Złoczów

miasto na Ukrainie w obwodzie lwowskim

Złoczów (ukr. Золочів, Zołocziw; jid. ‏זלאָטשעװ‎, Złoczew) – miasto w obwodzie lwowskim Ukrainy, stolica rejonu złoczowskiego. Położony nad rzeką Złoczówka (dopływem Bugu) w paśmie wzgórz Woroniaków i Gołogór; ważna stacja kolejowa na linii LwówTarnopol.

Złoczów
Золочів
Ilustracja
Fragment miasta z ratuszem
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 lwowski

Prawa miejskie

1523

Burmistrz

Ihor Hryńkiw

Powierzchnia

11,64 km²

Populacja (2019)
• liczba ludności


24 152[1]

Nr kierunkowy

3265

Kod pocztowy

80-700

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Złoczów”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Złoczów”
Ziemia49°48′29″N 24°53′52″E/49,808056 24,897778
Strona internetowa
Zamek
Pałac na dziedzińcu zamku
Pałac Chiński
Wjazd do zamku
Brama do zamku
Most do zamku
Bastion zamku
Tablica herbowa na bastionie
Kaplica ofiar NKWD przy zamku
Zamek
Zamek
Zamek
Zamek
Kościół, cerkwie
Kościół pw. Wniebowzięcia NMP
Kościół pw. Wniebowzięcia NMP
Kościół pw. Wniebowzięcia NMP
Kościół
Kościół
Kościół
Kościół
Cerkiew pw. Zmartwychwstania Pańskiego UKP PK
Cerkiew pw. Zmartwychwstania Pańskiego UKP PK
Klasztor św. Krzyża św. Damiana Zakonu Braci Mniejszych KKOBU
Cerkiew pw. św. Mikołaja
Galeria: domy
Kamienica w Złoczowie
Kamienica w Złoczowie
Brama w Złoczowie
Dom, ul. M. Szaszkewycza
Kamienica, ul. M. Szaszkewycza
Dom, ul. M. Szaszkewycza
Dom, ul. M. Szaszkewycza
Kamienica, ul. M. Szaszkewycza
Dom, ul. M. Szaszkewycza
Dom, ul. M. Szaszkewycza
Dom, ul. M. Szaszkewycza
Kamienica, ul. M. Szaszkewycza
Urząd
Skład obuwia
Kamienica
Galeria: cmentarz
Cmentarz w Złoczowie
Cmentarz w Złoczowie
Cmentarz w Złoczowie
Cmentarz w Złoczowie
Cmentarz w Złoczowie
Cmentarz. Grobowiec Adamowskich
Cmentarz w Złoczowie
Galeria: pocztówka, mapy, herb
Ulica Sobieskiego w Złoczowie, 1916 r.
Mapa: Złoczów w granicach II Rzeczypospolitej
Miasto na mapie Wacława Grodeckiego, Poloniae finitimarumgue locarum descriptio[2]
Herb Złoczowa z okresu II Rzeczypospolitej

Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1494 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim[3].

Przynależność państwowa i administracyjna

edytuj

Od 1523 do 1772 w województwie ruskim Rzeczypospolitej. Po pierwszym rozbiorze (1772) w granicach imperium Habsburgów, od 1804 Cesarstwo Austrii, w latach 1867–1918 kraj koronny Galicja w składzie Austro-Węgier.

Od 1 listopada 1918 do 27 maja 1919 pod administracją Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej[4]. Przed wieczorem 27 maja 1919 wkroczyły do miasta wojska polskie[5]. Podczas ofensywy czortkowskiej miasto znalazło się ponownie w Zachodnioukraińskiej Republice Ludowej (przez dwa tygodnie drugiej połowy czerwca 1919). Od tego czasu do 15 marca 1923 pod tymczasową administracją Polski, zatwierdzoną przez paryską konferencję pokojową 26 czerwca 1919. Suwerenność Polski nad terytorium Galicji Wschodniej Rada Ambasadorów uznała 15 marca 1923.

Od 15 marca 1923 do 16 sierpnia 1945 miasto powiatowe w województwie tarnopolskim w II Rzeczypospolitej. Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 pod okupacją Armii Czerwonej, anektowany przez ZSRR.

Po ataku III Rzeszy na ZSRR od czerwca 1941 do lipca 1944 pod okupacją Wehrmachtu, wcielony do Generalnego Gubernatorstwa w składzie Dystryktu Galicja. Od lipca 1944 do 16 sierpnia 1945 ponownie okupowany przez Armię Czerwoną.

Po konferencji jałtańskiej (4–11 lutego 1945), wyłoniony w konsekwencji jej ustaleń Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej podpisał 16 sierpnia 1945 umowę z ZSRR, uznając nieco zmodyfikowaną linię Curzona za wschodnią granicę Polski, w oparciu o porozumienie o granicy zawarte pomiędzy PKWN i rządem ZSRR 27 lipca 1944. W konsekwencji umowy województwo tarnopolskie (w tym Złoczów) włączono do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w składzie ZSRR, w której pozostawał do 24 sierpnia 1991.

Od 24 sierpnia 1991 na terytorium niepodległej Ukrainy.

Historia

edytuj
Pierwsze wzmianki
  • 1180 pod nazwą Radzicze – pod koniec XIII w. stała tam drewniana warownia, spalona w XIV i XV w. podczas najazdu Tatarów krymskich.
  • 1442 już jako Złoczów, własność Jana z Sienna.
Kalendarium
  • w latach 1941–1944 miasto znajdowało się pod okupacją niemiecką. W zamku Sobieskich Gestapo urządziło miejsce kaźni. Przy Rynku 26, na posesji rodziny Strasslerów, polscy mieszkańcy wybudowali bunkier, w którym schronienie znalazło 23 Żydów ukrywających się przed Niemcami i Ukraińcami[18]. Po wojnie za pomoc Żydom w Złoczowie Instytut Jad Waszem uhonorował tytułami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata następujących Polaków: Wiktorię Głowacz[19], Władysława Sajdaka oraz jego synów Adama i Tadeusza[20], Aleksandra Lewickiego, jego córkę Katarzynę Lewicką i wnuczkę Jarosławę Lewicką[21].

W Złoczowie działa oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej im. ks. bpa Jana Cieńskiego[27].

Zabytki i pomniki

edytuj
  • zamek Sobieskich, z XVI wieku, obecnie własność Lwowskiej Galerii Sztuki.
  • figura św. Jana obok zamku, ustawiona w miejscu, w którym król Jan III nakazał stracić zbuntowanych osadników z Woroniaków.
  • cerkiew unicka pw. św. Mikołaja, najstarsza świątynia w mieście, konsekrowana w XVI wieku.
  • dawny kościół parafialny oo. bernardynów, wzniesiony w latach 1624–1626; od XIX w. cerkiew unicka pw. Zmartwychwstania.
  • dawny kościół oo. pijarów pw. Wniebowzięcia NMP[28] z 1730 r., ufundowany przez królewicza Jakuba Sobieskiego, zamieniony przez Austriaków na magazyn wojskowy w 1785 r., oddany wiernym i powtórnie konsekrowany w 1839 r., jeden z nielicznych kościołów w Małopolsce Wschodniej nieprzerwanie czynnych w czasach sowieckich[29]. Przez 54 lata posługę sprawował w nim ks. Jan Cieński[30]. W 2021 r. do kościoła w Złoczowie powrócili po 237 latach pijarzy. W posłudze duszpasterskiej pomagają siostry ze zgromadzeń Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego (sercanki) oraz Córek Bożej Miłości[31].
  • synagoga wybudowana przez Jakuba Ludwika Sobieskiego w 1724 roku.
  • dawny szpital dla ubogich z kaplicą pw. św. Łazarza. Obecnie (2007 r.) w gestii Lwowskiej Galerii Sztuki, czeka na remont[32].
  • Kaplica Poległych Bohaterów (także zwana Kaplicą Orląt Złoczowskich) na miejscowym cmentarzu. W kaplicy spoczywają zwłoki 22 oficerów i żołnierzy polskich, torturowanych i zamordowanych przez Ukraińców w Złoczowie w czasie walk polsko-ukraińskich w latach 1918–1920. Kaplica została poświęcona 21 września 1921 po ekshumacji zwłok poległych, którzy zostali pochowani pierwotnie w zbiorowej mogile na miejscowym cmentarzu. Uroczystości poświęcenia kaplicy zgromadziły ok. 40 000 osób w tym senatorów USA i Wielkiej Brytanii. W okresie Ukraińskiej SRR w kaplicy znajdował się magazyn narzędzi i składowisko śmieci. W 1992 miejscowe Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Złoczowskiej przy późniejszym wsparciu Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie przystąpiło do odnowy obiektu, który był w ruinie: zawalony dach, drzewa rosnące na murach. Po renowacji na pierwszym piętrze znajduje się mauzoleum, a na drugim kaplica.
  • Klasztor św. Krzyża św. Damiana Zakonu Braci Mniejszych KKOBU.
  • pomnik Markijana Szaszkewycza.
  • pomnik Wiaczesława Czornowiła[33].

W czasach II RP siedzibę miał tu klub piłkarski Janina Złoczów.

Ludzie związani z miastem

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani ze Złoczowem.

Miasta partnerskie

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.50
  2. (fragment), 1571, wyd. 2Biblioteka Narodowa, syg. ZZK 18611, domena publiczna.
  3. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 172.
  4. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum Humanistycznego im. Króla Jana Sobieskiego w Złoczowie za rok szkolny 1927/28. Złoczów, 1928, s. 24.
  5. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Złoczowie za rok szkolny 1920/21. Złoczów, 1921, s. 8.
  6. Włodzimierz Dworzaczek, Andrzej Górka, w: Polski Słownik Biograficzny, t. VIII, 1959−1960, Wrocław-Kraków-Warszawa, s. 404.
  7. Ukrajinśka Hałyćka Armija. U 50-річчя jiji uczasty u Wyzwolnych zmahanniach. Т. 4. Winnipeg : wydał Dmytro Mykytiuk, 1968, s. 270. (ukr.)
  8. Moje Kresy. Złoczowskie Orlęta (cz. II) [online], plus.nto.pl, 5 maja 2017 [dostęp 2023-10-03] (pol.).
  9. n, Złoczów na starych zdjęciach. Kresy Wschodnie przed II wojną światową [online], Kawiarniany.pl, 27 czerwca 2018 [dostęp 2023-10-03] (pol.).
  10. Przechodniu, pochyl głowę… [online], Nowy Kurier Galicyjski, 20 stycznia 2016 [dostęp 2023-10-03] (pol.).
  11. Państwowe Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Złoczowie. Sprawozdanie jubileuszowe oraz za lata szkolne 1922/25. Złoczów, 1925, s. 54.
  12. 20 lat polskiego towarzystwa w Złoczowie – rozmowa z Marią Niemirowską. „Kurier Galicyjski”. 23–24 (171–171), s. 21, 14 grudnia 2012 – 14 stycznia 2013 wersja elektroniczna.
  13. Zbrodnicza ewakuacja więzień i aresztów NKWD na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w czerwcu – lipcu 1941 roku. Materiały z sesji naukowej w 55. rocznicę ewakuacji więźniów NKWD w głąb ZSRR, Łódź 10 czerwca 1996 r. Warszawa: GKBZPNP-IPN, 1997, s. 77. ISBN 83-903356-6-2.
  14. Zbrodnicza ewakuacja więzień i aresztów NKWD... op.cit., s. 136.
  15. Bogdan Musiał: Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne. Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2001, s. 145. ISBN 83-88747-40-1.
  16. „Samuel Tennenbaum ze Złoczowa zapisał 22 czerwca 1941: „Ktoś rozpuścił pogłoskę, że NKWD aresztuje znaczniejszych obywateli miasta, przede wszystkim Ukraińców, ale także Polaków i Żydów – i zawozi ich na Zamek, to znaczy do tamtejszego więzienia. Następnego dnia zaś Tennenbaum notował: Ludzie mówią, że ta pogłoska jest prawdziwa. Od drzwi do drzwi chodzili, przeszukując każde mieszkanie. Wilek Hessel zajrzał po drodze, żeby mnie ostrzec, bym nie zostawał w domu, ani nie szedł pracować do fabryki. Piąta kolumna znów działa –powiedział. NKWD zabrało wszystkich znaczniejszych Ukraińców, którzy byli jeszcze w Złoczowie. (Większość i tak dawno uciekła do Niemców). Niewinni ludzie wpadli w sieci, między innymi dr Wanio, adwokat i były minister w ukraińskim rządzie, który działał krótko w 1939 roku.” Bogdan Musiał, Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne!: brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku. Warszawa 2001, Wyd. Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, ISBN 83-88747-40-1, s. 123–124.
  17. Krzysztof Bzowski, Artur Grossman, Aleksander Strojny: Ukraina zachodnia. Tam szum Prutu, Czeremoszu... Kraków: Wydawnictwo Bezdroża, 2005, s. 218. ISBN 83-921981-6-6.
  18. Instytut Pamięci Narodowej--Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Korekta obrazu? : refleksje źródłoznawcze wokół książki "Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski", t. 1-2, red. Barbara Engelking, Jan Grabowski, Warszawa, 2018, Warszawa, s. 68, ISBN 978-83-8098-579-7, OCLC 1099312298 [dostęp 2020-06-30].
  19. Historia pomocy - Głowacz Wiktoria. sprawiedliwi.org.pl. [dostęp 2024-10-04]. (pol.).
  20. Sajdak Adam ; Brother: Tadeusz ; Father: Władysław. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-04]. (ang.).
  21. Lewicki Aleksander ; Daughter: Lewicka Katarzyna ; Granddaughter: Lewicka Jarosława. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-04]. (ang.).
  22. Sceny pogromu były filmowane przez hitlerowskich żołnierzy i zachowały się do naszych czasów [1].
  23. Rąkowski 2007 ↓, s. 389.
  24. Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 515, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
  25. n, Złoczów cmentarz. Kaplica Poległych Bohaterów i polskie groby [online], Kawiarniany.pl, 29 czerwca 2018 [dostęp 2023-10-03] (pol.).
  26. n, Cmentarz SS Galicja we wsi Czerwone koło Złoczowa [bez komentarza] [online], Kawiarniany.pl, 26 czerwca 2018 [dostęp 2023-10-03] (pol.).
  27. Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej.
  28. Piotr Krasny: Kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia Najśw. Panny Marii oraz dawny klasztor z kolegium OO. Pijarów w Złoczowie. W: Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Cz. I : Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego. T. 13.
  29. Marek Sztorc, Złoczów, kościół Wniebowzięcia NMP, dawny pijarów [online], zabytkowekoscioly.net [dostęp 2023-03-26] (pol.).
  30. Rąkowski 2007 ↓, s. 298.
  31. Patrocinium w Złoczowie - Polska Prowincja Zakonu Pijarów [online], pijarzy.pl [dostęp 2023-08-26] (pol.).
  32. Rąkowski 2007 ↓, s. 394.
  33. Rąkowski 2007 ↓, s. 395.
  34. Jan Nowak: Bieniasz Franciszek (1842–1898). [W:] Polski Słownik Biograficzny. T. 2. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1936, s. 69–70.
  35. Franciszek Bieniasz. [W:] Radio Kraków. Audycja z dnia 22.03.2015 R.
  36. Sadok Barącz. Dzieje klasztoru WW. OO. Dominikanów w Podkamieniu, Tarnopol: drukarnia J. Pawłowskiego 1870, s. 20.
  37. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Złoczowie za rok szkolny 1920/21. Złoczów, 1921, s. 10.
  38. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1884. Lwów: drukarnia Władysława Łozińskiego, 1884, s. 50.
  39. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum Humanistycznego im. Króla Jana Sobieskiego w Złoczowie za rok szkolny 1928/29. Złoczów: Drukarnia Wilhelma Zukerkandla, 1929, s. 3.

Bibliografia

edytuj
  • Grzegorz Rąkowski: Ziemia Lwowska. Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej. Część III. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007. ISBN 978-83-89188-66-3.

Linki zewnętrzne

edytuj