Stryj (miasto)

miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim

Stryj (ukr. Стрий, węg. Sztrij) – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, nad rzeką Stryj; siedziba administracyjna rejonu stryjskiego, z którego miasto jest wydzielone. Duży węzeł kolejowy.

Stryj
Стрий
Ilustracja
Budynek Stryjskiej Miejskiej Rady
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 lwowski

Burmistrz

Oleh Kaniwec

Powierzchnia

16,95 km²

Wysokość

296 m n.p.m.

Populacja (2019)
• liczba ludności


59 746[1]

Nr kierunkowy

+380 3245

Kod pocztowy

82400

Tablice rejestracyjne

(UA) BC

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Stryj”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej znajduje się punkt z opisem „Stryj”
Ziemia49°15′N 23°51′E/49,250000 23,850000
Strona internetowa
Herb Stryja w XVIII w.
Kościół katolicki
Kaplica przy kościele katolickim
Cerkiew Uspenska
Cerkiew. św. Michała z 1910–1912 roku (dawny kościół kolejowy pw. św. Józefa sióstr Serafitek)
Kościół ewangelicki
Cerkiew Uspenska
Miejski Dom Kultury (dawny gmach "Sokoła")
Willa
ulica Szewczenki
Zamek w Stryju

Miasto królewskie lokowane w 1431 roku[2], położone na przełomie XVI i XVII wieku w powiecie stryjskim ziemi przemyskiej województwa ruskiego[3], w drugiej połowie XVII wieku należało do starostwa stryjskiego[4].

Nazwa edytuj

Najprawdopodobniej miasto wzięło swą nazwę od rzeki Stryj, która jest prawym dopływem Dniestru. Oczywiście nazwa rzeki jest starsza od miasta, które zostało założone później. Nazwa rzeki Stryj jest starodawną nazwą, która znaczy strumień, struga, strumyk. Dawne nazwy: Stryg, Stry, Stryj, Strig, Strigenses, Stryi, Strey, Striig, Strya, Sthryensis, Sthrya, Stryei, Stri. Nazwa ma etymologię praindoeuropejską, w znaczeniu: niemiecki – stromm, perskistruth (rzeka), łotewskistraume, litewskisriatas, strautas[5].

Historia edytuj

W mieście znajduje się zbudowany z inicjatywy samorządowych władz ukraińskich pomnik Stepana Bandery[14].

W Stryju działa oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej[15].

Od 1989 r. w Gliwicach przy Towarzystwie Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich działa Oddział Stryjan, które wydaje zeszyty Z nurtem Stryja[16].

Gospodarka edytuj

W mieście rozwinął się przemysł maszynowy, materiałów budowlanych, drzewny, spożywczy oraz lekki[17].

Demografia edytuj

Religia edytuj

 
Dworzec kolejowy w Stryju

Od 1396 parafia w Stryju należała do diecezji przemyskiej (dwa lata wcześniej należała do archidiecezji halickiej). W 1594 parafia weszła w skład dekanatu w Samborze, a w 1787 przeszła do archidiecezji lwowskiej, do dekanatu halickiego. Na początku XIX w. Stryj był centrum dekanatu stryjskiego. Aktualnie oprócz miasta w skład dekanatu stryjskiego wchodzą parafie: Borysław, Brzozdowce, Chodorów, Drohobycz, Medenice, Mikołajów, Morszyn, Nowosielce, Rozdół, Skole, Słońsk, Sucha Dolina, Truskawiec, Wołoszcza, Żydaczów, Żurawno.

  • Kościół pw. Narodzenia Matki Bożej
    • 1396[18] – za założyciela kościoła pw. Narodzenia Matki Bożej uważa się Kazimierza Wielkiego
    • lata 20. XV w. – budowa murowanego kościoła
    • 1640 – po pożarze mieszczanie odbudowali kościół, większą od poprzedniej
    • 1722 – po kolejnym pożarze (zniszczony dach, wieża i dzwony) siłami mieszczan i proboszcza ks. Franciszka Rogaczewskiego świątynia została odremontowana
    • 1743 – wizytował parafię Wacław Hieronim Sierakowski, metropolita lwowski
    • 1827, październik – pożar znów zniszczył dach, wieżę i dzwony
    • 17 kwietnia 1886 – pożar całkowicie zniszczył świątynię, również obraz z głównego ołtarza Narodzenie Matki Bożej
    • 1891 – koniec odbudowy kościoła, której dokonał ks. Ludwik Ollender – dobudowano nową zakrystię, poszerzono główną nawę, zbudowano nową wieżę
    • 1894 – kościół poświęcił ks. Jan Puzyna, biskup pomocniczy archidiecezji lwowskiej
    • 1935 – abp Bolesław Twardowski koronował obraz Matki Bożej Stryjskiej z głównego ołtarza i poświęcił dzwony
    • po wojnie kościół był cały czas czynny. Przyjeżdżali do niego wierni m.in. ze Skolego, Truskawca, Drohobycza.
    • 8 września 1995 – świątynia była ogłoszona Sanktuarium Matki Bożej Wspomożycielki Ludzkich Nadziei
    • 26 czerwca 2001 – Jan Paweł II podczas swojej pielgrzymki na Ukrainę we Lwowie poświęcił koronę Matki Bożej Stryjskiej
    • 9 września 2001 – kard. Marian Jaworski koronował obraz Matki Bożej Stryjskiej
  • Kościół pw. Marii Magdaleny
    • XVI w. – został zbudowany kościół pw. Marii Magdaleny
    • 1687 – otrzymali ten kościół oo. Franciszkanie, którzy zbudowali przy kościele klasztor
    • 1787 – kasata józefińska, władze austriackie zamykają kościół i klasztor, w okresie późniejszym przekazali go grekokatolikom
    • 1945 – po wydarzeniach pseudosoboru lwowskiego cerkiew greckokatolicką zamknięto, a świątynię wkrótce przekazano Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej
    • 1990 – świątynię ponownie przekazano grekokatolikom
  • Kościół pw. św. Józefa (ss. Serafitek)
  • Kaplica Najświętszej Marii Panny (XVII w.)

Zabytki edytuj

  • Kościół katolicki pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny z 1891 r. w stylu neogotyckim wg projektu Juliana Zachariewicza (Sanktuarium Matki Bożej Wspomożycielki Ludzkich Nadziei)
    • Kaplica z XVII wieku przylegająca do kościoła
  • Kościół św. Marii Magdaleny (obecnie cerkiew greckokatolicka)
  • Klasztor franciszkanów z XVII wieku
  • Budynek polskiego stowarzyszenia „Sokół”  (obecnie Dom Kultury)
  • Kościół serafitek pw. św. Józefa z lat 1910–1912 (dawny kościół „kolejowy” – obecnie cerkiew archistratega Michaiła)
  • Wielka Synagoga z 1817 roku
  • Kamienica doktora D. Sołtysika z elementami stylu secesyjnego, pocz. XX wieku, róg ul. Szewczenki i Iwana Franko
  • były Hotel Imperial przy dworcu kolejowym, pocz. XX wieku
  • Cmentarz Polski z kilkuset polskimi nagrobkami, m.in. Michała Puzyny rektora Uniwersytetu Lwowskiego,
  • Cmentarz żołnierzy polskich poległych w wojnie polsko-bolszewickiej z około 200 nagrobkami

Sport edytuj

Przed wojną w Stryju działały kluby piłkarskie Pogoń Stryj (cywilno-wojskowy), Stryjanka (kolejowy), RKS (robotniczy) i Skała (ukraiński) oraz Klub Tenisowy[10];

Ludzie związani ze Stryjem edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani ze Stryjem.

Pobliskie miejscowości edytuj

Miasta partnerskie edytuj

Przypisy edytuj

  1. Чисельність населення на 1 вересня 2019 року // Головне управління статистики у Львівській області
  2. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 171.
  3. Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 3.
  4. Lustracja województwa ruskiego 1661-1665. Cz. 1, Ziemia Przemyska i Sanocka, wydali Kazimierz Arłamowski i Wanda Kaput, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 180.
  5. Ukrainian Portal – Miasto Stryi (ang.).
  6. M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
  7. Maurycy Horn, Żydowski ruch osadniczy w miastach Rusi Czerwonej, w: Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego, 1974, nr 2 (90), s. 11.
  8. Teresa Jastrzębiec-Olszańska, Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo - SS. Szarytki, „Z nurtem Stryja”, 41/42, 2011, s. 176-177, ISSN 1506-7718.
  9. Seweryn Przybylski, Kresy Wschodnie Rzeczypospolitej: opisy i obrazy przeszłości, po 1926 Lwów, s. 208.
  10. a b Adam Żarnowski, Stryj, s. 26.
  11. Batalion ON "Stryj" - Obrona Narodowa II RP 1937-1939, obronanarodowa1939.pl [dostęp 2023-09-14].
  12. Zbrodnicza ewakuacja więzień i aresztów NKWD na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w czerwcu – lipcu 1941 roku. Materiały z sesji naukowej w 55. rocznicę ewakuacji więźniów NKWD w głąb ZSRR, Łódź 10 czerwca 1996 r. Warszawa: GKBZPNP-IPN, 1997, s. 137–138. ISBN 83-903356-6-2.
  13. ВОВ-60 – Сводки. [dostęp 2012-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-15)].
  14. Semper Fidelis, „Pismo Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich”, styczeń-luty 2006, s. 17.
  15. Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej
  16. Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo - Wschodnich. Oddział Stryjan - Stowarzyszenia, towarzystwa i związki Gliwice • pkt.pl, www.pkt.pl [dostęp 2023-09-18] (pol.).
  17. Stryj, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-08-17].
  18. Źródła podają również rok 1395.
  19. Szematyzm na rok 1895. Lwów: 1895, s. 3.

Bibliografia edytuj

  • „Kresy Wschodnie – Stryj” opr. Adama Żarnowskiego

Linki zewnętrzne edytuj