Kamienica Pod Złotym Kołem we Wrocławiu
Kamienica Pod Złotym Kołem – zabytkowa kamienica mieszczańska, o rodowodzie średniowiecznym, znajdująca się przy ulicy Kazimierza Wielkiego we Wrocławiu.
 nr rej. 115 z 6.12.1949 oraz A/5339/179 z 30.12.1970[1]
| |
 Kamienica Pod Złotym Kołem | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Kazimierza Wielkiego 17 |
| Styl architektoniczny |
neoklasycyzm |
| Architekt |
Karl Gottfried Geissler |
| Kondygnacje |
trzy |
| Ważniejsze przebudowy |
1972–1977 |
Położenie na mapie Polski  | |
| 51,109645°N 17,026275°E/51,109645 17,026275 | |
Kamienica Pod Złotym Kołem jest jedną z sześciu zachowanych kamienic stanowiących jeszcze na początku lat 70. XX wieku część zabudowy dawnej ulicy Złote Koło. Ulica została częściowo zniszczona podczas działań wojennych w 1945 roku, a ostatecznie w 1975 roku podczas budowy staromiejskiej obwodnicy tzw. Trasy W-Z, czyli ulicy Kazimierza Wielkiego. Była zabudowana głównie wąskimi szczytowymi kamienicami. Od XVIII wieku zamieszkiwała je głównie ludność żydowska. Ocalałe kamienice zostały włączone do ul. Kazimierza Wielkiego pod numery od 9 do 17[2].
Historia edytuj
Kamienica Pod Złotym Kołem pierwotnie widniała pod adresem Goldenerade Gasse 8 (Złote Koło). Nazwa ulicy wywodzi się od Zajazdu Pod Złotym Kołem (niem. Gasthof Zum Golden Rad) (gospoda Pod Złotym Kołem[3]), który znajdował się w tej kamienicy, a który wzmiankowany jest m.in. w archiwaliach z roku 1680[4][5][2]. W 1744 roku król pruski Fryderyk II wydał edykt w sprawie regulacji spraw żydowskich we Wrocławiu, gdzie zajazd Pod Złotym Kołem wyznaczony został jako jeden z czterech zajazdów we Wrocławiu[a], w których mogli zatrzymywać się żydowscy kupcy z Polski. W tym okresie kamienica w części parterowej miała dwie bramy przelotowe prowadzące do tylnych niskich zabudowań magazynowych i stajni oraz wozowni; na wyższych kondygnacjach znajdowały się małe pomieszczenia gościnne[5].
Kamienica w obecnym kształcie została wzniesiona pod koniec XVIII wieku, a elewacji nadano formę wczesnoklasycystyczną. Jej projektantem był architekt Karl Gottfried Geissler (1754–1856)[2][7]. Dekoracje fasady zostały wykonane w stylu zopf nawiązując do dekoracji znajdujących się na kamienicy Pod Królem Salomonem przy ulicy św. Jadwigi 9-10 we Wrocławiu[7].
Architektura edytuj
Kamienica kalenicowa, trzykondygnacyjna z jednokondygnacyjnym użytkowym poddaszem, pięcioosiowa. Część parterowa jest boniowana, z dwoma otworami drzwiowymi i dwoma okiennymi[2]. Wejście w formie portalu łukowego do sieni przelotowej znajduje się w południowej osi. W skrajnej osi północnej, podczas remontu budynku w latach siedemdziesiątych, wykuto drzwi do pomieszczenia sklepowego; przed 1945 rokiem drzwi znajdowały się symetrycznie w osi środkowej, nad którymi umieszczone było godło domu i dawnego zajazdu[8]. Dwie wyższe kondygnacje podzielone są pilastrami udekorowanymi wiązkami rózg liktorskich. Okna prostokątne otoczone są kamiennymi opaskami, a pod oknami ozdobione podokienniki. Nad oknami pierwszej kondygnacji umieszczone zostały naczółki z medalionami z popiersiami[2]. Nad bramą przejazdową znajdował się herb domu: złote koło.
W latach 1972–1977 kamienica została wyremontowana na potrzeby wrocławskich Cechów Rzemieślniczych; obniżono ją o jedną kondygnację, a wnętrze zostało zupełnie przebudowane i dostosowane do potrzeb najemcy[2]. Projekt przebudowy wykonał T. Lipiński[9]. Kolejny remont kamienicy miał miejsce w latach 90. XX wieku, a wykonawcą prac elewacyjnych była wrocławska firma Meda-Bud. Na paterze, na prawo od bramy znajduje się kartusz herbowy lub gmerk; w dokumentacji ikonograficznej sprzed 1945 roku herbu nie było na elewacji budynku[10].
Uwagi edytuj
- ↑ Pozostałymi zajazdami były: Pokoyhof, Zajazd Pod Złotym Jelonkiem, Szkoła Szermiercza[6]
Przypisy edytuj
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b c d e f Harasimowicz (red.) 1998 ↓, s. 53.
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 299.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 1027.
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 1007.
- ↑ Rynek nr 15: Odkrywamy Wrocław: Pasaż Pokoyhof.
- ↑ a b Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 218.
- ↑ Widok kamienicy przed remontem w 1972 roku.
- ↑ Małachowicz 1985 ↓, s. 223.
- ↑ Zdjęcie herbu.
Bibliografia edytuj
- Zygmunt Antkowiak: Ulice i place Wrocławia. Ossolineum, 1970, s. 298–299.
- Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t.II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998.
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Edmund Małachowicz: Stare miasto we Wrocławiu. Wrocław: PWN, 1985. ISBN 83-01-03996-5.
- Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.