Wikipedia

Główny Urząd Planowania Przestrzennego

Główny Urząd Planowania Przestrzennego (GUPP) – centralny urząd administracji państwowej przy Ministerstwie Odbudowy, funkcjonujący w Polsce w latach 1945–1949, powołany w celu prowadzenia prac w zakresie planowego zagospodarowania przestrzennego kraju.

Główny Urząd Planowania Przestrzennego
Państwo

 Polska

Data utworzenia

11 czerwca 1945

Data likwidacji

13 maja 1949

Siedziba

Warszawa

brak współrzędnych

Utworzenie i organizacja urzędu edytuj

Główny Urząd Planowania Przestrzennego powstawał równolegle ze strukturami Ministerstwa Odbudowy. Podstawą prawną utworzenia obu urzędów stał się dekret z 24 maja 1945 r., który wszedł w życie 11 czerwca 1945 r. Przepisy te stanowiły, że władzą naczelną w zakresie planowego zagospodarowania przestrzennego kraju jest Minister Odbudowy, natomiast GUPP jest jego organem centralnym prowadzącym w tych sprawach bieżącą działalność. W dekrecie określono również, że organizacja i zakres działania urzędu zostaną uregulowane odrębnymi przepisami[1].

Kierownictwo urzędu w początkowym okresie funkcjonowania objął Jan Chmielewski. Jako Dyrektor GUPP wydał on 24 lipca 1945 r. okólnik nr 13 informujący wojewodów i pełnomocników rządu o tymczasowej organizacji terenowej w zakresie planowania regionalnego. Zgodnie z okólnikiem funkcje komisji i biur regionalnego planu zabudowania (przewidzianych w przepisach przedwojennych[2]) do momentu wydania nowych regulacji prawnych pełniły w urzędach wojewódzkich regionalne urzędy planowania przestrzennego z dyrektorami na czele[3].

Dekretem z 2 kwietnia 1946 r. wprowadzono przepisy dotyczące planowego zagospodarowania przestrzennego kraju, ustalające trzystopniowy system planowania (plan krajowy, plany regionalne i plany miejscowe) oraz organizację władz w tym zakresie. Na czele urzędu stanął Prezes GUPP mianowany przez Prezydenta Krajowej Rady Narodowej na wniosek Rady Ministrów[4]. Po wejściu dekretu w życie stanowisko to objął Michał Kaczorowski, łącząc je od tej pory z funkcją Ministra Odbudowy[5]. Oprócz niego w skład kierownictwa urzędu wchodzili dwaj wiceprezesi: Jan Chmielewski (od 1946 r.) oraz Józef Zaremba (od 1947 r.)[6].

Terenowymi jednostkami urzędu stały się regionalne dyrekcje planowania przestrzennego w urzędach wojewódzkich. Ich dyrektorów mianował Minister Odbudowy po zasięgnięciu opinii wojewodów. Na niższym szczeblu funkcję miejscowych urzędów planowania przestrzennego pełniły zarządy miejskie i wydziały powiatowe[4].

Zakres działania urzędu edytuj

Zgodnie z dekretem z 2 kwietnia 1946 r. do zakresu działania Głównego Urzędu Planowania Przestrzennego należały następujące sprawy[4]:

  • sporządzanie planu krajowego we współdziałaniu z Centralnym Urzędem Planowania i innymi resortami,
  • udzielanie opinii w zakresie planowania przestrzennego,
  • przeprowadzanie kontroli inwestycji w zakresie ich zgodności z planem krajowym,
  • zawieszanie robót prowadzonych niezgodnie z planem krajowym,
  • orzekanie przywrócenia stanu pierwotnego w przypadkach robót prowadzonych niezgodnie z planem krajowym, planem regionalnym lub planem miejscowym,
  • wyrażanie zgody na plany regionalne,
  • ustalanie terminów sporządzania planów miejscowych.

Do kompetencji regionalnych dyrekcji planowania przestrzennego należało sporządzanie planów regionalnych, udzielanie informacji i opinii w zakresie planów regionalnych, przeprowadzanie kontroli inwestycji w zakresie ich zgodności z planem regionalnym, zawieszanie robót prowadzonych niezgodnie z planem regionalnym, zawiadamianie właściwych władz o prowadzeniu robót przez organy państwowe niezgodnie z planem regionalnym, wyrażanie zgody na plany miejscowe[4].

Miejscowe urzędy planowania przestrzennego odpowiadały za sporządzanie planów miejscowych, przeprowadzanie kontroli inwestycji w zakresie ich zgodności z planem miejscowym, zawieszanie robót prowadzonych niezgodnie z planem miejscowym, zawiadamianie właściwych władz o prowadzeniu robót przez organy państwowe niezgodnie z planem miejscowym[4].

Wyjątkiem od ustalonych zasad stała się szczególna regulacja prawna w zakresie planowania przestrzennego obowiązująca w stolicy. Na mocy ustawy z 3 lipca 1947 r. oraz rozporządzenia Ministra Odbudowy z 11 grudnia 1947 r. za sporządzanie planów regionalnych i planów miejscowych na obszarze m. st. Warszawy oraz Warszawskiego Zespołu Miejskiego odpowiadało Biuro Odbudowy Stolicy[7][8].

Struktura urzędu edytuj

Tymczasowy statut organizacyjny Głównego Urzędu Planowania Przestrzennego został zatwierdzony 5 grudnia 1946 r. przez Ministra Odbudowy. Struktura urzędu przedstawiała się wówczas następująco[9]:

  • Biuro Organizacyjno-Administracyjne
  • Biuro Studiów
  • Biuro Planu Krajowego
  • Biuro Planów Regionalnych
  • Biuro Planowania Osiedli Miejskich
  • Biuro Planowania Wsi
  • Sekretariat Naukowy
  • Samodzielny Referat Prawny
  • Samodzielny Referat Programowania Prac

Statut ten obowiązywał do momentu ukazania się zarządzenia Ministra Odbudowy z 18 września 1948 r., na mocy którego wprowadzony został nowy podział centrali GUPP[10]:

  • Biuro Prezydialne
  • Biuro Planu Krajowego
  • Biuro Planów Regionalnych
  • Biuro Planowania Miejscowego
  • Biuro Administracyjne
  • Samodzielny Wydział Inspekcji i Kontroli

Organami opiniodawczymi w sprawach z zakresu planowego zagospodarowania przestrzennego były: Główna Rada Planowania przy Głównym Urzędzie Planowania Przestrzennego oraz regionalne rady planowania przy regionalnych dyrekcjach planowania przestrzennego[4].

Likwidacja urzędu edytuj

Zakończenie działalności urzędu nastąpiło po wejściu w życie przepisów zmieniających organizację naczelnych władz gospodarki narodowej. Ustawą z 27 kwietnia 1949 r. Ministerstwo Odbudowy przekształcono w Ministerstwo Budownictwa, natomiast Główny Urząd Planowania Przestrzennego został zlikwidowany. Rozporządzeniem Rady Ministrów z 12 maja 1949 r. dokonano rozgraniczenia kompetencji organów w zakresie planowego zagospodarowania przestrzennego kraju, pozostawiając przy resorcie budownictwa jedynie sprawy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz nadzoru nad ich realizacją, a wszystkie inne uprawnienia GUPP przekazując do zakresu działania Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego[11][12].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Dz.U. z 1945 r. nr 21, poz. 123.
  2. ↑ Dz.U. z 1939 r. nr 77, poz. 514.
  3. ↑ Dz. Urz. Min. Odb. z 1945 r. Nr 1, poz. 20.
  4. ↑ a b c d e f Dz.U. z 1946 r. nr 16, poz. 109.
  5. ↑ Tadeusz Mołdawa, Ludzie władzy 1944–1991. Władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 28 II 1991, Warszawa 1991, s. 196, 235.
  6. ↑ Aleksander Kochański, Polska 1944–1991. Informator historyczny. Struktury i ludzie, część 1, Warszawa 2022, s. 303.
  7. ↑ Dz.U. z 1947 r. nr 52, poz. 268.
  8. ↑ Dz.U. z 1947 r. nr 74, poz. 479.
  9. ↑ Dz. Urz. Min. Odb. z 1946 r. Nr 7, poz. 106.
  10. ↑ Dz. Urz. Min. Odb. z 1948 r. Nr 11, poz. 84.
  11. ↑ Dz.U. z 1949 r. nr 30, poz. 216.
  12. ↑ Dz.U. z 1949 r. nr 30, poz. 217.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Główny_Urząd_Planowania_Przestrzennego&oldid=73364511”