Wikipedia

Kościół św. Marii i św. Melariusza w Amesbury

Zabytkowy kościół w Amesbury

Kościół św. Marii i św. Melariusza – kościół dawnego benedyktyńskiego klasztoru Amesbury w Amesbury w Anglii, zbudowany w XII–XIII w., rozbudowywany do XV w., w XIX w. przebudowany. Po likwidacji klasztoru w 1539 anglikański kościół parafialny.

Kościół św. Marii i św. Merlariusza w Amesbury
Ilustracja
Widok kościoła od południowego wschodu (południowe ramię transeptu i prezbiterium)
Państwo

 Wielka Brytania

Kraj

 Anglia

Miejscowość

Amesbury

Wyznanie

anglikańskie

Rodzaj

kościół parafialny

Wezwanie

św. Maria i św. Melariusz

Historia
Data budowy

XII–XIII w.

Położenie na mapie Anglii
Mapa konturowa Anglii, na dole znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Marii i św. Merlariusza w Amesbury”
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii
Mapa konturowa Wielkiej Brytanii, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Marii i św. Merlariusza w Amesbury”
Ziemia51°10′18,9″N 1°47′03,3″W/51,171917 -1,784250
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Historia edytuj

Kościół pierwotnie być może służył jednocześnie jako parafialny i klasztorny dla zakonnic klasztoru Amesbury (do czasu jego rozwiązania w 1539)[1][2], choć duże oddalenie kościoła od budynków klasztornych powoduje istnienie alternatywnej teorii, zgodnie z którą miał istnieć odrębny kościół klasztorny, po którym dziś nie zostały ślady[1].

Zbudowano go na miejscu starszej świątyni (klasztor istniał tutaj od drugiej połowy X w., a kościół mógł stać jeszcze wcześniej) w XII i XIII w. W początku XII w. powstała nawa kościoła, natomiast w XIII w. jego wschodnia część: prezbiterium i transept[3][2]. Te prace miały związek z reformą tutejszego klasztoru w 1177 i znaczącym wsparciem nowego zgromadzenia przez królów Anglii[1]. W tym okresie powstały także dwie kaplice przylegające od wschodu do północnego ramienia transeptu, kaplica przy południowym ramieniu transeptu oraz pomieszczenie przylegające od północy do prezbiterium i służące jako zakrystia (kaplica pomiędzy transeptem i zakrystią została następnie zburzona). W XV w. rozbudowano kościół o południową nawę boczną, wykonano także nowy dach oraz okna od wschodu i zachodu[3][2]. Pierwotnie jakaś konstrukcja znajdowała się też przy północnej ścianie nawy głównej, jednak nie jest znane jej przeznaczenie[4].

Kościół zbudowany był na planie krzyża i składał się z nawy o długości ok. 40 m, prezbiterium o długości ok. 15 m i dwóch ramion transeptu, każde o długości ok. 12 m. Kościół kryty był dwuspadowym dachem, a dobudówki (w tym zakrystia) płaskim. Nad skrzyżowaniem naw znajdowała się ośmioboczna wieża, licząca ok. 20 m, z czterema dzwonami[1][5].

W 1291 pochowano przed ołtarzem kościoła Eleonorę z Prowansji, wdowę po królu Henryku III, która kilka lat przed śmiercią wstąpiła do tutejszego klasztoru. Tu także zakonnicą była jej wnuczka Maria, córka króla Edwarda I, zmarła w 1311[1].

W 1539 klasztor został rozwiązany[1][6], a kościół zaczął pełnić funkcję anglikańskiego kościoła parafialnego[1][7]. Z dachu zerwano ołów, który sprzedano, rozebrano też w 1541 iglicę[1]. W pierwszej połowie XVIII w. przebudowano południową ścianę transeptu. W 1803 zburzono kaplicę przylegającą do południowego ramienia transeptu[3][2].

W latach 1852–1853 kościół został odrestaurowany według projektu Williama Butterfielda, który zdecydował się usunąć wszystkie jego elementy powstałe po 1400[3][8] (nastąpiło to w ramach akcji restauracyjnej, która objęła wiele kościołów tego regionu hrabstwa Wiltshire). Doprowadziło to istotnych zmian w wyglądzie kościoła, obecnie ocenianych krytycznie[8]: w prezbiterium wymieniono wschodnie okno (nowe wykonano w stylu XIII-wiecznym) i wykonano nowy, bardziej stromy dach[3][8]. W północnym ramieniu transeptu zlikwidowano klatkę schodową, a przylegającą doń kaplicę zamieniono na zakrystię. Nową klatkę schodową wraz z kotłownią dobudowano przy narożniku tego ramienia transeptu i prezbiterium[8]. W południowym ramieniu transeptu XVIII-wieczne okna zastąpiono nowymi, wykonanymi w stylu XIII-wiecznym[3][8]. Przebudowano także zachodnią fasadę nawy, zmieniając wygląd okien[8]. Z wnętrza usunięto prawie wszystkie meble i wyposażenie[3][8], zniszczono także znajdujące się wewnątrz pomniki[8].

Już na początku XX w. kościół wymagał kolejnego remontu, wówczas też przywrócono część usuniętego wcześniej wyposażenia[3][9]. W 1919 umieszczono na wieży nowy zegar, który zastąpił wcześniejszy, jeden z najstarszych w Anglii, pochodzący z XV w. Stary zegar został odzyskany przez parafię w 1971[9]. W 1983 umieszczono w kościele XVIII-wieczne organy pochodzące z zamykanego kościoła z Salisbury[3][9].

Podczas prac w 1907 odnaleziono pod posadzką prezbiterium saksoński kamienny krzyż wpisany w koło, datowany prawdopodobnie na drugą połowę X w., co odpowiada dacie fundacji klasztoru[3][10]. Również w 1907 pod posadzką prezbiterium odnaleziono zniszczoną przez Butterfielda chrzcielnicę pochodzącą z ok. 1200[11].

Niepewne jest pochodzenie wezwania św. Melariusza. Według legendy, relikwie tego świętego miały zostać w kościele, gdy pozostawione na noc na ołtarzu, o poranku nie dały się z niego już poruszyć[1][12]. Być może początkowo kościół nosił wezwanie wyłącznie Marii, a wezwanie św. Melora dodano po przeniesieniu relikwii św. Melariusza[3], być może zaś nosił takie wezwanie od początku i stanowiło ono nawiązanie do pokuty za zamordowanie Edwarda Męczennika (ponieważ Melariusz miał być zamordowanym w młodości księciem, podobnie jak Edward)[12] lub z powodu istnienia kultu tego świętego w tym miejscu klasztor został właśnie tu założony[1].

Opis edytuj

Kościół zbudowany jest na planie krzyża z kamienia. Od strony zachodniej znajdują się nawa główna z XII w. i boczna nawa południowa z XV w. Na wschód od nawy znajdują się prezbiterium i transept z wieżą, pochodzące z XIII w. Część okien pochodzi z XIX w. (we wschodniej ścianie prezbiterium, południowej ścianie transeptu i zachodniej ścianie nawy). Do północnego ramienia transeptu przylega od wschodu kaplica. Nawa została skrócona prawdopodobnie jeszcze przed XIX-wieczną przebudową. Wieża wznosi się centralnie, nad skrzyżowaniem naw; jest dwupozioma i są na niej zawieszone dzwony. W nawie widoczne są elementy więźby dachowej z XV-XVI w. z rzeźbionymi wspornikami. Także w transepcie znajdują się rzeźbione anioły u styku żeber dachu ze ścianami. W południowej nawie znajduje się zdobiona XII-wieczna dzwonnica wykonana z marmuru z Purbeck na wapiennej, XV-wiecznej podstawie, a także druga, także średniowieczna. W kościele znajduje się także pochodzące z XV lub z początku XVI w. dębowe lektorium, przywrócone w 1907. W południowym transepcie eksponowane są fragmenty saksońskiego krzyża wpisanego w koło oraz XV-wieczny zegar[4].

Galeria edytuj

  •  
    Widok kościoła od południa
  •  
    Plan kościoła
  •  
    Wnętrze kościoła, widok ku wschodowi
  •  
    Dach kościoła
  •  
    Chrzcielnica
  •  
    Jedna z dekoracji rzeźbiarskich sklepienia

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i j Houses of Benedictine nuns: Abbey, later priory, of Amesbury. W: A History of the County of Wiltshire. R. B. Pugh, Elizabeth Crittall. T. 3. London: 1956, s. 242–259.
  2. ↑ a b c d The Church through Time. [w:] Maryandmelor.com [on-line]. [dostęp 2018-11-27].
  3. ↑ a b c d e f g h i j k Church of St. Mary and St. Melor, Amesbury. [w:] Wiltshire Community History [on-line]. Wiltshire Council. [dostęp 2018-11-27].
  4. ↑ a b Church of St Mary and St Melor. [w:] Historic England [on-line]. [dostęp 2018-11-27].
  5. ↑ What Did the Priory Consist of?. [w:] Maryandmelor.com [on-line]. [dostęp 2018-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-27)].
  6. ↑ Catherine of Aragon. [w:] Maryandmelor.com [on-line]. [dostęp 2018-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-27)].
  7. ↑ Tithes. [w:] Maryandmelor.com [on-line]. [dostęp 2018-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-27)].
  8. ↑ a b c d e f g h The Butterfield "Restoration". [w:] Maryandmelor.com [on-line]. [dostęp 2018-11-27].
  9. ↑ a b c Into the 20th Century. [w:] Maryandmelor.com [on-line]. [dostęp 2018-11-27].
  10. ↑ The Saxon Cross. [w:] Maryandmelor.com [on-line]. [dostęp 2018-11-27].
  11. ↑ The Fonts. [w:] Maryandmelor.com [on-line]. [dostęp 2018-11-27].
  12. ↑ a b Legends, Inextricably Bound Up with the Fact. [w:] Maryandmelor.com [on-line]. [dostęp 2018-11-27].

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_św._Marii_i_św._Melariusza_w_Amesbury&oldid=70590054”