Józef Dworzaczek
Józef Dworzaczek (ros. Юзеф Двожачек, ur. 1830[1], zm. 1868 w Wilujsku[2] lub 30 maja 1870 w Pawłowsku, Jakucja[3]) – lekarz, powstaniec wielkopolski, styczniowy i zabajkalski.
| Data i miejsce urodzenia |
1830 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość |
Życiorys edytuj
Józef Dworzaczek był lekarzem i ordynatorem szpitala św. Mikołaja w Łęczycy oraz społecznikiem. W 1848 jako medyk uczestniczył w powstaniu wielkopolskim. Od 1863 pełnił funkcję cywilnego naczelnika powiatu łęczyckiego[2]. W wyniku rozkazu Ludwika Mierosławskiego, 22 lutego 1863 został naczelnikiem 300 osobowej partii powstańczej[4] powstałej w Lesie Łagiewnickim, zastępując na tym stanowisku zdymisjonowanego Józefa Sawickiego[2][5]. Oddział powstańców złożony z robotników, rolników, rzemieślników i studentów[6] zaopatrzył się 22 lutego w Zgierzu w żywność, po czym ruszył w lasy pod Dobrą, gdzie założył obóz. W ślad za polskim oddziałem ruszyły rosyjskie oddziały (dwie roty piechoty i sotnia kozaków) sztabskapitana Opoczinskiego. Gdy 24 lutego Rosjanie zbliżyli się do polskiego obozu ruszyli do natarcia, rozpoczynając bitwę pod Dobrą. W wyniku przeważających sił przeciwnika Dworzaczek zarządził odwrót. Polacy stracili w bitwie połowę swego stanu (jeńcy oraz 63 zabitych)[7].
Dworzaczek po bitwie został pojmany w okolicy Nowosolnej[8] przez niemieckich kolonistów i przekazany rosyjskiemu dowództwu i więziony przez 8 miesięcy w Łęczycy[4], a następnie skazany na karę śmierci, którą złagodzono za pomoc rannym rosyjskim żołnierzom, zamieniając wyrok na 12 lat ciężkich robót w kopalniach na Syberii. W latach 1864–1866 przebywał w Zierentuju, gdzie pełnił funkcję starosty partii więźniów[9]. Był także ordynatorem więziennego szpitala oraz działał społecznie. Założył m.in. kasę pomocy koleżeńskiej, dla potrzeb której zbierał pieniądze[2]. W wyniku podejrzeń władz carskich o zbieranie funduszy na organizację powstania polskich więźniów[3] oraz zaangażowanie w powstanie zabajkalskie[4] został przeniesiony do Wilujska, gdzie zmarł na gruźlicę w 1868[2] lub 30 maja 1870 w Pawłowsku w Jakucji[3].
Upamiętnienie edytuj
W Łodzi w 1992 na osiedlu Powstania 1863 r. nadano jednej z ulic imię Józefa Dworzaczka[10]. Ponadto ul. J. Dworzaczka znajduje się w Łęczycy[11], natomiast w Dobrej istnieje ul. doktora Dworzaczka[12].
Przypisy edytuj
- ↑ Jarosław Stulczewski, Bolesław Michał Stokowski (1841–1921), „Biuletyn Szadkowski” (13), 2021, s. 171–179, DOI: 10.18778/1643-0700.21.11, ISSN 2449-8351 [dostęp 2022-06-10].
- ↑ a b c d e Regina Madej-Janiszek, Maria Piotrowiczowa – bohaterka małej bitwy pod Dobrą w 1863 r. Na podstawie współczesnej ikonografii, dokumentów, doniesień prasowych i pamiętników, „Niepodległość i Pamięć” (20/1-2 (41-42)), Warsaw University Press, 2013 [dostęp 2022-06-10].
- ↑ a b c Bolesław Szostakowicz, ибирские годы Юзефата Огрызко // Ссыльные революционеры в Сибири (XIX– февр. 1917 г.), wyd. II, Irkuck 1974, ISSN 2454-0609 [dostęp 2022-06-10].
- ↑ a b c Dworzaczek – Katalog Powstańców Styczniowych [online], genealogia.okiem.pl [dostęp 2022-06-10].
- ↑ Anna Gronczewska, Łódzcy bohaterowie powstania styczniowego [online], Dziennik Łódzki, 29 stycznia 2012 [dostęp 2022-06-10] (pol.).
- ↑ Powstanie styczniowe na Łódzkich Wzniesieniach [online], parkilodzkie.pl [dostęp 2022-06-10] (pol.).
- ↑ Jan Piotr Dekowski, Potyczki partyzanckie w 1863 r. pod Dobrą i Dobieszkowem, „Echo Tomaszowskie” (264), 22 września 1934.
- ↑ Czy już tu byłeś? Miejsce śmierci Marii Piotrowiczowej 24.02.1863 roku [online], Związek Strzelecki Rzeczypospolitej [dostęp 2022-06-10].
- ↑ Benedykt Dybowski, Wspomnienia z przeszłości półwiekowej, Nakł. rodziny autora, 1913, OCLC 239831906 [dostęp 2022-06-10].
- ↑ Danuta Bieńkowska, Elżbieta Umińska-Tytoń, Słownik Nazewnictwa Miejskiego Łodzi, Łódź 2012.
- ↑ Dworzaczka Józefa Łęczyca, Ulica, 99-100 [online], mapa.targeo.pl [dostęp 2022-06-10] (pol.).
- ↑ Dworzaczka, dr. Dobra, Ulica, 95-010 [online], mapa.targeo.pl [dostęp 2022-06-10] (pol.).