Grafika użytkowa

Grafika użytkowa – jedno z podstawowych, wyodrębnionych działań twórczych z szeroko rozumianej grafiki. W swoim podstawowym przekazie jest grafiką stosowaną, powielaną, komercyjną. Jedna ze sztuk plastycznych o wymaganiach artystycznych. Grafika użytkowa służy celom użytkowym, w przeciwieństwie do grafiki artystycznej, o określonym, unikatowym sposobie powielania. Służy celom wydawniczym i reklamowym. Terminu po raz pierwszy użyto pod koniec XIX wieku.

Wyodrębnia się działania projektowe: plakaty, druki akcydensowe, ilustracja, liternictwo projektowane i indywidualne, także tzw. grafikę ulotną o niewielkim czasie istnienia reklamowego, znaczki pocztowe, banknoty, unikalne wzory stemplowe, okolicznościowe i podstawowe, spełniające zadania publikacji firmowych. Podstawową czynnością projektową jest wykonanie projektu, podporządkowanego funkcjonalności graficznej, z którego powstaje wydruk masowy, nieraz o bardzo dużych nakładach wydawniczych. Grafika użytkowa współpracuje z dużymi przedsięwzięciami programowymi, propagandowymi i estetyką komercyjną, tworząc znaki, logo, skróty wizualne i pojęciowe w programie zadaniowym w przekazach masowych. W dzisiejszych czasach stosowane jest także działanie collage. Twórcza indywidualna innowacja, może zmienić funkcje użytkowe.

Grafika użytkowa jest także częścią grafiki informacyjnej i wystawienniczej, a także uzupełnieniem architektury wnętrz, wystawiennictwa oraz ekspozycji celowych. Grafika użytkowa posługuje się także programami komputerowymi. Grafika stała – użytkowa, w zakresie obejmującym honoraria wymaga sporządzenia projektu podstawowego, wraz z nieograniczonym prawem do reprodukcji bez względu na liczbę wydań i egzemplarzy. Za prawo reprodukcji w drugim wydaniu plastykowi należy się 80% wynagrodzenia podstawowego według stawek określonych w Tabeli Grafiki Stałej (prawo autorskie). Trzecie powielenie to 60%, za czwarte i każde następne 50%, chyba że umowa indywidualna stanowi inaczej. Grafika wystawiennicza, jako część integralna grafiki użytkowej, to także kompozycje przestrzenne, kompozycje dwuwymiarowe przy użyciu grafiki, fotografii, malarstwa. W pewnych sytuacjach scenariuszowych wchodzi w zakres scenografii zamkniętej i przestrzennej.

Zobacz też

• sztuka użytkowa

Bibliografia

• Słownik terminologiczny Sztuk Plastycznych. Stefan Kozakiewicz (red.). PWN, 1969, s. 128-129.
• Encyklopedia Powszechna PWN. Warszawa: PWN, 1974, s. 104-105.
• Rozdz.9. Grafika Stała. Z artykułu 65. W: Prawo Autorskie. Prawo o Reklamie – omówienie i zbiór przepisów wykonawczych i prawnych. Warszawa: Centralny Ośrodek Konsultacyjny PUR, 1967.brak strony w książce