Chodorów
Chodorów (ukr. Ходорів, Chodoriw) – miasto na Ukrainie, w rejonie stryjskim, w obwodzie lwowskim. Siedziba hromady[2].
 Pałac w Chodorowie, 1913 | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Hromada | |||||
| Prawa miejskie |
1394 | ||||
| Burmistrz |
Oleh Kocowskyj | ||||
| Powierzchnia |
8,25 km² | ||||
| Wysokość |
255 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2022) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 3239 | ||||
| Kod pocztowy |
81750 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
(UA) BC | ||||
Położenie na mapie obwodu lwowskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
 49°24′N 24°19′E/49,400000 24,316667
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Historia
edytujChodorów, dawniej Chodorostaw, nad rzeką Ług po raz pierwszy wspominany jest w dokumentach w 1394 r. Prawo magdeburskie otrzymał w 1436 r., co potwierdzono w 1524 r. Właściciel miejscowych dóbr ziemskich Jursza, którego rodzina otrzymała nazwisko Chodorowskich, założył tu w 1460 r. parafię rzymskokatolicką pw. Wszystkich Świętych. On też ufundował pierwszy drewniany kościół, który w latach 1620–1621 zniszczył najazd Turków i Tatarów. Kolejny kościół zniszczyły w 1655 r. wojska moskiewskie i szwedzkie. Odbudowano go na początku XVIII w. dzięki rodzinom Chodorowskich i Cetnerów. Obecny murowany kościół wzniesiono w latach 1777–1779 dzięki rodzinie Rzewuskich, kolejnych właścicieli Chodorowa[3].
Do I rozbioru Polski (1772) miasto powiatowe w województwie ruskim I Rzeczypospolitej (prowincja małopolska); własność polskiej rodziny szlacheckiej Chodorowskich do roku 1694. W latach 1772–1918 miasto w powiecie bóbreckim w prowincji Galicja zaboru austriackiego. W okresie zaborów mieścił się tutaj sąd powiatowy, natomiast sąd okręgowy znajdował się w Złoczowie; prowadziła tędy linia kolejowa lwowsko-czerniowiecka.
W XIX wieku własność większościowa należała do hrabiów Lanckorońskich herbu Zadora. Spadkobierczyni majątku, Elżbieta Lanckorońska[4] wyszła za mąż za austriackiego pułkownika Karola de Vaux. W tym czasie Chodorów stał się ważnym węzłem kolejowym. Prowadziła tędy linia kolejowa na trasie Lwów-Stanisławów – Czerniowce – Jassy, która łączyła się z liniami Chodorów – Stryj oraz Chodorów – Potutory – Berezowica-Ostrów – Tarnopol. Przyczyniło się to bardzo do rozwoju miasta[5].
Największym zakładem w mieście była cukrownia, którą w 1912 r. założyli baron Kazimierz de Vaux, hr. Jan Zamoyski i inż. Bronisław Albinowski. Przy cukrowni powstało nowoczesne osiedle dla robotników, nazywane „Kramerówką” od nazwiska dyrektora Stanisława Kremera (1876-1935). Innym z dyrektorów cukrowni był inż. Lucjan Rydel, syn poety Lucjana Rydla[6]. W Chodorowie działały równie fabryka sody, wytwórnia papieru i tartak[5]. Jarmarki odbywały się 15 stycznia i 14 października, targ miejski w czwartek. Miasto pod koniec roku 1939 liczyło ok. 4500 mieszkańców.
W II Rzeczypospolitej miasto położone w powiecie bóbreckim województwa lwowskiego. W latach 1934–1939 miasto było siedzibą gminy Chodorów, ale nie należało do niej.
W latach 1943–1945 było schronieniem dla okolicznej ludności wiejskiej przed napadami z OUN-UPA. W tym czasie z rąk nacjonalistów ukraińskich zginęło 31 Polaków, mieszkańców Chodorowa, jednak poza terenem miasta[7].
W okresie okupacji niemieckiej ogromną rolę odegrał dyrektor cukrowni, inż. Adam Korwin-Piotrowski, który ratował młodzież przed wywózkami do Niemiec[6].
W październiku 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 3000 Żydów. 5 lutego 1943 roku zostali wywiezieni do obozu zagłady w Bełżcu i tam zamordowani[8]. Za pomoc Żydom medalami Sprawiedliwy wśród Narodów Świata zostali odznaczeni następujący polscy mieszkańcy Chodorowa: Leopold Piasecki, Władysław i Róża Stypułowie, Stefania Struk i jej syn Tadeusz oraz Henryk Pietrzyk[9][10][11][12].
W latach 1940–1941 i 1944–1959 siedziba rejonu chodorowskiego.
W Chodorowie działa oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej[13].
W 1989 r. liczyło 12 455 mieszkańców[14].
W 2013 r. liczyło 9829 mieszkańców[15].
Zabytki
edytuj- cerkiew św. Kosmy i Damiana,
- kościół rzymskokatolicki pw. Wszystkich Świętych – zbudowany w 1779 r, konsekrowany w 1903 r., rozbudowany w 1935 r[16], zabrany przez władze radzieckie i przebudowany na sklep (później salę sportową) po II wojnie światowej, oddany katolikom w 1990 r. Jego odbudowę zakończono w 1999 r[3].
- pałac wybudowany w 1860 r. przez Karola de Vauxa, zwieńczony wysokim dachem czterospadowym[17]
Gospodarka
edytujW mieście rozwinął przemysł cukrowniczy, mięsny oraz elektrotechniczny[18].
Sport
edytujW czasach II RP w mieście istniał klub piłkarski Chodorovia Chodorów.
Urodzeni w mieście
edytuj- Zbigniew Abrahamowicz – polski architekt.
- Oswald Balzer – polski wybitny historyk.
- Maria Bartlowa – polska działaczka niepodległościowa, senator II RP V kadencji, żona premiera II RP Kazimierza Bartla.
- Walerian Heck (ur. 1854[19], zm. 1913[20]) – polski nauczyciel.
- Onufry (Łehki) – prawosławny metropolita charkowski i bohoduchowski.
- Zdzisław Trojanowski – polski hokeista, olimpijczyk.
Ludzie związani z miastem
edytuj- Roman Żurowski – radca namiestnictwa, honorowy obywatel Chodorowa
Pobliskie miejscowości
edytujGaleria
edytuj-
Pałac -
Park -
-
Pomnik Bogdana Chmielnickiego
Przypisy
edytuj- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2022 року. Державна служба статистики України. Київ, 2022. стор.33.
- ↑ Довідник КАТОТТГ [online], directory.org.ua [dostęp 2025-04-15].
- ↑ a b 2.1.12. Chodorów (stryjski rejon obwód Lwowski) | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2022-11-19].
- ↑ Kazimierz bar. de Vaux [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2023-01-22].
- ↑ a b Historia miejscowości | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2023-01-22].
- ↑ a b Redakcja, Moje Kresy. Chodorów – czas dobrobytu [online], Nowa Trybuna Opolska, 17 października 2013 [dostęp 2023-01-22] (pol.).
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 13, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 770.
- ↑ Piasecki Leopold. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-28]. (ang.).
- ↑ Stypuła Władysław & Róża (Podhajská). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-28]. (ang.).
- ↑ Struk Stefania ; Son: Tadeusz. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-28]. (ang.).
- ↑ Pietrzyk Henryk. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-28]. (ang.).
- ↑ Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
- ↑ Chodorów [online], www.rkc.lviv.ua [dostęp 2022-11-19].
- ↑ Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 7: Województwo ruskie, Ziemia Halicka i Lwowska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1995, s. 284–2, ISBN 83-04-04229-0, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Chodorów, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-12-21].
- ↑ Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 5.
- ↑ Steven Seegel: Mapping Europe’s Borderlands: Russian Cartography in the Age of Empire. University of Chicago Press, 2012, s. 232. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj
- Chodorów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 610.
- Chodorów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 313.
- Historia Żydów w Chodorowie na portalu Wirtualny Sztetl
- Archiwalne widoki miasta w bibliotece Polona