Jadwiga Wajsówna
Jadwiga Wajsówna, po mężu Grętkiewiczowa, a następnie Marcinkiewiczowa (ur. 30 stycznia 1912 w Pabianicach, zm. 1 lutego 1990 tamże) – polska lekkoatletka, medalistka olimpijska.
| |||||||||||||||||||||||||
| Data i miejsce urodzenia |
30 stycznia 1912 | ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1 lutego 1990 | ||||||||||||||||||||||||
| Dorobek medalowy | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Odznaczenia | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Życiorys edytuj
Urodziła się 30 stycznia 1912 w Pabianicach jako córka Artura i Pauliny Janowskiej. Jej rodzina wywodziła się z Westfalii[1]. Treningi w Sokole Pabianice rozpoczęła w wieku 8 lat[2]. W wieku kilkunastu lat zapisała się do sekcji młodych Stronnictwa Narodowego. W 1934 odniosła zwycięstwa w zawodach lekkoatletycznych w Brukseli i Londynie. W tym samym roku po raz pierwszy otrzymała wielką honorową nagrodę sportową[3]. Trzykrotnie reprezentowała Polskę w tej konkurencji na igrzyskach olimpijskich, zawsze zajmując miejsce w ścisłej czołówce. W Los Angeles 1932 zdobyła brązowy medal wynikiem 38,74 m[4]. Na następnych igrzyskach w Berlinie 1936 została srebrną medalistką z wynikiem 46,22 m – tym rezultatem poprawiła własny rekord Polski, który został pobity dopiero 20 lat później[5][6]. Po igrzyskach po raz drugi została uhonorowana wielką honorową nagrodę sportową[7]. Uzyskała także kwalifikację olimpijską w gimnastyce, jednak z powodu kolizji terminów zawodów z rzutem dyskiem nie wystąpiła w tej konkurencji [8]. 7 stycznia 1938 w Pabianicach wyszła za mąż za automobilistę Franciszka Grętkiewicza[9][10]. W styczniu 1939 wyprowadziła się do Łodzi. W maju tego samego roku złożyła ślubowanie przed igrzyskami olimpijskimi w Helsinkach[11].
Podczas wojny wyjechała z Warszawy. Utrzymywała kontakty z Marią Kwaśniewską i Eugeniuszem Lokajskim. W 1943 roku została aresztowana przez Gestapo i podczas przesłuchań straciła zęby[11]. Podczas powstania warszawskiego kopała rowy i budowała umocnienia. Po kapitulacji przedostała się do Bochni gdzie pracowała w piekarni[11]. Pod koniec wojny zamieszkała w Łodzi a następnie wróciła do Pabianic. Po zakończeniu wojny powróciła do uprawiania sportu. Została zawodniczką Dziewiarskiego Klubu Sportowego[12]. W sierpniu 1946 w Oslo została brązową medalistką Mistrzostw Europy w Oslo (1946). Na tych samych zawodach zajęła 4. miejsce w pchnięciu kulą (11,50)[12]. Podczas Igrzysk olimpijskich w Londynie 1948 zajęła 4. miejsce (39,30 m)[12]. W 1949 została trenerką w Łódzkim Klubie Sportowym. Jednocześnie reprezentowała jego barwy do 1958 roku[12]. Po zakończeniu kariery zawodniczej pracowała w Pabianicach w Towarzystwie Przyjaciół Dzieci i Kole Dzieci Specjalnej Troski [13] oraz Polskim Komitecie Olimpijskim [13].
Zwyciężyła w rzucie dyskiem podczas IV Światowych Igrzysk Kobiet w 1934 w Londynie (43,795).
Zdobyła wiele tytułów mistrzyni Polski:
- rzut dyskiem: 1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1945, 1946, 1947, 1948
- pchnięcie kulą: 1934, 1935, 1936, 1937, 1945, 1947
- skok wzwyż: 1933, 1935, 1936
- skok w dal z miejsca: 1936, 1937.
Sześć razy była wicemistrzynią Polski:
- rzut dyskiem: 1931
- pchnięcie kulą: 1932, 1933
- skok wzwyż: 1932, 1934, 1937
Jako pierwsza kobieta na świecie rzuciła dyskiem ponad 40 m. Ośmiokrotnie biła rekord świata w latach 1932–1934. Dziesięciokrotnie była rekordzistką Polski w rzucie dyskiem oraz trzy razy w pchnięciu kulą.
Rekordy życiowe:
- rzut dyskiem – 46,22
- pchnięcie kulą – 12,24
- skok wzwyż – 1,48
- skok w dal z miejsca – 2,39
Kilkakrotnie była klasyfikowana w pierwszej dziesiątce Plebiscytu Przeglądu Sportowego na najlepszych sportowców Polski: 3. miejsce w 1932, 2. miejsce w 1933 i 1934, 4. miejsce w 1936 i 3. miejsce 1948. Laureatka Wielkiej Honorowej Nagrody Sportowej (1934 i 1936). W 1936 otrzymała Honorowe obywatelstwo Pabianic [13]. Na jej cześć została nazwana jedna z ulic w Pabianicach na osiedlu Bugaj.
Ordery i odznaczenia edytuj
- Srebrny Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 9 listopada 1932[14], 19 marca 1937[15])
Przypisy edytuj
- ↑ Szujecki 2020 ↓, s. 302.
- ↑ Szujecki 2020 ↓, s. 303.
- ↑ Szujecki 2020 ↓, s. 321.
- ↑ Szujecki 2020 ↓, s. 315.
- ↑ W. Lipniacki, A. Miller: Od Aten do Melbourne 1896-1956. Warszawa: Sport i Turystyka, 1957, s. 162.
- ↑ Janusz Waśko, Andrzej Socha: Athletics National Records Evolution 1912 – 2006. Zamość – Sandomierz: 2007, s. 283.
- ↑ Mała encyklopedia sportu. T. 2. Warszawa: Sport i Turystyka, 1987, s. 604. ISBN 83-217-2564-3.
- ↑ Szujecki 2020 ↓, s. 324.
- ↑ Jadwiga Wajsówna na ślubnym kobiercu. „ABC”. Nr 1, s. 2, 9 stycznia 1939.
- ↑ Szujecki 2020 ↓, s. 331.
- ↑ a b c Szujecki 2020 ↓, s. 332.
- ↑ a b c d Szujecki 2020 ↓, s. 333.
- ↑ a b c Szujecki 2020 ↓, s. 334.
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 259, poz. 298 „za zasługi na polu sportu i propagandy Polski zagranicą”.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 97 „za zasługi na polu rozwoju sportu”.
Linki zewnętrzne edytuj
- Sylwetka na stronie portalu olimpijskiego PKOl. olimpijski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-28)].
- Biografia na stronie PTTK Pabianice. pabianice.pttk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-26)].
- Największe sukcesy i wyniki. wulkana.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-01-10)].
- Książka o życiu i czasach Jadwigi Wajsówny - "Królowa Dysku"