Wikipedia

Kamienica przy ul. Dworcowej 22 w Bytomiu

zabytkowy budynek w Bytomiu

Kamienica przy ul. Dworcowej 22 w Bytomiu – kamienica z 1905 roku w Bytomiu, wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego.

Kamienica przy ul. Dworcowej 22
w Bytomiu
Symbol zabytku nr rej. A/1667/97 z 17 grudnia 1997[1]
Ilustracja
Widok od wschodu (2018)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Bytom

Adres

ul. Dworcowa 22

Typ budynku

kamienica

Styl architektoniczny

secesja

Architekt

Wilhelm Heller

Inwestor

Alfred Katz i Max Bloch

Kondygnacje

4

Rozpoczęcie budowy

1905

Ukończenie budowy

1905

Pierwszy właściciel

Max Bloch i Alfred Katz

Kolejni właściciele

Spadkobiercy Dr. Blocha, Jakub Jaworski

Położenie na mapie Bytomia
Mapa konturowa Bytomia, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Dworcowej 22w Bytomiu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Dworcowej 22w Bytomiu”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Dworcowej 22w Bytomiu”
Ziemia50°20′42,3″N 18°55′00,6″E/50,345083 18,916833
Multimedia w Wikimedia Commons

Budynek mieszkaniowo-handlowy wzniesiony w Śródmieściu Bytomia z wykorzystaniem różnorodnych i różnobarwnych materiałów w stylu secesyjnym[2], stanowiący opus magnum wrocławskiego architekta Wilhelma Hellera[3] będący zapewne jego ostatnim projektem dla Bytomia[3].

Historia edytuj

Teren, na którym krzyżowały się ówczesne ulice: Bahnhofstrasse i Gymnasialstrasse (dzisiejsze ul. Dworcowa i Stanisława Moniuszki) był jednym z bardziej atrakcyjnych miejsc w Bytomiu do prowadzenia działalności usługowej[4]. Bytomski przedsiębiorca Alfred Katz (1863–1918)[5] oraz radca sanitarny i bytomski lekarz Max Bloch (1860–1930)[4] podjęli decyzję o budowie kamienicy w tymże miejscu (ówczesny adres: Bahnhofstrasse 30)[4]. Projekt budynku oraz obliczenia statyczne wykonał wrocławski architekt Wilhelm Heller[6] (ur. 1872 w Bielsku[7], zm. po 1918; data śmierci nieznana[8]) w lutym 1905 roku[4]. Prace budowlane zostały rozpoczęte w tymże roku, prowadzono je pod kierownictwem Wilhelma Hellera[6], w maju 1905 roku Heller wykonał małe zmiany w projekcie piwnic[9], w lipcu tegoż roku wykonano projekt kanalizacji oraz zabudowy łazienek[9]. W październiku 1905 roku nad oknami wystawowymi kamienicy umieszczono osiem lampionów[9], a w kwietniu 1906 roku wprowadzono małe zmiany w Wyszynku Kisslinga (niem. Kisslings-Ausschank[10]), tj. w pomieszczeniach restauracji, która znajdowała się na parterze budynku[9]. Kamienica została opisana ilustrowanym artykule, który wydano w trzech numerach czasopisma „Ostdeutsche Bau-Zeitung”, które ukazały się w maju 1906 roku[9]. Opisano ją jako tamże jako budynek mieszkalno-handlowy[6].

Przy budowie kamienicy byli zaangażowani:

  • G. Ollendorff z Wrocławia, L. Rosenbund z Bytomia – prace stolarskie[11]
  • M. G. Schott z Wrocławia – pawilon i pracownia fotograficzna, prace ślusarskie[11]
  • Otto Scholz Nachf. z Wrocławia – poręcze balkonowe[11]
  • A. Lehmanss Nachf. z Wrocławia – poręcze schodowe[11]
  • Silberberg z Bytomia – schody[11]
  • H. Fleischhauer z Wrocławia – okna wystawowe[11]
  • J. Hoppek z Bytomia i G. Rezepka z Wrocławia – roboty szklarskie[11]
  • A. Seiler z Wrocławia – przeszklenia mozaikowe[11]
  • W. Schlesinger z Bytomia – prace malarskie[11]
  • Julius Wentzel z Katowic – prace rzeźbiarskie[11]
  • Alfred Katz z Bytomia – instalacja gazowa oraz wodna, okładziny ścienne[11]
  • Siegersdorfer Werke – glazurowane kafle zastosowane na fasadzie[11]
  • Thum z Bytomia i Erhlich ze Strzelec Opolskich – prace dekarskie[11]
  • firma Schwarz & Sedlaczek z Wrocławia – wodne ogrzewanie centralne[11]
  • Wolffsohn i Glowania z Bytomia – instalacja elektryczna[11]
  • A. Brendgen z Wrocławia – dostawa tapet[11]
  • Ossig z Bytomia – prace tapeciarskie[11]
  • Vereinigung Deutscher Parkett-Fabriken z Wrocławia – parkiety[11]
  • Garisch & Co – prace asfaltowe[11]

Z okazji otwarcia budynku bytomski radca budowlany i architekt Karl Brugger wygłosił przemówienie, w którym pochwalił projekt Wilhelma Hellera za zastosowanie znakomitych rozwiązań konstrukcyjnych[10]. Pierwszym właścicielami byli inwestorzy Max Bloch[4] i Alfred Katz[2]. W 1906 roku otwarto w budynku Wyszynk Kisslinga[2].

W 1909 roku Wilhelm Heller wykonał ponadto projekt okna połaciowego w izbie dla pokojówki przy mieszkaniu na trzecim piętrze[3]. W 1924 roku otworzono lokal „Erstes Kulmbacher”, którego właścicielem był S. Bobrek[2], a od 1927 roku działał „Spezialausschank Sandlerbräu” Josefa Kollera[2]. Atelier fotograficzne, w którym mieścił się zakład fotograficzny Atelier Germania[2], zostało przebudowane przez firmę Działoszyński & Bruck[2] na mieszkania w 1927 roku[3], w późniejszych latach budynek doznał dalszych zniszczeń[3], część metalowych ozdób odpadła, a pozostałe są skorodowane[3]. W latach 1930–1937 właścicielem kamienicy byli Spadkobiercy Dr. Blocha (niem. Dr. Bloch’s Erben)[2], a od 1937 roku budynek należał do kupca Jakuba Jaworskiego[2]. W 1946 roku 4 mieszkania w omawianej kamienicy przydzielono dla górników-repatriantów z Francji[2]. 17 grudnia 1997 roku kamienica z oficynami została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego, numer rejestru: A/1667/97[1]. W 2005 roku w budynku znajdował się oddział Dominet Banku[12]. Współcześnie (stan na 2020 rok) w budynku znajdują się m.in. siedziba wytwórni muzycznej Box Music[13], apteka[14], kancelaria notarialna[15], Bar Pierożek[16], gabinet ginekologiczny[17], sklep obuwniczy[18].

Architektura edytuj

Kamienica narożna, czterokondygnacyjna[2]. Parter wzniesiony z wykorzystaniem betonu[10] został przewidziany jako miejsce na dwa sklepy i restaurację[10]. Pierwsze i drugie piętro przeznaczono na dwa okazałe mieszkania rodzinne[10], a trzecie piętro zajmowało jedno mieszkanie rodzinne i pracownia fotograficzna[10]. Na trzecim piętrze znajdują się galerie balkonowe od ulicy i podwórza, uzyskane dzięki cofnięciu ściany zewnętrznej – taki projekt został niejako wymuszony wymogiem nadzoru budowlanego, który wymógł określoną wysokość gzymsu wieńczącego oraz zastosowanie nachylenia w wysokości 45° od niego do kalenicy[10]. Naroże budynku było zwieńczone pawilonem opartym na żelaznej konstrukcji, na której umieszczono wachlarzowaty szklany daszek[10][3] (nie zachowały się[3]). W pawilonie mieściła się poczekalnia do atelier fotograficznego[10].

Elewacja od strony ulic została pokryta glazurowanymi kaflami barwy kremowej z jasnoniebieskimi przerywnikami[10] oraz ciemnymi elementami drewnianymi[10]. Widoczne są na niej elementy metalowej konstrukcji o charakterze ornamentu[11]. Bogato zdobione okna wystawowe były wykonane ze stopu Durana-Metall[10], tj. stopu miedzi i cynku z domieszkami m.in. glinu i żelaza[19]. Narożniki elewacji obłożono ozdobną blachą[3] oraz rzeźbami przedstawiającymi głowę Hermesa i sowy[2]. Elewacje w podwórzu pokryto prostymi cegłami licówkami barwy biało-żółtej[10].

Galeria edytuj

  •  
    Zwieńczenie narożnika elewacji bez daszka (2018)
  •  
    Okno ostatniej kondygnacji, elewacja przy ul. Stanisława Moniuszki (2018)
  •  
    Okno ostatniej kondygnacji, elewacja przy ul. Dworcowej (2018)
  •  
    Wykusz z balkonem, elewacja przy ul. Stanisława Moniuszki (2018)
  •  
    Rzeźba przedstawiająca głowę Hermesa w narożniku elewacji (2018)
  •  
    Rzeźba przedstawiająca sowę w narożniku elewacji (2018)
  •  
    Metalowy ornament na elewacji (2018)

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 22 [dostęp 2020-08-11].
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l Dworcowa 22. [w:] Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury [on-line]. Fundacja Brama Cukermana. [dostęp 2020-08-11].
  3. ↑ a b c d e f g h i Wojcik 2017 ↓, s. 35.
  4. ↑ a b c d e Wojcik 2017 ↓, s. 27.
  5. ↑ Wojcik 2017 ↓, s. 13.
  6. ↑ a b c H.. Wohn- und Geschäftshaus für Beuthen O.-S.. „Ostdeutsche Bau-Zeitung”, s. 301, 1906-05-12. (niem.). 
  7. ↑ Wojcik 2017 ↓, s. 6.
  8. ↑ Wojcik 2017 ↓, s. 10–11.
  9. ↑ a b c d e Wojcik 2017 ↓, s. 30.
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l m H.. Wohn- und Geschäftshaus für Beuthen O.-S.. „Ostdeutsche Bau-Zeitung”, s. 302, 1906-05-12. (niem.). 
  11. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t H.. Wohn- und Geschäftshaus für Beuthen O.-S.. „Ostdeutsche Bau-Zeitung”, s. 305, 1906-05-16. (niem.). 
  12. ↑ Reklama. „Życie Bytomskie”. 49 (2531), s. 2, 2005-12-05. ISSN 0239-2941. 
  13. ↑ BOX MUSIC. [w:] Poland-Export.com [on-line]. [dostęp 2020-08-11].
  14. ↑ APTEKA DERMAN. [w:] KtoMaLek.pl [on-line]. [dostęp 2020-08-11].
  15. ↑ NOTARIUSZ Halina Ferenc-Tomiak. [dostęp 2020-08-11].
  16. ↑ Bar Pierożek. Kontakt. [dostęp 2020-08-11].
  17. ↑ lek. Jolanta Doktorowicz. [w:] eUrologia.pl [on-line]. [dostęp 2020-08-11].
  18. ↑ PHU „Połacik” – Galanteria i obuwie. [w:] Aktywni Seniorzy [on-line]. [dostęp 2020-08-11].
  19. ↑ Wojcik 2017 ↓, s. 33.

Bibliografia edytuj

  • Marek Wojcik: Wilhelm Heller i jego secesyjne projekty dla Bytomia. Tarnowskie Góry: Fundacja Popularyzacji Dziedzictwa „Kruszce Śląska”, 2017. ISBN 978-83-942306-5-4.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kamienica_przy_ul._Dworcowej_22_w_Bytomiu&oldid=71099593”