Grupa sulfonowa

grupa funkcyjna powstała przez usunięcie grupy hydroksylowej z cząsteczki kwasu siarkowego

Grupa sulfonowa (SO
2
OH
) – jednowartościowa grupa funkcyjna występująca w kwasach sulfonowych (zarówno aromatycznych, jak i alifatycznych).

Struktura grupy sulfonowej

Charakterystyka

edytuj

Grupa sulfonowa jest charakterystyczna dla wszystkich kwasów sulfonowych. Z uwagi na obecność dwóch wiązań S=O grupa ma charakter silnie kwasowy, a stopień kwasowości nieznacznie zależy od podstawnika – reszty węglowodorowej. W jednym związku może występować kilka grup sulfonowych, tworząc kwasy polisulfonowe.

Kwasy sulfonowe są produktem wyjściowym dla wielu związków organicznych. Ulegają reakcjom typowym dla kwasów (podobnym jak kwasy karboksylowe).

Otrzymywanie

edytuj

Aromatyczne kwasy sulfonowe otrzymuje się metodą bezpośredniego sulfonowania stężonym kwasem siarkowym, oleum, kwasem chlorosulfonowym i innymi czynnikami sulfonującymi.

Alifatyczne kwasy sulfonowe otrzymuje się przez:

RCl + Na
2
SO
3
→ RSO
2
OH
  • reakcję siarczynu sodu z sulfonowymi estrami alkoholi
ROSO
2
ONa + Na
2
SO
3
→ RSO
2
OH
RSO
2
Cl + H
2
O → RSO
2
OH + HCl
RSH + 3H
2
O
2
→ RSO
2
OH + 3H
2
O

Zastosowanie

edytuj

Alifatyczne sole sodowe i amonowe wielkołańcuchowych kwasów sulfonowych są powszechnie stosowane jako środki powierzchniowo czynne w detergentach.

Aromatyczne kwasy sulfonowe są półproduktem w syntezie leków oraz barwników. Ze względu na dobrą rozpuszczalność w rozpuszczalnikach organicznych i łatwość otrzymania w formie bezwodnej stosowane są jako katalizatory kwasowe w syntezie organicznej.

Siarczyny a związki sulfonowe

edytuj

Charakterystyczną cechą związków sulfonowych jest występowanie wiązania węgiel–siarka (CSO
3
H
). W izomerycznych wodorosiarczynach występuje natomiast wiązanie węgiel–tlen–siarka (COSO
2
H
).

Pochodne

edytuj

Nazwy pochodnych kwasów sulfonowych, w których grupa OH została zastąpiona innym podstawnikiem (przykładowo atomem fluorowca), tworzy się, zamieniając słowo kwas na odpowiedni podstawnik a końcówkę -owy na -ylu[1], na przykład:

kwas fenylometylosulfonowy (PhCH
2
SO
2
OH
) – fluorek fenylometylosulfonylu (PhCH
2
SO
2
F
)

Przypisy

edytuj