Jan z Gazy
Jan z Gazy – poeta i gramatyk bizantyński z VI wieku, przedstawiciel szkoły retorycznej w Gazie.
| Data i miejsce urodzenia |
V/VI wiek |
|---|---|
| Data śmierci |
VI wiek |
| Język | |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
|
Opis obrazu świata w zimowej łaźni | |
Jan żył za czasów cesarza Justyniana (527-565) w Gazie, gdzie wykładał gramatykę w tamtejszej szkole. Jest autorem Opisu obrazu świata w zimowej łaźni. Utwór został napisany z okazji ufundowania łaźni publicznej w Gazie przez biskupa Marcjana. Wzmianka Chorycjusza w epitafium poświęconym Prokopowi o oddaniu do użytku publicznego łaźni w Gazie, pozwala datować utwór na lata 526-536[1]. Poeta wyrecytował go wobec słuchaczy w dwóch częściach, pierwszą rano, drugą po południu[2]. Utwór składa się 703 wersów heksametrycznych, napisanych techniką Nonnosa, z dodatkiem (prolalią) liczącym 25 trymetrów jambicznych i liczącą 4 trymetry jambiczne wkładką po pierwszej części i opisuje obraz świata przedstawiony na ścianie łaźni. Przedstawiał on 60 postaci alegorycznych, takich jak Ajon, Uranos, Helios na Atlasie w towarzystwie Arete i Sophii, Okeanosa, Thalatty, Bythosa, Wiatrów, Pioruna, Błyskawicy, Hor, Eithera i in. Poemat stanowi objaśnienie obrazu kontynuując tradycję retorycznych ekfraz Prokopa z Cezarei, z zabarwieniem neoplatońskim[1]. Rodzajowo utwór należy do, wywodzącego się z paradoksografii, gatunku ekfrazy, które w szkołach retorycznych stanowiły ćwiczenia zadawane adeptom sztuki krasomówczej i mogły mieć za przedmiot rzeki, morza, góry, pomniki cesarzy, filozofów, budowle miejskie lub całe miasta[2].
Jan jest również autorem sześciu drobnych utworów lirycznych pisanych w anakreontejach, techniką podobną do Synezjuszowej. Trzy ostatnie dotyczą gazejskiego Święta Róż i Adonisa. 4. i 5. opisują obchód tego święta w szkole Jana, a 6. stanowi duet Zeusa i Afrodyty wybierających się do podziemi po Adonisa. Pierwszy z utworów stanowi bezbarwny epithalamion, drugi jest pochwałą wodza Zachariasza z Askalonu, a trzeci – zachętą do wygłoszenia wierszy o Święcie Róż i Adonis. Poeta chociaż był chrześcijaninem, nie pozostawił nawet śladu swoich wierzeń w swych utworach[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Sinko 1951 ↓, s. 271-272.
- ↑ a b Jurewicz 1984 ↓, s. 92.
- ↑ Sinko 1951 ↓, s. 272.
Bibliografia edytuj
- O. Jurewicz: Historia literatury bizantyńskiej. Wrocław: Ossolineum, 1984. ISBN 83-04-01422-X.
- Tadeusz Sinko: Zarys historii literatury greckiej. T. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959.
- Tadeusz Sinko: Literatura grecka. T. 3 Cz. 1, Literatura grecka za cesarstwa rzymskiego (wiek I-III n.e.). Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1951.