Kamienica Pod Trzema Murzynami we Wrocławiu
Kamienica Pod Trzema Murzynami („Pod Trzema Murzynami”) – zabytkowa kamienica o średniowiecznym rodowodzie, znajdująca się u zbiegu ulic Kiełbaśniczej 32[a] i Ruskiej 1 we Wrocławiu.
 nr rej. A/5254/254 z 30.12.1970[2]
| |
 Kamienica Pod Trzema Murzynami | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Ul. Ruska 1/Kiełbaśnicza 32 |
| Typ budynku |
kamienica |
| Kondygnacje |
trzy |
| Rozpoczęcie budowy |
XIV w. |
| Ważniejsze przebudowy |
1562, 1858, 1864, 1869, 1910, 1997–1999 |
| Właściciel |
firma Alfa Immobilien[3] |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′36,4″N 17°01′44,0″E/51,110111 17,028889
| |
Historia kamienicy edytuj
Pierwotnie na działce narożnej znajdowały się dwa dwutraktowe budynki[4] wzniesione w XIV wieku[5][6]. W 1562 roku były to już dwukondygnacyjne kamienice szczytowe[6][b] skierowane szczytem ku ulicy Ruskiej[7]. Około 1700 roku budynki scalono i nadano im barokową elewację, sześcioosiową od strony wschodniej i południowej[4][7]. Obie elewacje były do siebie podobne, ich naroża były akcentowane boniowanymi lizenami a kondygnacje oddzielały pasowe gzymsy. Nad gzymsem koronującym po obu stronach znajdowały się trzy lukarny obudowane edykułą. Środkowe lukarny znajdujące się w osi elewacji były szersze i miały zdwojone okna. Wszystkie okna budynku miały uszakowe opaski a te znajdujące się na pierwszym piętrze osadzone były dodatkowo na cokołach z lustrami. W niegeometrycznej osi fasady od ulicy Ruskiej znajdował się portal a nad nim zdwojone okna na pierwszym i drugim piętrze oraz lukarna i zaklęśnięcie gzymsu koronującego. Portal prowadził do przelotowej sieni, prawdopodobnie powstałą jeszcze w XVI wieku, przykrytą kolebką o koszowym przekroju z lunetami. W tylnej części sieni znajdowały się schody prowadzące na wyższe kondygnacje[7].
W 1858 roku, za sprawą inwestora C. Heina, kamienicę rozbudowano, podnosząc ją o jedną kondygnację. Od strony ulicy Kiełbaśniczej elewacja kamienicy była 21 osiowa[5]. Kolejne większe przebudowy miały miejsce w latach 1864[6] i 1869, kiedy to usunięto portal a od strony dziedzińca wykonano drewniane galerie[7]. 21 marca 1908 roku kamienica częściowo spłonęła; odremontowano ją w latach 1909–1910. Odnowiono wówczas wnętrza budynku, witryny na parterze oraz zlikwidowano częściowy wystrój barokowej elewacji. W rezultacie kalenicowa trzykondygnacyjna kamienica o dwukondygnacyjnym poddaszu została pokryta mansardowym dachem z facjatami. Od strony południowej elewacja została podzielona na siedem osi, gdzie dwie osie środkowe (trzecia i czwarta, licząc od zachodniej strony) były zwężone względem siebie, a w ich części parterowej znajdowała się sień przelotowa z portalem wejściowym. Na tyłach budynku znajdowały się oficyny. Od strony wschodniej budynek posiadał dziesięcioosiową elewację[6][5].
W narożniku budynku, na wysokości pierwszej kondygnacji, znajduje się godło domu – rzeźby trzech Murzynów[6]. Po raz pierwszy nazwę „Pod Trzema Murzynami” odnotowano w pierwszej połowie XIX wieku. Powstały wówczas trzy malowane figury Murzynów, z których środkowy miał pełnoplastyczną głowę[4].
W budynku pod koniec XIX wieku, na dwóch kondygnacjach mieścił się sklep z szalami i chustami Eduarda Buelschowsky'ego[1]
Po 1945 roku edytuj
.jpg)
Podczas działań wojennych II wojny światowej kamienica według Harasimowicza uległa zniszczeniu[6], a według Marzanny Jagiełło-Kołaczyk została ona jedynie uszkodzona[4]; została więc odbudowana lub odnowiona w formach nawiązujących do baroku[4][6], przy czym wielokrotnie ją przebudowywano. Z upływem lat budynek był dewastowany. Jego właściciele często się zmieniali, a ostatni użytkownicy opuścili kamienicę w latach 80. XX wieku. Pierwsze próby remontu budynku zostały podjęte w maju 1996 roku[3]. W latach 1998–1999[4][6] lub od czerwca 1997 do grudnia 1998 roku[3] budynek gruntownie wyremontowano według projektu architekta Wacława Hryniewicza[4] lub, jak podaje „Kalendarz Wrocławski”, według projektu arch. Bogdana Daczkowskiego[8] czy też Ryszarda Daczkowskiego[7]. W trakcie remontu zostały odtworzone najważniejsze elementy architektoniczne i przygotowano do zainstalowania stare godło kamienicy[3]. Wnętrza odnowił zespół składający się z inż. arch. Zdzisławy Daczkowskiej, inż. Ryszarda Daczkowskiego i arch. Wojciecha Berezowskiego. Inwestorem prac była przedsiębiorstwo Alfa Immobillien, a wykonawcą przedsiębiorstwo budowlane Integer Sp. z o.o. Wnętrza kamienicy „Pod Trzema Murzynami” zostały nagrodzone w ogólnomiejskim konkursie architektonicznym Klubu Budowniczych Wrocławia, promującym projektantów, inwestorów i wykonawców, w czerwcu 2000 roku[9]. W narożniku umieszczono trzy pełnoplastyczne figury Murzynów[4].
Po gruntownym remoncie parter kamienicy zajęły lokalne handlowo-usługowe.
Uwagi edytuj
- ↑ Aleksandra Bek w Encyklopedii Wrocławia błędnie podaje numer kamienicy jako 31
- ↑ Bogusław Czechowicz w Atlasie architektury Wrocławia t. II pod redakcją Harasimowicza podaje wysokość kamienicy na trzy kondygnacje[5]
Przypisy edytuj
- ↑ a b Kirschke 2005 ↓, s. 420.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b c d Sokołowski 2001 ↓, s. 199.
- ↑ a b c d e f g h Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 284.
- ↑ a b c d Harasimowicz 1998 ↓, s. 65.
- ↑ a b c d e f g h Harasimowicz 2006 ↓, s. 335.
- ↑ a b c d e Brzezowski 2005 ↓, s. 251.
- ↑ Dziesięć lat, które odmieniły miasto. „Kronika Wrocławska”. 42, s. 21, 2001. ISSN 0449-6906.
- ↑ Laureaci konkursów architektonicznych. „Kronika Wrocławska”. 42, s. 464, 2001. ISSN 0449-6906.
Bibliografia edytuj
- Jan Harasimowicz (red.), Włodzimierz Suleja (red.): Encyklopedia Wrocławia. Wyd. 3, poprawione i uzupełnione. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5. OCLC 76363702.
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Wydawnictwo Via Nova, 2011. ISBN 978-83-60544-89-1. OCLC 833856594.
- Adam Sokołowski: Inwestycje niemieckie na Dolnym Śląsku w latach 1990-2000. Wrocław: Instytut Studiów Międzynarodowych, Wydział Nauk Społecznych, Uniwersytet Wrocławski, 2001. ISBN 83-86308-61-3.
- Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t. II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998. ISBN 83-7023-679-0.
- Wojciech Brzezowski: Dom mieszkalny we Wrocławiu w okresie baroku. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005.
- Krystyna Kirschke: Rozwój głównych ulic handlowych w staromiejskim centrum Wrocławia w:Architektura Wrocławia tom 2 Urbanistka. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 1995.