Dzianina
![]() |
Ten artykuł od 2014-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Dzianina – płaski wyrób włókienniczy powstający przez tworzenie rządków lub kolumienek wzajemnie ze sobą połączonych oczek. Przędza w dzianinie ma bardzo duże wrobienie, dzięki czemu dzianina jest bardzo elastyczna i rozciągliwa we wszystkich kierunkach. Dzianina w przeciwieństwie do tkaniny tworzona jest z jednej nitki na szydełkarkach lub też jednej, lub wielu osnów, na osnowarkach. Dzianiny mogą być gładkie, wzorzyste, ażurowe, fakturowane lub z okrywą włókienną.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Gfp-white-yard-texture.jpg/220px-Gfp-white-yard-texture.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Dzianina_schemat.svg/220px-Dzianina_schemat.svg.png)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Gestrick_links-rechts_linke_Seite.jpeg/220px-Gestrick_links-rechts_linke_Seite.jpeg)
Najmniejszym elementem budowy dzianiny jest oczko. Oczka dzianiny ułożone poziomo obok siebie tworzą rządek oczek. Oczka ułożone pionowo jedno nad drugim tworzą kolumienkę oczek.
Podstawowymi parametrami charakteryzującymi strukturę dzianin są:
- długość nitki w oczku – jest to odcinek nitki, z którego zostało wykonane jedno oczko,
- ścisłość rządkowa Pr – jest to liczba rządków oczek mieszcząca się na jednostce długości,
- ścisłość kolumienkowa Pk – jest to liczba kolumienek oczek mieszcząca się na jednostce długości.
Jednostką długości stosowaną przy wyznaczaniu ścisłości dzianin jest 1 cm, 5 cm, lub 10 cm. Zastosowanie jednostki na której liczy się oczka zależy od wielkości oczek. Pomiar ścisłości dzianiny na długości 10 cm (100 mm) jest dokładniejszy niż na długości 1 cm (10 mm).
Ścisłość dzianiny jest wielkością wynikową, zależną od:
- długości nitki w oczku,
- splotu dzianiny,
- własności przędzy i surowca, z którego dzianina została wykonana.
Podczas wykonywania dzianiny na maszynie dziewiarskiej regulacji podlega tzw. głębokość spychania, której zmiana skutkuje zmianą długości nitki w oczku.
Zmiana długości nitki w oczku pociąga za sobą zmianę ścisłości dzianiny i innych jej parametrów.
Nie ma możliwości zmiany tylko ścisłości rządkowej lub tylko ścisłości kolumienkowej. Zmiana długości nitki w oczku pociąga za sobą zmianę obu tych wartości. Wielkość zmian ścisłości zależy od wielkości zmiany długości nitki w oczku, splotu oraz własności przędzy i surowca.
Na długość nitki w oczku wpływ mają parametry procesu dziania, czyli:
- napięcie wstępne nitki podawanej do strefy dziania maszyny dziewiarskiej,
- głębokość spychania igieł,
- siła odbioru dzianiny.
W szydełkarkach do regulacji długości nitki w oczku używa się przede wszystkim głębokości spychania. Należy jednak pamiętać o pozostałych parametrach. Jest to bardzo istotne w przypadku wyrobów odpasowanych. Niekontrolowane, zaniedbywane napięcie nitki i odbiór dzianiny są najczęstszą przyczyną niekontrolowanych zmian wymiarów elementów wyrobu odpasowanego.
W osnowarkach wrobienie (długość nitki w oczku) reguluje się poprzez odpowiednie dobranie napięcia wstępnego osnów oraz siły odbioru.
Dzianiny wytwarza się następującymi technikami:
- Technika falowania przędzy na falowarkach. Technika ta pozwala wytwarzać dzianiny rządkowe, przede wszystkim lewoprawe, chociaż istnieją falowarki tworzące dzianiny rządkowe dwuprawe. Współcześnie, technika falowania przędzy jest stosowana rzadko.
- Technika szydełkowania w układzie rządkowym na szydełkarkach. Szydełkarki mogą być jednołożyskowe, dwułożyskowe, płaskie i cylindryczne. Technika ta pozwala wytwarzać dzianiny rządkowe lewoprawe, dwuprawe gładkie i wzorzyste. Jest to podstawowa technika wytwarzania dzianin rządkowych. Najpowszechniejsza we współczesnym przemyśle dziewiarskim.
- Technika szydełkowania w układzie kolumienkowym na osnowarkach. Osnowarki mogą być jednogrzebieniowe lub dwugrzebieniowe. Jednogrzebieniowe tworzą dzianiny kolumienkowe lewoprawe, dwugrzebieniowe dzianiny kolumienkowe dwuprawe. Osnowarki tworzą dzianiny z jednej, kilku, a nawet kilkudziesięciu osnów.
Dzianiny to również wyroby wykonane sposobem domowym, przy użyciu dwóch lub więcej prostych drutów stalowych, aluminiowych, czy nawet prętów z tworzywa sztucznego ewentualnie drewnianych patyczków - robienie na drutach. W ten sposób wykonywano dzianiny już w starożytności.
Właściwości
edytujDzianiny to wyroby różniące się zasadniczo od innych wyrobów włókienniczych płaskich. Wykonywane są z jednego układu nitek – osnowy (ewentualnie kilku osnów). Nawet w tzw. dzianinach wątkowych rolę wątku pełni również jedna z osnów.
Podstawowymi cechami dzianin są:
- duża elastyczność,
- rozciągliwość we wszystkich kierunkach,
- miękkość,
- przewiewność,
- mała stabilność wymiarów,
Maszyny
edytujOgół maszyn stosowanych w dziewiarstwie dzieli się na:
- maszyny przygotowujące do dziania.
- przewijarki,
- cewiarki,
- skręcarki, łączarki,
- teksturarki (maszyny do teksturowania),
- snowarki (snowadła),
- maszyny dziewiarskie
- falowarki
- szydełkarki
- osnowarki
- maszyny i urządzenia wykończalnicze
- maszyny szwalnicze (konfekcyjne)
- maszyny krojące – tarczowe, taśmowe, prasy, nożyce elektryczne
- maszyny do szycia – owerloki, stebnówki, obrębiarki, guzikarki, dziurkarki, haftujące itp.
Wszystkie maszyny (z grup 1, 3, 4), poza maszynami dziewiarskimi (grupa 2), są maszynami pomocniczymi i często nie różnią się od stosowanych w pozostałych działach przemysłu włókienniczego czy odzieżowego.
Zastosowanie dzianin
edytujDzianiny mają bardzo szerokie zastosowanie w przemyśle odzieżowym:
- swetry
- bluzki damskie
- pończochy
- rajstopy
- skarpety
- rękawiczki
- szaliki
- czapki
- bielizna osobista
- różnego rodzaju koszulki
- watoliny dziane
Ponadto z dzianin wytwarza się materiały tapicerskie, dekoracyjne, techniczne, medyczne i inne.