Listan prieto
Listan prieto, pais, mission, criolla – szczep winorośli właściwej o ciemnej skórce, pochodzący z Hiszpanii, ale najbardziej rozpowszechniony pod różnymi nazwami w Nowym Świecie: Chile (jako pais, druga co do znaczenia odmiana), Argentynie (jako criolla chica) i Stanach Zjednoczonych (jako mission)[2]. W Chile dużą popularność zdobyły wina różowe, produkowane na rynek lokalny[2][3].
 Winogrona odmiany listan prieto na Teneryfie | |
| Gatunek |
winorośl właściwa |
|---|---|
| Inne nazwy |
pais, criolla chica, mission, listan negro, moscatel negro |
| Najstarsza nazwa |
Listan Prieto (1513) |
| Pochodzenie |
Hiszpania - Kastylia-La Mancha[1][2] |
| Ważne regiony uprawy | |
| Identyfikator VIVC |
6860 |
| Przeznaczenie owoców |
wino |
| Kolor skórki |
granatowoczarny[1] |
Historia
edytujW swoim kraju pochodzenia, Hiszpanii, odmiana przetrwała jedynie na Wyspach Kanaryjskich, a jedną z głównych przyczyn była plaga filoksery[2]. Na Wyspy Kanaryjskie sprowadzono ją w połowie XVI wieku[2]. Pierwsze nasadzenia na terenach Chile (pod nazwą país, czyli kraj) i Argentyny (pod nazwą criolla chica – kreolska dziewczyna) przypisuje się konkwistadorom[2][4][5]. Misjonarze założyli pierwsze winnice obsadzone szczepem w Meksyku i w Kalifornii, a odmiana była znana pod nazwą misión[2][6][7]. Zebrane dowody sugerują, iż była to pierwsza odmiana winorośli właściwej sprowadzona na kontynent amerykański[2].
Badania kodu genetycznego pozwoliły ustalić, iż popularne odmiany amerykańskie pais, mission i criolla chica są klonami tego samego szczepu i pochodzą z Półwyspu Iberyjskiego[1][2]. Jednocześnie obalono hipotezę, iż listán prieto jest mutantem palomino fino o ciemnej skórce[2].
Charakterystyka
edytujOdmiana jest plenna, odporna na suszę i rośnie bujnie[2]. Plenność utrudnia otrzymanie winogron o dobrej jakości.
Wina
edytujOdmiana jest uprawiana przede wszystkim na masową skalę jako surowiec na niewyróżniające się wina o czerwonawym kolorze[2][4][8].
Rozpowszechnienie
edytujChile
edytujOdmiana país, najdłużej uprawiana z chilijskich ustępowała w 2008 z 14 995 ha w kraju jedynie cabernet sauvignon[2]. Stanowi surowiec do produkcji prostych, masowych, często różowych win, choć niektórzy producenci oferują ciekawsze czerwone wina, produkowane z użyciem maceracji węglowej w stylu beaujolais[2][5]. Najpopularniejsza w południowych regionach winiarskich, jej zaletą jest duża odporność na brak wody[3][9]. Winogrodnicy odwracają się od país – jeszcze w 1985 uprawy sięgały aż 29 384 ha[10].
Argentyna
edytujCriolla chica była wśród odmian uprawianych w początkach argentyńskiego winiarstwa i podstawową odmianą we wczesnej epoce komercyjnej produkcji w XIX wieku[11][12]. Później ustąpiła innym odmianom sprowadzonym przez imigrantów z Europy[12]. Wina przypominają chilijskie wina z país[8].
Hiszpania
edytujListan prieto jest już niespotykany w La Manchy i w ograniczonym zakresie jest uprawiany na Wyspach Kanaryjskich. W 2008 uprawy obejmowały 28 ha[2]. Tamtejsze wina z listán prieto mają prawo do apelacji Denominación de Origen, często pod synonimem moscatel negro[2]. Powszechnie mylony ze szczepem listan negro[2].
Stany Zjednoczone (Kalifornia)
edytujDo około połowy XIX wieku była to najważniejsza odmiana w Kalifornii[2]. Areał upraw w regionie jest nadal zauważalny (265 ha w 2009), ale ze względu na brak nowych nasadzeń będzie się w naturalny sposób zmniejszał[2]. Odmiana jest najbardziej znana pod nazwą mission[2]. Większość winogron jest przetwarzana na wzmacniane wina deserowe[2].
Inne państwa
edytujNasadzenia listán prieto istnieją także w Meksyku (criolla była uprawiana już w XVI wieku[7]), Peru i w Maroku[2].
Synonimy
edytujPrócz wcześniej wymienionych synonimów spotyka się następujące: almuneco, california, creole petite, el paso, forastero negro, listan violet, mission's grape, negra corriente, printanier rouge, uva del pais, uva pais[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Listan prieto w bazie danych Instytutu Hodowli Winorośli Geilweilerhof. [dostęp 2014-02-24]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Jancis Robinson, Julia Harding, José Vouillamoz: Wine Grapes. HarperCollinsPublishers, 2012, s. 550-552. ISBN 978-0-06-220636-7. (ang.).
- ↑ a b Tom Stevenson: The Sotheby's Wine Encyclopedia. Wyd. 4. Londyn: Dorling Kindersley, 2005, s. 545-546. ISBN 0-7566-1324-8. (ang.).
- ↑ a b Stuart Walton, Brian Glover: The Ultimate Encyclopedia of Wine, Beer, Spirits and Liqueurs. Hermes House, 1998, s. 150. ISBN 978-1840380859. (ang.).
- ↑ a b Karen MacNeil: The Wine Bible. Nowy Jork: Workman Publishing, 2001, s. 836-844. ISBN 978-1-56305-434-1. (ang.).
- ↑ Stuart Walton, Brian Glover: The Ultimate Encyclopedia of Wine, Beer, Spirits and Liqueurs. Hermes House, 1998, s. 136. ISBN 978-1840380859. (ang.).
- ↑ a b Anthony Rose: Ameryka Południowa. W: André Dominé: Wino. Wyd. 2. Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk, 2009, s. 836. ISBN 978-83-7626-712-8. (pol.).
- ↑ a b Stuart Walton, Brian Glover: The Ultimate Encyclopedia of Wine, Beer, Spirits and Liqueurs. Hermes House, 1998, s. 153. ISBN 978-1840380859. (ang.).
- ↑ Anthony Rose: Ameryka Południowa. W: André Dominé: Wino. Wyd. 2. Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk, 2009, s. 846. ISBN 978-83-7626-712-8. (pol.).
- ↑ Jørgen Mønster Pedersen, Arne Ronold: Wina świata. Warszawa: Rosner i wspólnicy, 2003, s. 222. ISBN 83-89217-24-4. (pol.).
- ↑ Anthony Rose: Ameryka Południowa. W: André Dominé: Wino. Wyd. 2. Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk, 2009, s. 840. ISBN 978-83-7626-712-8. (pol.).
- ↑ a b Jørgen Mønster Pedersen, Arne Ronold: Wina świata. Warszawa: Rosner i wspólnicy, 2003, s. 218. ISBN 83-89217-24-4. (pol.).