Cmentarz św. św. Piotra i Pawła w Toruniu
Cmentarz św. św. Piotra i Pawła w Toruniu – czynny cmentarz parafialny, administrowany przez parafię św. św. Piotra i Pawła, znajdujący się przy ul. Poznańskiej 104 w Toruniu. Zajmuje 0,66 ha powierzchni[1]
 nr rej. A/230 z 1 czerwca 1987[1]
| |
 Golgota z 1911 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Typ cmentarza |
parafialny |
| Wyznanie |
rzymskokatolicki |
| Stan cmentarza |
czynny |
| Powierzchnia cmentarza |
0,66 ha |
| Zarządca | |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
 52°59′33″N 18°35′12″E/52,992500 18,586667
| |
Początki cmentarza św. św. Piotra i Pawła związane są z istniejącym w tym miejscu w II poł. XVI w. kościołem parafialnym pod wezwaniem św. Anny. W 1813 roku kościół św. Anny, podobnie jak i cała zabudowa Podgórza, został zniszczona przez wojska napoleońskie[2]. Świątyni nie odbudowano, postanowiono jedynie ponownie założyć w tym miejscu cmentarz[3]. W jego centrum w 1911 roku usytuowano Golgotę[2]. Na cmentarzu znajduje się również kaplica grobowa rodziny Jaugschów, jedyna tego rodzaju w Toruniu. Zbudowana jest na planie kwadratu i przykryta kopułą. Jest położona w północno-wschodniej części cmentarza[4].
W 1927 roku przeprowadzono inwentaryzację niemieckich pomników, płyt pamiątkowych i grobów wojennych. Stwierdzono, że zachowane groby niemieckich żołnierzy pochodzą z czasów I wojny światowej[5].
Cmentarz figuruje w gminnej ewidencji zabytków (nr 356, wpis z 1 czerwca 1987)[1].
Spoczywają tu m.in:
- ks. Kazimierz Siuchniński – proboszcz parafii św. św. Piotra i Pawła[4],
- Michalina Jastrzębska – nauczycielka, obrońca Lwowa, odznaczona Krzyżem Walecznych[4],
- Robert Tirczakowski – założyciel Fundacji Historii Polskiej Broni Pancernej, odznaczony srebrnym krzyżem zasługi[4],
- Rodzina Jaugsch – właściciele największych zakładów masarskich w przedwojennym Toruniu (mieszczących się przy ulicy Lubickiej)[4],
- Julian Wykrzykowski – budowniczy nowego ratusza na Podgórzu[4],
- Tadeusz Zakrzewski – badacz dziejów Torunia[5]
Golgota z 1911 edytuj
Golgota stanowi zespół architektoniczno-rzeźbiarski[4] przedstawiający ukrzyżowanie Jezusa Chrystusa. Przedstawia ona ukrzyżowanego Chrystusa, Marię i św. Jana Ewangelistę stojących po jego bokach i klęczącą u stóp Marię Magdalenę. Pomysł na umieszczenie figur pojawił się w 1910 roku. Grupę figuralną umieszczono na terenie cmentarza w 1911 roku za sprawą ks. Józefa Domachowskiego. Figury powstały we francuskiej wytwórni Institut Catholique de Vaucouleurs – Union Artistitique Internationale. Pośrednikiem pomiędzy ks. Domachowskim a wytwórnią była Drukarnia i Księgarnia św. Wojciecha w Poznaniu[6]. Koszt figur wyniósł 3185 marek niemieckich. Montaż instalacji przeprowadził częściowo przedsiębiorca budowlany Julian Wykrzykowski. Według hipotezy Katarzyny Kluczwajd wyniku konfliktu pomiędzy Wykrzykowskim a ks. Domachowskim (duchowny zalegał z wypłatami dla przedsiębiorcy) Wykrzykowski nie dokończył prac. Cokół, różniący się od projektu Wykrzykowskiego, mógł być dokończony przez inną osobę[7].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Gmina Miasta Toruń: Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Torunia na lata 2022–2025. 2021, s. 86.
- ↑ a b Kluczwajd 2018 ↓, s. 110.
- ↑ Toruńskie cmentarze. turystyka.torun.pl. [dostęp 2023-05-30].
- ↑ a b c d e f g Cmentarz rzymskokatolicki, ul. Poznańska 104. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-05-30].
- ↑ a b Kluczwajd 2018 ↓, s. 111.
- ↑ Kluczwajd 2018 ↓, s. 122.
- ↑ Kluczwajd 2018 ↓, s. 123.
Bibliografia edytuj
- Katarzyna Kluczwajd: Podgórz. Toruńskie przedmieścia sprzed lat. Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, 2018. ISBN 978-83-7729-452-9.