Kobylacka Góra
Kobylacka Góra (biał. Кабыляцкая гара, ros. Кобыляцкая гора) – uroczysko na skraju Orszy na Białorusi, w którym odkryte zostały masowe groby ludzi rozstrzelanych przez NKWD w latach 1930–1950[1]. Jest to drugie na Białorusi (po Kuropatach), oficjalnie uznane miejsce masowych rozstrzeliwań i pochówków ofiar stalinowskich represji. Dokładna liczba ofiar nie jest znana, jej szacunki wynoszą do 5 tys. osób[2].
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
północne przedmieścia Orszy |
Położenie na mapie Orszy  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
Położenie na mapie obwodu witebskiego  | |
 54°33′18,70″N 30°26′36,31″E/54,555194 30,443419
| |
| Strona internetowa | |
Kobylacka Góra jest jednym spośród co najmniej sześciu miejsc masowych egzekucji dokonywanych przez NKWD na terenie Orszy. Masowe pochówki znajdują się również przy mohylewskiej szosie koło wsi Ponizowie[3].
Położenie
edytujUroczysko Kobylacka Góra znajduje się na północ od centrum miasta, pomiędzy dzielnicami Griaziłowka i Cegielny, na południe od wsi Andrejewszczyzna, 700 metrów od drogi magistralnej M8[4].
Historia
edytujNazwa pochodzi od pobliskiej wsi Kobylaki (ob. Przydnieprze). We wrześniu 1982 r., przy budowie przez cementownię odnogi kolejowej Orsza-Północ, znaleziono dół ze szczątkami 50 rozstrzelanych osób[3][5]. Komisja złożona z przedstawicieli organów sowieckich i administracyjnych (prokurator, biegły sądowy, przedstawiciele wojskowej komendy uzupełnień i milicji) 20 września 1982 r. przeprowadziła oględziny miejsca i szczątków[6]. Po rozpytaniu miejscowych i przeprowadzeniu ekshumacji, komisja wykluczyła możliwość, iż pochowane osoby zostały rozstrzelane podczas okupacji niemieckiej. Oficjalne wnioski z pracy komisji brzmiały:
Z reguły, Niemcy dokonywali rozstrzeliwań publicznie, a nie w oddalonych miejscach, używając karabinów maszynowych, nie uszkadzając kości głowy (...) Oględziny miejsca wykazały, że pochówek miał miejsce w latach 1937–1939 w głuchym leśnym masywie (...) wszystkie pięćdziesiąt czaszek miało dziury po kulach w przedniej części.
W 1990 r. w miejscu rozstrzeliwań ustawiono drewniany krzyż, jednak został on zniszczony. W kolejnym roku władze Orszy i BNF[7] ustawiły pomnik – głaz z czerwonego granitu z Dniepru. Po jakimś czasie skradziono tablicę znajdującą się na pomniku[5]. W 2005 r. ustawiono drewniane krzyże: prawosławny i katolicki[7]. We wrześniu 2018 r. Orszański Rejonowy Komitet Wykonawczy odnowił tablicę, jednak napis w języku polskim został zastąpiony napisem w języku angielskim[8][9]. 27 października 2019 r. odsłonięto i poświęcono pomnik z napisem w języku polskim: „Pamięci Polaków Białorusi prześladowanych i mordowanych w Orszy”[10]. Upamiętnia on ofiary tzw. operacji polskiej NKWD.
Ofiary
edytujInicjatywa obywatelska „Kobylaki. Rozstrzelani w Orszy” zajmuje się upamiętnianiem zabitych w okolicach Orszy ofiar stalinowskiego terroru. W 2018 r. na podstawie baz danych rosyjskiego portalu „Otwarta lista” ustalono dane 1750 (inne źródła wskazują liczbę 1740[9]) osób rozstrzelanych w Orszy w latach 1937-1939. 1135 ofiar było Białorusinami, 505 Polakami, 40 Żydami. Wśród pozostałych ofiar byli Rosjanie, Litwini, Łotysze, Ukraińcy, Niemcy, a nawet Grecy.
Zidentyfikowano ponad 50 represjonowanych rodzin: ojców i dzieci, żony i mężów, braci i siostry[11], 18 duchownych, między innymi ks. Adolfa Kaszica, proboszcza parafii w Białogródce w dekanacie zasławskim w diecezji żytomierskiej, rozstrzelanego 17 stycznia 1938 r.[3][8] Zamordowani Polacy pochodzili oprócz Orszy między innymi z rejonów zasławskiego, łohojskiego, lepelskiego i dzierżyńskiego[12].
Wszystkich danych zamordowanych nie można ustalić, ponieważ listy ofiar terroru na Białorusi przechowywane w Archiwum Narodowym i archiwach KGB objęte są klauzulą tajności i nie są dostępne dla badaczy oraz potomków ofiar[10]. Większość z zamordowanych Polaków, których dane uzyskano, została zrehabilitowana w latach 1956–2000[13]. Inicjatywa „Kobylaki. Rozstrzelani w Orszy” prowadzi stronę internetową kobylaki.by, na której opublikowano m.in. dane ofiar oraz mapę miejsc, z których pochodziły[14].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ У Оршы на Дзяды згадалі ахвяраў сталінскіх рэпрэсій [online], Наша Ніва [dostęp 2020-05-06] (biał.).
- ↑ Дзяды на Кабыляцкай гары пад Воршай (ФОТА) [online], Радыё Свабода [dostęp 2020-05-06] (biał.).
- ↑ a b c Kobylacka Góra – miejsce kaźni Polaków na Białorusi [online], NIEZALEZNA.PL, 18 lipca 2018 [dostęp 2020-05-06].
- ↑ Wikimapia - Let's describe the whole world! [online], wikimapia.org [dostęp 2020-05-05].
- ↑ a b Deutsche Welle, Почему власти Беларуси не хотят увековечивать память жертв сталинизма | DW | 27.04.2018 [online], DW.COM [dostęp 2020-05-06] (ros.).
- ↑ РАДЫЁ РАЦЫЯ, Кабыляцкая гара – сімвал цёмных сіл і людскіх пакут [online], БЕЛАРУСКАЕ РАДЫЁ РАЦЫЯ, 17 września 2017 [dostęp 2020-05-06] (pol.).
- ↑ a b Помнікі і мемарыяльныя знакі | Музей савецкіх рэпрэсій [online], represii.net [dostęp 2020-05-06].
- ↑ a b Rozstrzelany w Orszy: ksiądz Adolf Kaszic [online], Związek Polaków na Białorusi, 17 lipca 2018 [dostęp 2020-05-05] (pol.).
- ↑ a b Władze Orszy zacierają ślady Polaków mordowanych przez NKWD [online], Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna [dostęp 2020-05-06] (pol.).
- ↑ a b Na Białorusi odczytano nazwiska osób zamordowanych przez NKWD [online], Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna [dostęp 2020-05-05] (pol.).
- ↑ Białorusini opublikowali nazwiska ponad 500 Polaków rozstrzelanych pod Orszą przez NKWD [online], Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna [dostęp 2020-05-05] (pol.).
- ↑ Opublikowano imiona Polaków, rozstrzelanych przez NKWD w Orszy [online], Związek Polaków na Białorusi w Mińsku, 5 grudnia 2019 [dostęp 2020-05-05] (ros.).
- ↑ Kiedy i za co mordowano Polaków na Kobylackiej Górze pod Orszą [online], Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna [dostęp 2020-05-06] (pol.).
- ↑ Białorusini opublikowali nazwiska ponad 500 Polaków rozstrzelanych pod Orszą przez NKWD [online], Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna [dostęp 2020-05-06] (pol.).