prześladowany przez gestapo. Mimo tych zatargów z władzą, nie sprzeciwiła się ona jego mianowaniu kanonikiem kapituły katedralnej we Fromborku w 1943 roku (być może dlatego, że utrąciła już poprzednią kandydaturę na kanonika – ks. Josefa Lettaua[3]). Instalacja na ten urząd miała miejsce 14 stycznia 1944 roku. Bruno Schwark pełnił też funkcję egzaminatora synodalnego oraz cenzora ksiąg religijnych. Podczas brutalnego zajmowania Prus Wschodnich przez Armię Czerwoną w styczniu 1945 pozostał w Ornecie. W lipcu 1945, w związku z nieobecnością biskupa warmińskiego Maximiliana Kallera, brał udział w wyborze tymczasowego rządcy diecezji, którym został proboszcz parafii św. Jakuba w Olsztynie Jan Hanowski. Kapituła obradowała w składzie zdziesiątkowanym wydarzeniami wojennymi, w wyborze Hanowskiego uczestniczyli jedynie Bruno Schwark, dziekan Aloys Marquardt oraz ks. Franz Heyduschka. 11 sierpnia (lub 1 września[4]) 1946 został wysiedlony wraz z grupą 1500 osób transportem kolejowym do Niemiec (nie znał języka polskiego[5]). Zamieszkał w Düsseldorfie, następnie był kapelanem w Marxzell k. Karlsruhe. Od 1953 był kapelanem sióstr w klasztorze Liebfrauenhöhe koło Horb. W 1957 otrzymał godność prałata.
Po śmierci biskupa warmińskiego Maximiliana Kallera Bruno Schwark, jako jedyny kanonik warmiński (los drugiego kanonika, który przeżył wojnę, Aloysa Marquardta, był wówczas nieznany) brał udział w wyborze 11 lipca 1947 wikariusza kapitulnego, prałata Arthura Kathera, do 1940 proboszcza i dziekana w Elblągu. Po śmierci Kathera w 1957 brał udział w wyborze, wraz z kanonikiem Marquardtem, ks. Paula Hoppe – na wikariusza kapitulnego diecezji warmińskiej do opieki duszpasterskiej dla Warmiaków w Niemczech[6].
Napisał wiele artykułów o historii Kościoła na Warmii, publikowanych na łamach Ermlandbriefe oraz Ermländischer Hauskalender. W 1915 zebrał wspomnienia przeżyć warmińskich księży podczas I wojny światowej. Największe jego powojenne opracowanie to Ihr Name lebt. Ermländische Priester in Leben, Leid und Tod. W książce tej zebrał życiorysy i opisał tagiczną śmierć 88 księży z Prus Wschodnich i Pomorza, którzy zginęli z rąk żołnierzy Armii Czerwonej lub zmarli wkrótce potem wskutek okrutnych wojennych przejść. Materiał zebrał na podstawie przeprowadzonych wywiadów ze świadkami, prowadzonej z nimi korespondencji oraz wspomnień innych osób. Książka stanowi cenne świadectwo wydarzeń i męczeńskiej śmierci wielu duchownych z rąk radzieckich żołdaków[7][8][9][4].
Publikacje edytuj
- Bischof Rather von Verona als Theologe, 1915
- Der Feind im Land. Berichte ermländischer Geistlicher über Ostpreußens Russenzeit 1914/15, Braniewo 1915
- Ihr Name lebt. Ermländische Priester in Leben, Leid und Tod, Osnabrück 1958
Przypisy edytuj
- ↑ a b Wir fahren durch Ermlands Diaspora. I. Teil von Bruno Schwark [w:] Ermländischer Hauskalender 1953
- ↑ Die Abiturienten des Braunsberger Gymnasiums von 1860 bis 1916 : mit Unterstützung des Historischen Vereins für Ermland
- ↑ Ulrich Fox Die Besetzung der ermländischen Kanonikate des Frauenburger Domkapitels während der Zeit des Nationalsozialismus (1933–1945) [w:] Warmińska kapituła katedralna, Olsztyn 2010
- ↑ a b Ernst Laws Stilles Gedenken [w:] Ermländischer Hauskalender 1966
- ↑ Proboszczowie parafii Katolickiej św. Brunona w Bartoszycach od 1890 do 1945 roku [online], Parafia św. Brunona w Bartoszycach [dostęp 2023-09-11] (pol.).
- ↑ Julian Wojtkowski Diecezja warmińska w latach 1945-1972 Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 1, 81–100, 1996
- ↑ Wojciech Zawadzki Duchowieństwo katolickie z terenu obecnej diecezji elbląskiej w latach 1821–1945, Olsztyn 2000, s. 211
- ↑ Jan Chłosta, Biografie Niemców z Prus Wschodnich: leksykon, Olsztyn 2010
- ↑ Bruno Schwark Ihr Name lebt: Ermländische Priester in Leben, Leid und Tod, Osnabrück 1958