Hawiarska droga
Hawiarska droga – w gwarze podhalańskiej droga z okresu dawnego górnictwa w Tatrach, ale także w innych górach na Podhalu. Hawiarzami na Podhalu nazywano górników (od niemieckiego słowa Hauer – górnik). Drogi hawiarskie łączyły z hutami dawne kopalnie rud, zwane na Podhalu baniami. Banie położone były czasami wysoko w górach i w miejscach trudno dostępnych. Drogami hawiarskimi zwożono z nich do hut urobek, poruszali się nimi pracujący w baniach górnicy i inni ludzie (np. pasterze, kłusownicy, turyści), drogi te wykorzystywano także do zwózki drzewa i innych celów[1].
Górnictwo w Tatrach ma historię sięgająca początków XV wieku. Najstarsza wzmianka w dokumentach rady miejskiej Krakowa pochodząca z 1417 r. mówi o istnieniu kopalni w górach trzy mile za Nowym Targiem[2]. Początkowo wydobywano rudy metali kolorowych. Najstarsze ich kopalnie znajdują się w górnych rejonach Doliny Kościeliskiej. W XIX wieku zaczęto wydobywać rudy żelaza. Wówczas to rozbudowano system dróg hawiarskich. Główne ośrodki hutnicze znajdowały się w Kuźnicach i na polanie Stare Kościeliska. Łączyła je Droga pod Reglami i droga przez Dolinę Kościeliską. Oprócz tego istniały inne drogi hawiarskie do kopalni. Rud w Tatrach było jednak niewiele. Gdy wydobyto bogatsze i bardziej wartościowe złoża, dalsze wydobycie rud stało się nieopłacalne i zakończył się etap górnictwa w Tatrach[3]. Wiele dróg hawiarskich zachowało się jednak w dobrym stanie – głównie te, które wykorzystywano do innych celów, bo jako potrzebne były naprawiane. Na szczególną uwagę zasługuje tu Droga pod Reglami. W dobrym stanie zachowały się także niektóre inne drogi hawiarskie, np. droga z Kuźnic przez Jaworzynkę do dawnej kopalni pod Magurą, droga w Miętusiej Dolinie. Zachowały się na niektórych odcinkach również fragmenty już nieużywanych dróg hawiarskich, często nawet nie zaznaczane na mapach[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ Szlakiem dawnych sztolni, hut i kruszców Doliny Kościeliskiej i Chochołowskiej. [dostęp 2019-01-07].
- ↑ Maria Baścik (red.): Dolina Kościeliska. Zakopane: Wydawnictwa Tatrzańskiego Parku Narodowego, 2014. ISBN 978-83-61788-85-0.