Gola Mire
Mariem Golde Mire, znana jako Gola Mire (ur. 1911 w Rzeszowie, zm. 19 kwietnia 1943 w Krakowie) – żydowska działaczka ruchu oporu podczas II wojny światowej.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1911 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
19 kwietnia 1943 |
| Zawód, zajęcie |
działaczka ruchu oporu podczas II wojny światowej, działaczka komunistyczna |
Życiorys edytuj
Urodziła się w 1911 roku w Rzeszowie w majętnej, religijnej rodzinie[1]. Jako nastolatka dołączyła do organizacji Ha-Szomer Ha-Cair, w której szybko stała się znaczącą postacią[1]. Gdy jej rodzice wyjechali do Belgii, na prośbę organizacji Mire przeniosła się do Lwowa[2], gdzie znajdowała się galicyjska centrala Ha-Szomer Ha-Cair[1]. W 1932[1] roku została jednak wydalona z organizacji za zbyt radykalnie lewicowe poglądy[3], po czym nawiązała współpracę z Polską Partią Komunistyczną[1]. W 1936 roku współorganizowała strajk w fabryce „Kontakt”[1], w której sama pracowała[2], za co została skazana na 6 miesięcy aresztu[1]. Po odzyskaniu wolności zaczęła organizować komórki komunistyczne w okolicach Przemyśla, za co wraz z dwunastoma innymi działaczkami została znów skazana na karę więzienia[1]. Podczas procesu, w trakcie którego kobiety broniły się same, Mire wygłosiła mowę na temat kraju i równości społecznej[1], która poruszyła słuchaczy[1][2], w tym prokuratora, który podarował jej później kwiaty[1][3]. Mire została skazana na 12 lat więzienia[3]. W 1938 roku została przeniesiona do zakładu w Bydgoszczy-Fordonie[1].
Z wybuchem II wojny światowej udało się jej wydostać wraz z grupą więźniarek z zamkniętego i porzuconego przez służbę więzienia[2] i uciec przed wkroczeniem Niemców na wschód[1]. We Lwowie wyszła za mąż za działacza komunistycznego Aleksandra Hausmana i dołączyła do rady miasta[1]. Po ataku Niemiec na ZSRR Hausman wyruszył na wschód, by dołączyć do szeregów Armii Czerwonej, a Mire, która była w ostatnich miesiącach ciąży, pozostała[1]. Urodziła w ukryciu, sama przecinając pępowinę[3][4]. Zimą 1941 roku dotarła do rodziny w getcie krakowskim, jej syn zmarł[2]. Dochodząc do zdrowia po trudnej drodze do Krakowa i po stracie dziecka, zaczęła pisać wiersze adresowane mężowi i dziecku[1], tworząc w jidysz, po hebrajsku i po polsku[2]. Z czasem dołączyła do podziemia, gdzie posługiwała się pseudonimem „Lidka”, oraz zaprzyjaźniła się z lokalnymi działaczami[2]. W końcu opuściła getto i dołączyła do dawnych towarzyszy[1]. Wraz z Herszem Baumingerem odegrała kluczową rolę w grupie „Iskra”, która zajmowała się sabotażem[4]. Nazwa grupy prawdopodobnie nawiązywała do jej pierwszej akcji: podpalenia garażu z ciężarówkami SS[4]. Pod wpływem Mire „Iskra” dołączyła do Gwardii Ludowej i została jedną z najbardziej aktywnych komórek w Krakowie[4]. Mire odgrywała rolę pośredniczki swojej grupy w kontaktach z kierownictwem Gwardii i dołączyła do redakcji propagandowego pisma konspiracyjnego[1].
Ważną akcją „Iskry” był wykonany z oddziałem „He-Chaluc ha-Lochem” atak 22 grudnia 1942 roku[1], zwany „Nocą Cyganerii”[5]. W akcji wzięło udział 40 działaczy[3]. Częścią planu było ukrycie żydowskiej tożsamość działaczy, ponieważ obawiano się natychmiastowej likwidacji getta w odwecie; z tego względu planowano rozwiesić antyniemieckie plakaty i polskie flagi, a także złożyć wieńce pod polskimi pomnikami[6]. Bojownicy przeprowadzili atak bombowy na kawiarnię niemiecką „Cyganeria”, do której uczęszczali nazistowscy oficerowie[1]. Dokładna liczba ofiar niemieckich ataku nie jest znana, najczęściej w źródłach mówi się o 12 osobach[6]. Ataki na inne cele nie powiodły się[6]. Akcja została upamiętniona tablicami przy ul. Szpitalnej 38[7] i na ścianie gmachu Zarządu Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie[5].
Na początku marca 1943 roku Mire została aresztowana w drukarni Polskiej Partii Robotniczej i trafiła do więzienia Montelupich, gdzie przez dwa tygodnie była izolowana i torturowana[1]. Nie wydawszy swoich kompanów, została przeniesiona do żeńskiego skrzydła więzienia, gdzie przetrzymywano działaczki „He-Chaluc ha-Lochem”[1]. Wraz z Gustą Dawidsohn-Dränger obmyśliła plan ucieczki grupy więźniarek[1][8], gdy będą przewożone do Płaszowa[1]. 19 kwietnia 1943 roku, gdy kobiety zostały prowadzone do ciężarówki, na znak rozbiegły się po ulicy, która ze względu na wczesną porę była pusta i nie dała schronienia w tłumie[1]. Większość więźniarek zginęła od kul, w tym Mire[1].
Pośmiertnie odznaczona Orderem Virtuti Militari (1946)[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa Yael Margolin Peled, Mire Gola, [w:] The Shalvi/Hyman Encyclopedia of Jewish Women [online], Jewish Women's Archive [dostęp 2021-12-05] (ang.).
- ↑ a b c d e f g Moshe Yaari Wald, Gola (Golda) Mire, an Anti-Nazi Fighter, [w:] Rzeszow, Poland: Kehilat Raysha; sefer zikaron, www.jewishgen.org, 1967, s. 340–341 [dostęp 2021-12-05].
- ↑ a b c d e Judy Batalion, The Light of Days: Women Fighters of the Jewish Resistance, Little, Brown Book Group, 2021, brak numeracji ebooka, ISBN 978-0-349-01155-4 (ang.).
- ↑ a b c d Evgeny Finkel, Ordinary Jews: Choice and Survival During the Holocaust, Princeton University Press, 2019, s. 173–174, ISBN 978-0-691-19718-0 (ang.).
- ↑ a b Siedziba Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie (ul. Skawińska 2) [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2021-12-12].
- ↑ a b c Evgeny Finkel, Ordinary Jews: Choice and Survival During the Holocaust, Princeton University Press, 2019, s. 177–178, ISBN 978-0-691-19718-0 (ang.).
- ↑ Kraków - tablica upamiętniająca akcję GL i ŻOB na "Cyganerię" [online], www.miejscapamiecinarodowej.pl [dostęp 2021-12-12].
- ↑ Gola Mira [online], www.yadvashem.org [dostęp 2021-12-12] (hiszp.).