Jassy
Jassy (rum. Iași, węg. Jászvásár) – miasto w północno-wschodniej Rumunii (w historycznej Mołdawii), nad rzeką Bahlui (dorzecze Prutu); ośrodek administracyjny okręgu Jassy; 308,8 tys. mieszkańców (2009).
| |||||
.jpg)
| |||||
| |||||
| Państwo |  Rumunia
| ||||
| Okręg | Jassy | ||||
| Mer | Gheorghe Nichita | ||||
| Powierzchnia | 145 km² | ||||
| Wysokość | 200 m n.p.m. | ||||
| Populacja (1 stycznia 2009) • liczba ludności • gęstość |
308 843[1] 3417 os./km² | ||||
| Nr kierunkowy | 02-32 | ||||
| Kod pocztowy | 700xxx | ||||
| Tablice rejestracyjne | IS | ||||
Położenie na mapie okręgu Jassy   Jassy | |||||
Położenie na mapie Rumunii  Jassy | |||||
 47°10′N 27°35′E/47,166667 27,583333
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Rumunia
| |||||
W mieście znajduje się stacja kolejowa Jassy.
Spis treści
HistoriaEdytuj
Pierwsze wzmianki o Jassach w źródłach historycznych pochodzą z drugiej połowy XIV w. Od połowy XVI wieku Jassy były stolicą Hospodarstwa Mołdawskiego. W mieście tym działali wybitni pisarze i mężowie stanu, m.in. Miron Costin czy Dymitr Kantemir, którzy wnieśli wkład w rumuńską kulturę. W 1641 r. hospodar Bazyli Lupu założył tu Szkołę Państwową, a w klasztorze Trzech Świętych Hierarchów powstała drukarnia, która wydawała książki w języku rumuńskim. W 1686 roku wojsko polskie stoczyło bitwę pod Jassami (wojna polsko-turecka 1683-1699). W latach 1859–1862 Jassy były jedną z dwóch stolic Zjednoczonych Księstw Mołdawii i Wołoszczyzny (obok Bukaresztu). W latach 1916-1918 miasto pełniło funkcję stolicy Królestwa Rumunii. W czerwcu 1941 roku miał miejsce pogrom w Jassach[2].
DemografiaEdytuj
Według spisu z 2002 r. miasto Jassy liczyło 320 888 mieszkańców. Skład etniczny według spisu z 2002 roku:[3]
ReligieEdytuj
Jassy są siedzibą prawosławnej metropolii Mołdawii i Bukowiny oraz podlegającej jej archieparchii Jass. W mieście znajduje się szereg zabytkowych cerkwi:
- sobór św. Paraskiewy, Spotkania Pańskiego i św. Jerzego (XIX w.) – katedra metropolitalna, część kompleksu pałacu metropolitów mołdawskich[5],
- sobór św. Jerzego (XVIII w.) – dawna katedra metropolitalna[6],
- św. Mikołaja („Hospodarska”, XV w.)[7]
- św. Sawy (XVI w.)[8]
- Banu (XVIII w.)[9]
- Socola (XVI w.)[10]
- Barnovschi (XVII w.)[11]
- Vulpe (XVII w.)[12]
- Tarpalari (XVII w.)[13]
- Bărboi (XVII w., przebudowana całkowicie XIX w.)[14]
- Ścięcia Głowy św. Jana Chrzciciela (XVII w.)[15]
- św. Dymitra (XVII-XVIII w.)[16]
- Curelari (XVII w.)[17]
- Przemienienia Pańskiego (XVIII w.)[4]
- Nicoriță (cerkiew św. Jana Nowego; XVII w.)[18]
- Wskrzeszenia Łazarza (XVIII w.)
- 40 Męczenników z Sebasty (XVIII w.)[19]
- św. Teodora Stratylatesa i św. Teodora Tyrona (XVIII w.)[20]
- Lozonschi (XVIII-XIX w.)[21]
- św. Charłampa (XIX w.)[22]
- św. Paraskiewy (XIX w.)[23]
- św. Spiridona (XIX w.)[8]
- św. Mikołaja (XIX w.)[24]
- Toma Cozma (XIX w.)[25]
- Zwiastowania (XIX w.)[26]
- Trójcy Świętej (XIX w.)[27]
Oprócz cerkwi parafialnych w Jassach znajdują się prawosławne monastery: Trzech Świętych Hierarchów, Galata, Golia, Frumoasa, Cetățuia[8], Podgoria Copou[28].
W Jassach siedzibę ma również diecezja rzymskokatolicka Jass[29]. Posiada ona katedrę XVII-wieczną, a w jej sąsiedztwie nowy kościół[8]. Działają cerkiew staroobrzędowa (XIX w.)[30] oraz świątynia ormiańska (XIV w., przebudowana na pocz. XIX w.)[8].
Czynna jest wielka synagoga w Jassach[31], zachowała się także synagoga Merarilor[32].
SportEdytuj
W mieście tym siedzibę ma rumuński klub piłkarski Politehnica Jassy, który został założony 27 kwietnia 1945 r. jako Sportul Studențesc Jassy. Obecnie klub gra w pierwszej lidze rumuńskiej, a swoje mecze rozgrywa na stadionie im. Emila Alexandrescu, którego pojemność wynosi 11 390 widzów[33].
VariaEdytuj
- Nazwa miasta bywa utożsamiana z plemieniem pochodzących od Alanów Jasów, których w źródłach staroruskich nazywano Jassy. Żyli oni na północ od Kaukazu, ale w XIII w. zostali w większości wyparci przez Mongołów. Część z nich miała się osiedlić w Mołdawii.
- W lutym lub kwietniu 1769 r. w tureckim więzieniu w Jassach zmarł Józef Pułaski, marszałek Konfederacji Barskiej, ojciec Kazimierza i Franciszka.
- 21 stycznia 1861 r. w Jassach wskutek ran odniesionych w pojedynku zmarł Bruno Bielawski, pisarz i poeta, autor słów pieśni Czarny krzyżyk.
GaleriaEdytuj
Jassy
Pałac Kultury w Jassach z lotu ptaka
Pałac Kultury w Jassach
Pałac Kultury oraz cerkiew św. Mikołaja
Teatr Narodowy w Jassach
Uniwersytet Alexandru Ioan Cuza
Grand Hotel Traian w Jassach
Hotel „Europa” w Jassach
Miasta partnerskieEdytuj
Poitiers, Francja- Villeneuve-d’Ascq, Francja
Jerycho, Palestyna
Xi’an, ChRL
Québec, Kanada
Atlanta, Stany Zjednoczone
Padwa, Włochy- Sant'Oreste, Włochy
- Nazzano, Włochy
- Torrita Tiberina, Włochy
- Filacciano, Włochy
- Forano, Włochy
- Morlupo, Włochy
Isfahan, Iran
Peristeri, Grecja- Kozani, Grecja
Asjut, Egipt
Winnica, Ukraina
Monterrey, Meksyk[34]
PrzypisyEdytuj
- ↑ Dane na 1 stycznia 2009 r.
- ↑ przewodnik.onet.pl: Miasta - Jassy (pol.). [dostęp 5 kwietnia 2010].
- ↑ Structura Etno-demografică a României, edrc.ro [dostęp 2017-11-24].
- ↑ a b Biserica 'Schimbarea la Fata' - Monument de arhitectura, monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Catedrala Mitropolitana din Iasi, crestinortodox.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Iasi :: Biserica Sf. Gheorghe - Mitropolia veche, biserici.org [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Biserica Sfantul Nicolae Domnesc, crestinortodox.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ a b c d e Primaria Iasi :: Biserici si manastiri ::, primaria-iasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Biserica Duminica Tuturor Sfintilor - Banu - Monument de arhitectura, monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Biserica „Schimbarea la Fata - Socola” Iasi, biserica-socola.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Iasi :: Biserica Barnovschi, biserici.org [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Iasi :: Biserica Vulpe, biserici.org [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Iasi :: Biserica Talpalari, biserici.org [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Biserica Barboi, crestinortodox.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Iasi :: Biserica Sf. Ioan Botezatorul, biserici.org [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Iasi :: Biserica Sf. Dumitru Bals, biserici.org [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Biserica 'Pogorarea Sf. Duh' - Curelari - Monument de arhitectura, monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Ansamblul bisericii 'Sf. Ioan cel Nou'- Nicorita - Monument de arhitectura, monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Iasi :: Biserica 40 de Sfinti, biserici.org [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Biserica Sf. Teodor (str. Sfintii Teodori 14)-IASI, crestinortodox.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Biserica Lozonschi - Monument de arhitectura, monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Biserica Sf. Haralambie - Monument de arhitectura, monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Biserica 'Cuvioasa Paraschiva' - Monument de arhitectura, monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Iasi :: Biserica Sf. Nicolae Ciurchi, biserici.org [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Scurt Istoric Parohia Toma Cozma, parohiatomacozma.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Biserica Buna Vestire - Biserica Blagovestenia din Muntenime - Monument de arhitectura, monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Biserica 'Sf. Treime' - Monument de arhitectura, monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Iasi :: Manastirea Podgoria Copou, biserici.org [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Episcopia Romano-Catolica de Iasi, ercis.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Hram Sf. Maria.
- ↑ Sinagoga Mare - Monument de arhitectura, monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Sinagoga Merarilor - Monument de arhitectura, monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ www.politehnicaiasi.ro: Stadion - Informatii (rum.). [dostęp 5 kwietnia 2010].
- ↑ Primăria Iași: Orașele înfrățite cu Municipiul Iași (rum.). [dostęp 5 kwietnia 2010].
Linki zewnętrzneEdytuj
- Oficjalna strona internetowa miasta (rum. • ang.)
- Opis i zdjęcia miasta na stronie TPR (pol. • rum.)
- Jassy w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. III: Haag – Kępy. Warszawa 1882.