Fort Ia w Poznaniu
Fort Ia (Boyen[3], Krzysztofa Arciszewskiego[4]) (oryg. Zwischenwerk Ia) – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Starołęce przy ulicy Warownej[1].
 nr rej. A-245 z 25 maja 1983[1]
| |
 Koszary czołowe w Forcie Ia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Warowna (przy ul. Gołężyckiej)[1] |
| Typ budynku |
fort |
| Architekt |
Komitet Inżynieryjny Głównego Inspektoratu Twierdz |
| Rozpoczęcie budowy |
1887 |
| Ukończenie budowy |
1890 |
| Ważniejsze przebudowy |
1913-1914 |
| Właściciel |
Miasto Poznań[2] |
Położenie na mapie Poznania  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
 52°21′49″N 16°57′03″E/52,363611 16,950833
| |
Historia edytuj
Zbudowany został w latach 1887–1890, w drugim etapie budowy twierdzy fortowej[5]. W 1902, po zniesieniu pierścienia twierdzy poligonalnej, fort otrzymał nazwę Boyen (nazwę tę nosił wcześniej kawalier I Boyen), na cześć generała Hermanna von Boyena[3]. W 1931 zmieniono patronów na polskich, Fort Ia otrzymał imię Krzysztofa Arciszewskiego[4].
W 1945, podczas bitwy o Poznań, 1083 pułk piechoty próbował zdobyć fort nacierając z południa od strony rozwidlenia linii kolejowej[6]. Fort został zdobyty 3 lutego 1945, kilkanaście godzin po zdobyciu Fortu I[7][8].
Teren fortu wchodzi w skład obszaru Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, symbol PLH300005)[9], utworzonego dla ochrony nietoperzy.
Lokalizacja i konstrukcja edytuj
Dojazd zapewniała droga forteczna (ul. Warowna) i droga rokadowa (ul. Forteczna)[10][11].
Fort zbudowany jest na planie trapezu[12]. Na wale 5 trawersów[12]. Komunikację z kaponierami zapewniały korytarze w przeciwskarpie. Ściany zewnętrzne fortu są oblicowane jasnymi i ciemnymi cegłami przez co obiekt ma, niespotykany w innych obiektach Twierdzy Poznań, wygląd. Z powodu przerwania kanału odwadniającego fosy częściowo zalane są wodą[13].
Do grudnia 2002 roku był zachowany dom wałmistrza za zapolu fortu, jednakże z uwagi na bardzo zły stan techniczny podjęto decyzję o rozbiórce[14][13].
Przebudowy edytuj
W latach 1913-1914 dokonano nielicznych modernizacji polegających na przemurowaniu niektórych okien i wejść oraz wstawieniu w ich miejsce nowych drzwi[13][15]. Na przeciwskarpie oraz przy wjeździe do fortu zbudowano po dwa małe betonowe schrony[15].
Podczas II wojny światowej obiekt był wykorzystywany jako magazyn[16].
Przyroda edytuj
Na terenie fortu występują takie gatunki jak: nocek duży (Myotis myotis), nocek rudy (Myotis daubentonii), nocek Natterera (Myotis nattereri), mroczek późny (Eptescius serotinus), gacek szary (Plecotus austriacus), gacek brunatny (Plecotus auritus), mopek zachodni (Barbastella barbastellus)[9]. Łącznie zimuje tu od kilkudziesięciu do ponad 110 nietoperzy, co czyni ten obiekt zimowiskiem o znaczeniu ponadregionalnym. Zwiedzanie pomieszczeń tego fortu w okresie od połowy września do połowy kwietnia może powodować niepokojenie nietoperzy i zmniejszać ich szanse na dotrwanie do wiosny - stanowiłoby więc naruszenie prawa ochrony przyrody.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Miasto Poznań, System Informacji Przestrzennej, Miejski Konserwator Zabytków: Zespół Fortów Zewnętrznego Pierścienia Fortyfikacji Pruskich. [dostęp 2013-06-24]. (pol.).
- ↑ a b Geopoz: Przeglądarka danych SIP. Miasto Poznań. [dostęp 2013-06-24]. (pol.)., warstwa: Grunty Miasta Poznania
- ↑ a b Maćkowiak ↓, s. 317.
- ↑ a b Maćkowiak ↓, s. 322.
- ↑ Maria Strzałko, Raport o stanie zabytków miasta Poznania, Miasto Poznań, 2007.
- ↑ Szumowski 1985 ↓, s. 355.
- ↑ Szumowski 1985 ↓, s. 356.
- ↑ Tadeusz Świtała. Luty 1945 w Poznaniu. „Kronika Miasta Poznania”. 2/1985, s. 30, 1985. Wydawnictwo Miejskie. (pol.).
- ↑ a b Agnieszka Wieczorkiewicz, Krystyna Berezowska-Apolinarska, Prognoza oddziaływania na środowisko dotycząca projektu mpzp „Dolina Głuszynki – część B” w Poznaniu, Miejska Pracownia Urbanistyczna, Poznań, 2012, s. 48-49 [dostęp 2013-06-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-11] (pol.).
- ↑ Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 175.
- ↑ Maćkowiak ↓, s. 319.
- ↑ a b Fort 1a Boyen (Generała Krzysztofa Arciszewskiego) Erbaut 1889. [dostęp 2013-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-30)]. (pol.).
- ↑ a b c Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 179.
- ↑ Maćkowiak ↓, s. 317, 321.
- ↑ a b Maćkowiak ↓, s. 320.
- ↑ Maćkowiak ↓, s. 322-323.
Bibliografia edytuj
- Przemysław Maćkowiak. Starołęckie umocnienia poznańskiej twierdzy fortowej. „Kronika Miasta Poznania”. 4/2009, s. 303-326. Miasto Poznań - Wydawnictwo Miejskie. (pol.)., fot., ryc.
- Zbigniew Szumowski: Boje o Poznań 1945. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1985, s. 354-356., ryc.
- Jacek Biesiadka, Andrzej Gawlak, Szymon Kucharski, Mariusz Wojciechowski: Twierdza Poznań. O fortyfikacjach miasta Poznania w XIX i XX wieku.. Poznań: 2006.
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia fortu. fort1a.ovh.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-30)].