Wikipedia

Karol Smoczkiewicz

Karol Smoczkiewicz ps "Smok", "Watażka" (ur. 18 kwietnia 1925 we Włodzimierce koło Żurawna[1]. Używał również nazwiska Marian Jezielnicki[2], zm. 28 października 1998 w Opolu) – drużynowy ZHP i podharcmistrz, oficer Armii Krajowej w 11 Karpackiej dywizji AK. Kawaler orderu Virtuti Militari V klasy. Więzień okresu stalinowskiego. Współzałożyciel i szef struktur Solidarności Rzemiosła regionu Opolskiego i przewodniczący RKK Indywidualnego Rzemiosła Solidarność. W stanie wojennym założyciel jedynej w Polsce niezależnej, początkowo zakonspirowanej organizacji weteranów Armii Krajowej o nazwie Niezależny Ruch Kombatantów Armii Krajowej. Działacz społeczny, felietonista i redaktor prasy podziemnej i kombatanckiej, fotograf.

Karol Smoczkiewicz ps ‘Smok’ jako porucznik 11 Karpackiej dywizji AK i prezes Niezależnego Ruchu Kombatantów Armii Krajowej. 1990 r.
Karol Smoczkiewicz prowadzi drużynę ZHP im Jana III Sobieskiego podczas defilady na rynku w Żurawnie. 1938 rok

Życiorys edytuj

Dzieciństwo edytuj

Urodzony w rodzinie katolickiej. Ojciec Karola Ludwik był murarzem. Matka Katarzyna pracowała w majątku w pałacu księżny Anny Czartoryskiej. Był najmłodszy z trójki rodzeństwa. Miał dwie siostry Stanisławę i Elżbietę. Uczęszczał do gimnazjum w Żurawnie. Ukończył 7 klas gimnazjum (ostatni rok podczas okupacji). Został zuchem, a następnie harcerzem. W 1935 roku zmarł mu ojciec. W 1937 roku został wysłany do przedsionka kadeckiego w Stanisławowie z którego wrócił po pół roku z powodu bankructwa i zamknięcia placówki. Od początku 1938 roku drużynowy w drużynie ZHP im. Jana III Sobieskiego w Żurawnie.[potrzebny przypis]

 
Karol Smoczkiewicz około 1950 roku

II wojna światowa edytuj

Ochotnik kampanii wrześniowej, zgłosił się do 53 Pułku Strzelców Kresowych w Stryju. Po wkroczeniu Rosjan i końcu kampanii wrześniowej, konspiracyjny harcerz. Aresztowany przez NKWD w styczniu 1940, zwolniony 4 dni później. Po wkroczeniu Niemców w okresie 1941-1942 unikał wezwań do przymusowej pracy w Niemczech, uciekł z transportu dwa razy. Na początku 1942 roku Smoczkiewicz z grupą kolegów harcerzy działał z polecenia ZWZ. Jesienią 1942 roku wstąpił do Armii Krajowej, Inspektorat Stryj, Okręg AK Stanisławów. Został dowódcą plutonu zwiadu i rozpoznania przy 53pp AK oraz 40pp AK w batalionie majora Tadeusza Steckiego ps „Dąb”, w strukturach 11 Karpackiej Dywizji AK. W 1943 podporucznik, mianowany porucznikiem w 1944 roku. Od 1944 roku pełnił dodatkowo funkcję pierwszego adiutanta dowódcy 11 Karpackiej Dywizji AK Zdzisława Pacaka-Kuźmirskiego ps „Andrzej”. Współpracował z „Kedywem” inspektoratu Stryj z Bronisławem Kęskiem ps „Bronek”. Brał udział w wielu akcjach w obronie polskich wsi przed bandami UPA, między innymi we wsi Zuzanówka, czy w obronie Dunajca Polskiego. Uczestniczył w walkach dywersyjno-sabotażowych przeciw oddziałom Niemieckim w ramach akcji „Burza”, oraz zabezpieczaniu zrzutów[2]. Po przerwaniu frontu przez Rosjan i rozbrojeniu oddziałów AK, wstąpił do Istriebitelnego Batalionu 5 sierpnia 1944 roku by wykonać zadania podziemia. 17 września 1944 został ranny w rękę i nogę w walce z bandą UPA koło wsi Protesy, trafił do szpitala, po czym zdezerterował z IB. Ścigany wyrokiem śmieci przez UPA ukrywał się również przed NKWD. Od początku 1945 roku z rozkazu AK-NIE pozyskiwał i podrabiał dokumenty by wyciągać Polaków z obozu w Stanisławowie przeznaczonych do wysyłki na wschód. W marcu 1945 roku otrzymał zadania z ramienia organizacji NIE i wyjechał z kresów na Ziemie Odzyskane. W połowie kwietnia 1945 roku dotarł do Krotoszyna.

Okres powojenny edytuj

W Wielkopolsce zasiedlony na gospodarstwie poniemieckim we wsi Strzyżew. Jako dowódca placówki werbował nowych członków. Oddział po dwóch miesiącach został wcielony do struktur organizacji WSGO "Warta"[3]. W wyniku denuncjacji informatora, UB dokonało rewizji 13 lipca 1945 roku w zabudowaniach Smoczkiewicza pod jego nieobecność. Następnego dnia 14 lipca został aresztowany przez pracowników PUBP na dworcu kolejki wąskotorowej w Krotoszynie[1][4]. Poddany wnikliwym przesłuchaniom i torturom, podpisał współpracę jako ‘Zjawin’. Początkowo zwolniony z aresztu został po 5 dniach ponownie aresztowany z powodu unikania współpracy – 25 lipca 1945 roku. Ponownie torturowany i przewieziony do WUBP w Poznaniu. Zapadł na tyfus, przewieziony do szpitala więziennego ucieka w połowie listopada 1945 roku razem z Marianem Bronieckim ps "Korzeń"[5]. Ukrywał się pod zmienionym nazwiskiem na Opolszczyźnie jako Marian Jezielnicki. Pracując początkowo w przedsiębiorstwie rolno-traktorowym w Tułowicach Małych działał konspiracyjnie i brał udział w akcji osłonowej wizyty premiera Mikołajczyka 8 kwietnia 1946 roku w Opolu. Ujawnia się w 18 marca 1947 roku[6][4]. Po ujawnieniu, ignorował wezwania władz do stawienia się na WKU. W maju 1945 roku został aresztowany na dworcu we Wrocławiu, przewieziony do Warszawy i wcielony przymusowo do jednostki KBW, a następnie wysłany do powiatu gorlickiego w celu walk z bandami UPA. Potem przeniesiony w powiat Maków Mazowiecki, pełnił funkcję kwatermistrza. Zwolniony ze służby w sierpniu 1948 roku wrócił na teren Wielkopolski do Strzyżewa. W kwietniu 1949 roku ponownie aresztowany przez PUBP Krotoszyn[4][7]. Torturowany i przetrzymywany bez procesu i wyroku również w Jarocinie. Zwolniony pod koniec stycznia 1950 roku. Szantażowany i zastraszany przez lokalny aparat władzy zdaje gospodarstwo rolne państwu i wyprowadza się w lutym 1950 roku z rodziną na południe do Brzegu w województwie opolskim. 30 października 1951 roku aresztowany w Oławie, zwolniony po kilku dniach bez postawienia zarzutów. Następnie w 1952 roku rozpracowywany przez WUPB w Opolu i Brzegu w ramach operacji ‘Niedobitki’.13 września 1952 roku aresztowany w Pokrzywnej i przewieziony do Opola. W wyniku śledztwa i procesu skazany na 13 lat więzienia, przepadek mienia i pozbawienie praw publicznych za działalność antypaństwową. Zwolniony z więzienia we Wronkach pod dwóch amnestiach 29 września 1956 roku. Od września 1957 roku do końca 1958 roku rozpracowywany w ramach operacji ‘Niepokorny’ W 1958 roku angażuje się w powstanie harcerstwa przy nowej szkole podstawowej nr 6 w Brzegu. Prowadził drużynę imienia Dzieci Ziemi Śląskiej i działał jako przewodniczący Rady Rodzicielskiej. W 1961 roku usunięty z harcerstwa z polecenia KM PZPR w Brzegu. Od 1962 roku przewodniczący Wojewódzkiej Komisji Branżowej Rzemiosła.1964-1968 – członek zarządu Cechu Rzemiosła. Ponownie inwigilowany przez UB Brzeg oraz Kontrwywiad Radziecki, opuścił Brzeg i przeniósł się do Opola w 1968 roku. W 1978 roku angażuje się ponownie w działania harcerskie przy szkole podstawowej nr 3 w Opolu i prowadzi drużynę imienia Władysława Jagiełły. W latach 1980–1981 działał w ramach Kręgu Instruktorskiego im. Andrzeja Małkowskiego.

„Solidarność”, stan wojenny i lata 80.[8] edytuj

Współzałożyciel „Solidarności” Rzemieślniczej, od marca 1981 członek TKK NSZZ Indywidualnego Rzemiosła „S” Woj. Opolskiego, następnie przew. RKK IRz „S”. Styczeń 1981 redaktor pierwszego numeru niezależnego pisma „Harcerz Opolski”[1][9][10], Od marca 1981 współredaktor pisma „Echo Harcerza”[11]. 1980–1981 współorganizator tzw. Kół Kombatantów ‘Solidarność’. 1981 współorganizator zjazdów ogólnopolskich „S” Rzemieślniczej. Od czerwca do września 1981 redaktor pism „Solidarność Rzemieślnicza Opolszczyzny” oraz „Wideta” (pismo Koła Kombatantów Regionu Śląska Opolskiego „S”). Po wprowadzeniu staniu wojennego przebywał w ukryciu trzy miesiące w Tarnowie Opolskim. Po powrocie do miejsca zamieszkania ponownie inwigilowany, przesłuchiwany w wyniku szeregu rewizji. Był inicjatorem i założycielem jedynej w stanie wojennym organizacji weteranów Armii Krajowej która działała konspiracyjnie, Niezależny Ruch Kombatantów Armii Krajowej[12]. Od 1982 roku Opolskie WUSW/SB zaczęło szereg akcji dyskredytacyjnych które miały na celu całkowite odsunięcie Smoczkiewicza od wszelkich działań oraz ludzi z jakimi współpracował. Smoczkiewicz organizuje strukturę pod nazwą „Solidarność Narodowa”[13][9] Operacja (1982 – 1985) kryptonim „Dubler”, następnie w 1983 roku operacja kryptonim „Krety” oraz kryptonim „Krety II”. Zebrane materiały w śledztwie miały być użyte do postawienia zarzutów, ale Smoczkiewicza tym razem ratuje amnestia stanu wojennego. Służby rozpoczynają operację (1983 – 1984) kryptonim „Wydawca”. Dodatkowo pojawia się głośnia na Śląsku sprawa aresztowania ‘Feretronu’ III obszaru AK Lwów z wizerunkami Matki Boskiej, który jest skonfiskowany Smoczkiewiczowi w drodze z Opola do Częstochowy we wrześniu 1984 roku. Niezależnie Opolskie SB rozpoczęło kolejną operację (1984 – 1986) kryptonim „Optyk”[14]. Jednocześnie Smoczkiewicz działał konspiracyjnie w NRK AK oraz brał udział w szeregu inicjatyw wspierających opozycję jak organizacja pomocy internowanym i ich rodzinom (1982-1983). Smoczkiewicz brał udział w głodówce w Krakowie-Bieżanowie w 1985 roku. Opolskie SB rozpoczęło kolejną przeciw Smoczkiewiczowi kombinację operacyjną, tym razem, kryptonim „Bojownik” (1988-1990). Wszystkie skoncentrowane i wielotorowe działania służb w latach 1982 do 1990 roku przeciw Smoczkiewiczowi odniosły skutek i w ich wyniku odsunęło się od Smoczkiewicza wiele osób podejrzewając go o współpracę z SB[15][14][8]. Działania służb przeciw Smoczkiewiczowi były wspierane przez szereg tajnych współpracowników, najbardziej wydatnie przez TW, KO (tajny współpracownik, kontakt operacyjny) ‘X’ Piotra Króla, wieloletniego agenta UB/SB występującego pod pseudonimami; (‘Kruk’ od 1946, ps ‘Pilny’ od 1952, ps ‘X’ od 1983)[16][7].

III Rzeczpospolita edytuj

Z nadejściem zmian ustrojowych Smoczkiewicz pozostawał nadal prześladowany. W latach 1991–1998 był przedmiotem dalszego zastraszania i szkalowana. Zarekwirowany we wrześniu 1984 roku feretron[17], został zwrócony Smoczkiewiczowi i żołnierzom NRK AK pod koniec kwietnia 1990 roku przez ówczesnego ministra sprawiedliwości Aleksandra Bentkowskiego. Smoczkiewicz otrzymuje uprawnienia kombatanckie oraz inicjuje powstanie Komitetu Budowy Pomnika we wsi Barut (woj. opolskie) poświęconego zamordowanym w 1946 roku żołnierzom NSZ zgrupowania ‘Bartka’ w ramach operacji UB o kryptonimie „Lawina”[18][19][20]. W 1996 roku zakłada również Stowarzyszenie Kombatantów i ich Rodzin Walk o Wiarę Ojców i Wolność Narodu (1996-2005). W latach 1996–1998 redagował pismo Stowarzyszenia pt „Nasza Walka”.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Instytut Pamięci Narodowej, Smoczkiewicz Karol [online], Encyklopedia Solidarności [dostęp 2023-12-27] (pol.).
  2. ↑ a b Smoczkiewicz, Karol [online], Baza Kresowych Żołnierzy Armii Krajowej [dostęp 2023-12-27] (pol.).
  3. ↑ Czesław Mojsiewicz, 40 lat SB i MO w Walce o ład i bezpieczeństwo na ziemi kaliskiej, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Kaliszu, 1984, s. 52 (pol.).
  4. ↑ a b c Waldemar Handke, Wielkopolska Niezłomna: żołnierze WSGO „Warta” 1945-1946., Warszawa: Capital, 2014, s. 373, ISBN 978-83-64037-62-7 (pol.).
  5. ↑ Paulina Koniuk, Zapomniani bohaterowie powojennej Polski, Gdynia: Novae Res – Wydawnictwo Innowacyjne, 2014, s. 78, ISBN 978-83-7942-419-1 [dostęp 2023-12-27] (pol.).
  6. ↑ Paulina Koniuk, Zapomniani bohaterowie powojennej Polski., Gdynia: Novae Res – Wydawnictwo Innowacyjne, 2014, s. 92, ISBN 978-83-7942-419-1 (pol.).
  7. ↑ a b Zbigniew Bereszyński, Jak zaszczuto 'Smoka', „Tygodnik Nasza Polska”, nr 13, 26 marca 2008, ISSN 1425-1914 (pol.).
  8. ↑ a b Dorota Wodecka – Lasota, Bohater, nie zdrajca, „Gazeta wyborcza Opole”, 1 lutego 2005 (pol.).
  9. ↑ a b Waldemar Handke, Wielkopolska Niezłomna: żołnierze WSGO „Warta” 1945-1946., Warszawa: Capital, 2014, s. 374, ISBN 978-83-64037-62-7 (pol.).
  10. ↑ Kategoria:Harcerz Opolski Opole 1981 – ArchiwumHarcerskie.pl [online], archiwumharcerskie.pl [dostęp 2023-12-27].
  11. ↑ Zbigniew Bereszyński, NSZZ ‘Solidarność’ i Rewolucja Solidarnościowa na Śląsku Opolskim 1980-1990, 2014, s. 422 (pol.).
  12. ↑ Dariusz Smoczkiewicz, W stanie wojennym w Opolu działał Niezależny Ruch Kombatantów Armii Krajowej, www.nto.pl [online], Nowa Trybuna Opolska, 13 grudnia 2023 [dostęp 2023-12-27] (pol.).
  13. ↑ Zbigniew Bereszyński, NSZZ Solidarność i Rewolucja Solidarnościowa na Śląsku Opolskim 1980-1990 (tom II), 2014, s. 220 (pol.).
  14. ↑ a b Dorota Wodecka-Lasota, Jak SB zniszczyła plotką lidera Opolskiej „S” [online], gazeta.pl, 2 lutego 2005 [dostęp 2024-01-01] (pol.).
  15. ↑ Zbigniew Górniak, „Oczyszczenie przyszło za późno”, www.nto.pl [online], www.nto.pl, 15 lutego 2005 [dostęp 2023-12-27] (pol.).
  16. ↑ Zbigiew Bereszyński, NSZZ Solidarność i Rewolucja Solidarnościowa na Śląsku Opolskim 1980-1990 (Tom II), 2014, s. 221 (pol.).
  17. ↑ Jan Raniczkowski, Urodziłem się w Kamieńcu Podolskim. Cz. XIII, s. 19–20 [dostęp 2023-12-27] (pol.).
  18. ↑ Redakcja, Operacja „Lawina” – historia początków upamiętniania miejsca zbrodni [online], zywiecinfo.pl, 15 grudnia 2023 [dostęp 2023-12-27] (pol.).
  19. ↑ Joanna Heller, „Śląski Katyń wciąż bez mogiły”. www.dziennikzachodni.pl [online], dziennikzachodni.pl, 4 lipca 2009 [dostęp 2023-12-27] (pol.).
  20. ↑ Magdalena Fiszer, Tajemnicza śmierć, „Dziennik Zachodni”, 9 października 1998, s. 10 [dostęp 1998-10-09] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karol_Smoczkiewicz&oldid=73537918”