Czerwień (Białoruś)
Czerwień (biał. Чэрвень; ros. Червень) – miasto na Białorusi w obwodzie mińskim, stolica rejonu czerwieńskiego. Do 18 września 1923 nosił nazwę Ihumeń (biał. Ігумен, igumen); 10,1 tys. mieszkańców (2010).
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Populacja (2010) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+375 1714 | ||||
| Kod pocztowy |
223232 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
5 | ||||
Położenie na mapie obwodu mińskiego  | |||||
Położenie na mapie Białorusi  | |||||
 53°42′28″N 28°25′56″E/53,707778 28,432222
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Historia
edytujW 1909 roku, w czasie wyborów samorządowych, do rady miejskiej zostało wybranych 6 Rosjan, 3 Polaków i 1 Żyd[2].
Podczas okupacji hitlerowskiej, jesienią 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 3500 osób. 1 lutego 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali na terenie getta. Sprawcami zbrodni było Einsatzkommando 8, żołnierze z 286 Dywizji Bezpieczeństwa oraz białoruska policja. Akcją dowodził oficer SS Heinz Richter[3].
Urodził się tu Antoni Dubiński (ur. 30 lub 31 marca bądź 18 kwietnia 1891, zm. 1940 w Kijowie) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego.
Miejsce straceń
edytujW pobliskim lesie w uroczyskach Cegielnia i Wysoki Stan znajdują się masowe groby więźniów narodowości białoruskiej, polskiej i litewskiej przyprowadzonych z Mińska w trakcie tzw. „Drogi śmierci” po ataku Niemiec na ZSRR i zabitych 26 czerwca 1941 r. przez NKWD[4][5]. W trakcie marszu zginęło 5–7 tysięcy osób. Do Czerwienia dotarło ok. 2 tysiące. Na przedmieściu rozstrzelano kilkaset osób.
Na grobach ustawiono kilka pomników, m.in. autorstwa miejscowego rzeźbiarza Gienadija Matusewicza[6], i tablic pamiątkowych. Od 1991 w końcu czerwca odbywają się tam uroczystości, niechętnie widziane przez obecne władze białoruskie.
Książki
edytuj- Lipińska G., Jeśli zapomnę o nich..., 1990
- Stankiewicz-Januszczak, J., Marsz śmierci – ewakuacja więźniów z Mińska do Czerwieni 24–27 czerwca 1941 r., Volumen (1999)
- Stankiewicz-Januszczak J., Dziś mówię ludziom, co mówiłam Bogu..., ISBN 83-914184-9-9.
- Petruitis J., Kaip jie mus sušaudė, Kaunas, 1942, 1990 (lit.)
- Tumas J. Kelias į Červenę, Vilnius, 1990 (lit.)
Przypisy
edytuj- ↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.)..
- ↑ W walce o prymat w kraju. Samorząd lokalny. W: Między nadzieją…. s. 169.
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1664.
- ↑ Чем занималась советская власть в первые дни войныЧто делала советская власть в первые дни наступления немцев? [online], 1863x, 22 czerwca 2018 [dostęp 2021-01-11].
- ↑ Ва ўрочышчы Цагельня паміналі вязьняў, расстраляных НКВД [online], Радыё Свабода [dostęp 2021-01-11] (biał.).
- ↑ Як адзін мастак беларусізаваў цэлы горад – Наша Ніва: першая беларуская газэта.
Bibliografia
edytuj- Dariusz Tarasiuk: Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905–1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 211. ISBN 978-83-227-2629-7.
Linki zewnętrzne
edytuj- Historia. [dostęp 2007-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (16 czerwca 2017)]. (ros.).
- Historia. belarus-magazine.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-06)].
- Fotografie na Radzima.org
- Byłe więzienie, pomniki. charter97.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-30)].
- Masakra
- Lista rozpoznanych litewskich ofiar
- Drugie Kuropaty
- Ihumeń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 249.
- Czerwień (Białoruś), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 607.
- Garady.org. garady.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-19)].