Gajusz Semproniusz Tuditanus
Gajusz Semproniusz Tuditanus, łac. Gaius Sempronius Tuditanus (II w. p.n.e.) – rzymski polityk, konsul 129 roku p.n.e. i pisarz, autor dzieła poświęconego urzędom republiki oraz (przypuszczalnie) pracy poświęconej dziejom Rzymu, zaliczany do annalistów średnich.
Był optymatą, słynął jako znakomity mówca[1]. W 129 roku p.n.e. objął konsulat. Piastując ten urząd miał rozstrzygnąć kontrowersje i spory wokół reformy Tyberiusza Semproniusza Grakchusa, lecz uchylił się od tego zadania[2]. Rozpoczął kampanię wojenną przeciwko Istrom (Histrom)[3] (lub Japygom z Ilirii[4]), w której początkowo nie odnosił sukcesów, lecz ostatecznie zwyciężył. Uhonorowano go triumfem, a ponadto poeta Hostiusz, któremu patronował, poświęcił temu sukcesowi epos Bellum Histricum[5].
Semproniusz Tuditanus napisał dzieło pod tytułem Libri magistratuum (Księgi urzędników[6], Księgi urzędnicze[7]), w co najmniej trzynastu księgach, przedstawiające powstanie, ewolucję, zakres władzy i strukturę urzędów republiki. Praca ta nie zachowała się, przetrwały z niej zaledwie dwa fragmenty – jeden przytoczony przez Makrobiusza z podaniem tytułu, natomiast drugi u Gelliusza, odwołujący się do księgi trzynastej, jednak nadający inny tytuł, Commentari (Zapiski)[8].
Oprócz tego zachowało się jeszcze sześć urywków autorstwa konsula 129 roku p.n.e., dotyczących greckiej obecności w Italii i Aboriginów, odnalezienia ksiąg Numy Pompiliusza, ustanowienia dwóch trybunów ludowych, początków dni targowych (nundinae), tortur i śmierci Regulusa w kartagińskiej niewoli oraz osoby Tytusa Kwinkcjusza Flaminina[9]. Co do ich pochodzenia nie ma pełnej jednomyślności wśród badaczy. W myśl jednej koncepcji są to także fragmenty Libri magistratuum, bowiem ich treść pasuje do dzieła o urzędach[10]. Jednak według odmiennego poglądu, ze względu na to, iż podobną tematykę poruszali także rzymscy historycy, te urywki stanowią pozostałości odrębnej pracy, czysto historiograficznej – przypuszczalnie o układzie annalistycznym, obejmującej wydarzenia od czasów najdawniejszych po II wojnę macedońską. Stąd wynika zaliczanie autora do annalistów, choć istnienia jego drugiego dzieła nie potwierdzają jednak wprost żadne inne źródła[11]. Zagadnienie to jest trudne do rozstrzygnięcia, bowiem te sześć urywków równie dobrze odpowiada pracy z zakresu historii, jak i opisującej urzędy[9].
Odwołania do Semproniusza Tuditanusa występują, poza Makrobiuszem i Gelliuszem, u Dionizjusza, Plutarcha, Pliniusza Starszego i Askoniusza Pedianusa, komentatora Cycerona. Zachowane fragmenty wydano w Historicorum Romanorum reliquiae Hermanna Petera i L’annalistique romaine Martine Chassignet[9].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Brożek 1976 ↓, s. 99; Mała encyklopedia 1988 ↓, s. 765; Cytowska, Szelest i Rychlewska 1996 ↓, s. 315.
- ↑ Augustyn 1982 ↓, s. 412; Mała encyklopedia 1988 ↓, s. 765.
- ↑ Brożek 1976 ↓, s. 99; Cytowska, Szelest i Rychlewska 1996 ↓, s. 315; Lewandowski 2007 ↓, s. 51.
- ↑ Augustyn 1982 ↓, s. 412; Cytowska, Szelest i Rychlewska 1996 ↓, s. 358.
- ↑ Mała encyklopedia 1988 ↓, s. 765; Cytowska, Szelest i Rychlewska 1996 ↓, s. 315; Lewandowski 2007 ↓, s. 51.
- ↑ Augustyn 1982 ↓, s. 412.
- ↑ Lewandowski 2007 ↓, s. 51.
- ↑ Augustyn 1982 ↓, s. 412; Cytowska, Szelest i Rychlewska 1996 ↓, s. 328; Lewandowski 2007 ↓, s. 51–52.
- ↑ a b c Lewandowski 2007 ↓, s. 52.
- ↑ Cytowska, Szelest i Rychlewska 1996 ↓, s. 328–329.
- ↑ Brożek 1976 ↓, s. 99; Augustyn 1982 ↓, s. 412; Cytowska, Szelest i Rychlewska 1996 ↓, s. 329; Lewandowski 2007 ↓, s. 52.
BibliografiaEdytuj
- Zofia Augustyn: Sempronius Tuditanus, Gaius. W: Słownik pisarzy antycznych. red. Anna Świderkówna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1982, s. 412. ISBN 83-214-0141-4.
- Mieczysław Brożek: Historia literatury rzymskiej w starożytności. Zarys. Wyd. II, popr.. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
- Maria Cytowska, Hanna Szelest, Ludwika Rychlewska: Literatura rzymska. Okres archaiczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996. ISBN 83-01-12096-7.
- Ignacy Lewandowski: Historiografia rzymska. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007. ISBN 978-83-7177-406-5. OCLC 749888223.
- Mała encyklopedia kultury antycznej A – Z. wyd. VI, red. Zdzisław Piszczek. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 765 (hasło Tudinatus). ISBN 83-01-03529-3.