Herta Oberheuser

lekarka w obozie koncentracyjnym Ravensbrück, skazana za zbrodnie wojenne

Herta Oberheuser (ur. 15 maja 1911 w Kolonii, zm. 24 stycznia 1978 w Linz am Rhein) – lekarka obozowa w obozie koncentracyjnym Ravensbrück i zbrodniarka wojenna.

Herta Oberheuser
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

15 maja 1911
Kolonia

Data i miejsce śmierci

24 stycznia 1978
Linz am Rhein

Przebieg służby
Lata służby

1941–1944

Formacja

Schutzstaffel

Stanowiska

lekarz w Ravensbrück

Młodość

edytuj

Ojciec Herty Oberheuser był inżynierem. Pochodziła z chrześcijańskiej, konserwatywnej rodziny. Lata szkolne spędziła w Düsseldorfie, gdzie od 1918 uczęszczała do gimnazjum, a w 1931 zdała maturę. Studiowała medycynę w Bonn (semestr przedkliniczny) i Düsseldorfie. Ponieważ rodzina Oberheuser nie była dobrze sytuowana finansowo w dobie inflacji, musiała częściowo sama finansować swą naukę udzielając korepetycji oraz pomagając w praktyce lekarskiej. Po dojściu nazistów do władzy wstąpiła w 1935 do Bund Deutscher Mädel (BDM). Jak wspominała, jej działalność polegała na pomocy medycznej przeciążonym ćwiczeniami uczestniczkom pokazów i spartakiad młodzieżowych. Od maja 1937 Oberheuser należała do NSDAP, Narodowo-Socjalistycznego Związku Lekarzy i innych organizacji.

Kariera zawodowa

edytuj

Oberheuser zdała końcowy egzamin państwowy i w 1937 uzyskała dyplom lekarski. Zaczęła pracę w Instytucie Fizjologii w Bonn, następnie pracowała w Klinice Dermatologicznej w Düsseldorfie jako lekarz asystent. Tytuł lekarza specjalisty dermatologa uzyskała w 1940. Ponieważ jej ojciec zachorował, rodzina Oberheuser ponownie wpadła w finansowe tarapaty. Herta zdecydowała się pomagać finansowo rodzicom. Ponieważ w klinice nie było zadowalających możliwości zarobku, zaczęła rozglądać się za innym miejscem zatrudnienia.

W 1940 nadeszła szansa dobrego zarobku. Z fachowego pisma medycznego dowiedziała się, że SS poszukuje lekarki do kobiecego obozu szkoleniowego koło Berlina. Zgłosiła się i po 3 miesiącach przeszkolenia w grudniu tego roku skierowano ją do obozu w Ravensbrück, gdzie objęła etat lekarza obozowego. W Ravensbrück przebywała do czerwca 1943, biorąc czynny udział w zbrodniczych pseudoeksperymentach przeprowadzanych przez lekarzy SS (zwłaszcza lekarzy Waltera Sonntaga i Gerharda Schiedlauskyego, Karla Gebhardta) na więźniarkach obozu. Od lipca 1943 do końca wojny Oberheuser pracowała jako asystentka w sanatorium SS w Hohenlychen 12 km od Ravensbrücku u prof. dr. Karla Gebhardta.

Oskarżenie i kara

edytuj

Nie wiadomo, gdzie Oberhauser przebywała od zakończenia wojny do momentu aresztowania, ani gdzie nastąpiło jej aresztowanie. Po aresztowaniu dostarczono ją do brytyjskiego obozu Civil Internment Camp (CIC) No. 5 w Paderborn-Staumühle. Była sądzona w tzw. procesie lekarzy przed amerykańskim Trybunałem Wojskowym (był to pierwszy z procesów norymberskich). 20 sierpnia 1947 została skazana na karę 20 lat pozbawienia wolności, którą miała odbyć w więzieniu w Landsbergu. W 1951 zmniejszono jej karę o połowę, a już w 1952 zwolniono ją za dobre sprawowanie.

Powrót do życia publicznego

edytuj

Niedługo po opuszczeniu więzienia Oberheuser osiedliła się w Stocksee koło Neumünster (Szlezwik-Holsztyn) i rozpoczęła praktykę lekarską jako pediatra, równocześnie pracowała w katolickim sanatorium Johanniter-Heilstätte w Plön. W 1956 została rozpoznana i ujawniona przez byłe więźniarki obozu Ravensbrück. Po szerszym ujawnieniu zarzutów została zwolniona z Plön. Wobec licznych protestów byłych więźniarek minister spraw wewnętrznych Szlezwiku-Holsztyna Helmut Lemke rozpoczął starania o pozbawienie jej uprawnień do wykonywania zawodu lekarza, które jednak już w 1957 zostały przerwane z uzasadnieniem, że Oberheuser nie może być karana dwa razy za ten sam czyn. W sierpniu 1958 odebrano jej prawo wykonywania zawodu lekarza[1]. W 1960 Oberheuser oskarżyła Lemkego przed Krajowym Sądem Administracyjnym. Pozew oddalono, lecz Oberheuser złożyła apelację, w związku z czym protesty byłych ofiar jej zbrodniczych eksperymentów jeszcze się nasiliły. Jej apelacja również została oddalona i ostatecznie 4 grudnia 1960 pozbawiono ją prawa wykonywania zawodu lekarskiego i musiała z tego powodu ostatecznie zamknąć swą praktykę. W maju 1965 opuściła Stocksee i przeprowadziła się do Bad Honnef. Zmarła 24 stycznia 1978 w położonym w pobliżu miasteczka Linz am Rhein.

Eksperymenty medyczne

edytuj

Eksperymenty medyczne w Ravensbrück rozpoczęto w sierpniu 1942 na ponad 70 kobietach więźniarkach. Służyły najczęściej badaniom funkcji życiowych w ekstremalnych warunkach, często pod kątem militarnego wykorzystania w leczeniu odmrożeń, zranień, którym mogli ulec żołnierze w czasie walki. Odpowiednie zranienia były zadawane osobom doświadczalnym i opracowywano statystyki oraz eksperymentowano z lekami. Po wstępnych eksperymentach w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen kontynuowano je w Ravensbrück. Między innymi przeprowadzano doświadczenia z sulfonamidami, w których pokładano wielkie nadzieje przy leczeniu rannych. Ofiarom doświadczeń wprowadzano do ran bakterie gnilne, tkaniny, drzazgi i szkło, przez co imitowano zranienia powodowane wybuchami bomb. Przebieg zranienia i działanie testowanych leków były dokumentowane i analizowane. Cierpienia ofiar tych i podobnych doświadczeń były niewyobrażalne. Wiele ofiar zmarło jeszcze w czasie trwania eksperymentów, inne później na skutek następstw[2].

Lekarzem odpowiedzialnym za te eksperymenty w Ravensbrück był Karl Gebhardt, którego asystentami byli Fritz Fischer, Ludwig Stumpfegger i Herta Oberheuser. Oberheuser sama wyjaśniała przed sądem, że nic nie wiedziała o wydarzeniach w obozie lub nie mogła ich sobie przypomnieć, równocześnie stale wracała do swego statusu medycznego.

„Traktowałam to jako mój obowiązek i sądziłam, że jako kobieta mogłabym również pomóc, ponieważ widziałam szansę ułaskawienia pacjentek.“

„Podczas mej pielęgnacji terapeutycznej dokonywanej według reguł szkolnych, jako kobieta zrobiłam wszystko co mogłam w mym trudnym położeniu“

Oberheuser i Fischer zeznali podczas przesłuchań, że kobietom przeznaczonym na śmierć dali doświadczeniami medycznymi szansę przeżycia. Tę ocenę sytuacji przez Hertę Oberheuser potwierdziła w swym zeznaniu Wanda Półtawska, jedna z ofiar eksperymentów, która przeżyła. Powiedziała, że w obozie po pewnym czasie wierzono, że operacje mogłyby uchronić przed egzekucją. Oberheuser została oskarżona przez swego kolegę z pracy dr Rolfa Rosenthala. Powiedział on, że widział, jak aplikowała chorym zastrzyki.

„Widziałem kilka razy, jak dr Oberheuser dawała więźniom zastrzyki z benzyny. Dawała je w żyłę ramienną. Skutkiem była nagła śmierć na serce, pacjenci tężeli i nagle zwalali się. Od czasu, kiedy zastrzyk został zaaplikowany do momentu śmierci trwało 3 do 5 minut. Pacjenci zachowywali pełną świadomość do ostatniej chwili. Czas trwania zastrzyku wynosił 15 do 30 sekund. Dr Oberheuser mówiła mi, że więźniowie którym ona dała zastrzyki z nafty, byli ciężko chorzy, tacy, których nie można było już dłużej leczyć.“

Brała udział przy przymusowych poronieniach i innych zabiegach medycznych[3]. Dokonywano je na kobietach, które były w 7-8 miesiącu ciąży. Potwierdził to Gerhard Schiedlausky. Oberheuser i Rosenthal początkowo mu przy tym asystowali, ale później samodzielnie przeprowadzali zabiegi usuwające ciążę. Do aborcji dochodziło także w wyniku bicia, a noworodki, które przyszły na świat, zabijano. Oberheuser próbowała bronić się przed odpowiedzialnością i wykorzystać przed sądem argument swej „kobiecości“, udowadniając, że jako kobieta nie mogła być aż tak brutalna, jak jej zarzucano.

Przypisy

edytuj
  1. Über die Autorinnen und Autoren, Mille Tre, 28 kwietnia 2011, s. 257–264, DOI10.2307/j.ctvdjrnn7.22, JSTORj.ctvdjrnn7.22 [dostęp 2023-05-29].
  2. Bartosz T. Wieliński, Wojna lekarzy Hitlera, Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2021, ISBN 978-83-268-3656-5 [dostęp 2023-05-29].
  3. Ernst Klee, Elżbieta Kalinowska-Styczeń, Ernst Klee, Auschwitz: medycyna III Rzeszy i jej ofiary, Kraków: Universitas, 2005, s. 150, ISBN 978-83-242-0537-0 [dostęp 2023-05-29].

Linki zewnętrzne

edytuj