Wikipedia

Kryzys konstytucyjny na Samoa

Kryzys konstytucyjny na Samoa w 2021 roku – spór konstytucyjny o obsadę stanowiska premiera Samoa pomiędzy dotychczasowym premierem Tuila’epą Sailele Malielegaoi z Partii Ochrony Praw Człowieka (Human Rights Protection Party, HRPP) a Naomi Mataʻafą, liderką partii Faʻatuatua i le Atua Samoa ua Tasi.

Samoa
Godło Samoa
Ten artykuł jest częścią serii:
Ustrój i polityka
Samoa
Ustrój polityczny
Konstytucja
Władza ustawodawcza
Władza wykonawcza
Władza sądownicza
Kontrola państwowa
Finanse
Samorząd terytorialny
Partie polityczne
Wybory
Polityka zagraniczna

Wikiprojekt Polityka

Przebieg edytuj

 
Tuila’epa Sailele Malielegaoi
 
Fiamē Naomi Mata'afa

9 kwietnia 2021 na Samoa odbyły się wybory parlamentarne[1]. Rządząca od 1982 Partia Ochrony Praw Człowieka (Human Rights Protection Party, HRPP) i powołane przez rozłamowców z HRPP ugrupowanie Faʻatuatua i le Atua Samoa ua Tasi (FAST) zdobyły w liczącym 51 miejsc parlamencie (Zgromadzeniu Ustawodawczym) jednakową liczbę miejsc – 25[2][3]. Do parlamentu wszedł ponadto jeden niezależny deputowany – Iosefo Ponifasio[3]. Po wyborach obie partie podjęły rozmowy z Ponifasio na temat przyłączenia się do jednego z tych ugrupowań[4]. 21 kwietnia 2021 Ponifasio ogłosił przystąpienie do FAST[5], jednak dzień wcześniej Biuro Komisarza Wyborczego ogłosiło, że aby wymagany przez konstytucję udział kobiet w parlamencie wynoszący co najmniej 10% został spełniony, utworzony został dodatkowy mandat[6]. Objęła go Aliimalemanu Moti Momoemausu Alofa Tuuau, która ogłosiła przystąpienie do HRPP[5]. Obie partie uzyskały zatem po 26 miejsc, co doprowadziło do impasu[5]. 3 maja 2021 liderka FAST Naomi Mataʻafa wezwała sprawującego urząd premiera od 23 lat Tuilaʻepę Sailele Malielegaoi do uznania swojej porażki[7][2].

4 maja 2021 O le Ao o le Malo (głowa państwa) Samoa Tuimalealiʻifano Vaʻaletoa Sualauvi II ogłosił, że uznaje kwietniowe wybory za nieważne i zarządził nowe wybory na 21 maja[8]. Naomi Mataʻafa uznała tę decyzję za niekonstytucyjną i zapowiedziała jej zaskarżenie w sądzie[9]. 17 maja 2021 Sąd Najwyższy uchylił decyzję głowy państwa o rozpisaniu nowych wyborów[10], uznał też utworzenie dodatkowego miejsca w parlamencie za niekonstytucyjne, co dało FAST większość w parlamencie (26 miejsc wobec 25 dla HRPP)[11]. Sąd nakazał również, by wybrany w kwietniu parlament zebrał się w ciągu 45 dni od dnia wyborów[10]. Decyzja sądu otworzyła drogę do sformowania rządu przez FAST[12].

24 maja 2021 Naomi Mataʻafa, jako pierwsza kobieta w historii Samoa, została zaprzysiężona na urząd premiera kraju[13]. Ceremonia odbyła się w namiocie przed siedzibą parlamentu, do której premier nie wpuścił Naomi i działaczy FAST[13]. Pierwszym krajem, który uznał Mataʻafę jako nowego premiera Samoa, była Mikronezja[14]. Malielegaoi określił postawę FAST i Naomi Mataʻafy jako „zdradę”[14]. 28 czerwca 2021 Sąd Najwyższy Samoa uznał zaprzysiężenie Mataʻafy za bezprawne i nieważne[15].

Kryzys zakończył się 23 lipca 2021, gdy Sąd Apelacyjny orzekł, że zaprzysiężenie Mataʻafy było prawnie wiążące[16]. 26 lipca 2021 Malielegaoi uznał swoją porażkę[17].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Samoan election turmoil: Speaker postpones parliament session, hours before new PM to be sworn in. Stuff, 2021-05-23. [dostęp 2021-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-26)].
  2. ↑ a b Samoa election turmoil: Samoa's caretaker PM Tuilaepa gives blistering speech as FAST Party's Fiame Naomi Mata’afa sworn in as new PM. Stuff, 2021-05-24. [dostęp 2021-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-07-26)].
  3. ↑ a b Samoa election: Official results show top parties still tied. Stuff, 2021-04-16. [dostęp 2021-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-04)].
  4. ↑ No Decision Yet as Tuala Negotiates with both Parties. Samoa Global News, 2021-04-19. [dostęp 2021-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-04-19)].
  5. ↑ a b c Fiame Confirms Tuala’s Decision to Join FAST. Samoa Global News, 2021-04-21. [dostęp 2021-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-24)].
  6. ↑ HRPP’s Aliimalemanu Alofa Tuuau Declared a Member of Parliament. Samoa Global News, 2021-04-20. [dostęp 2021-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-17)].
  7. ↑ Samoa caretaker PM urged to concede defeat. Radio New Zealand, 2021-05-03. [dostęp 2021-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-03)].
  8. ↑ Matai'a Lanuola Tusani T - Ah Tong: H.O.S. declares April election void. Samoa Observer, 2021-05-04. [dostęp 2021-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-04)].
  9. ↑ More twists in Samoa election saga, with more court action likely. Radio New Zealand, 2021-05-05. [dostęp 2021-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-05)].
  10. ↑ a b Lanuola Tusani Tupufia - Ah Tong: Court overrules fresh election order. Samoa Observer, 2021-05-17. [dostęp 2021-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-17)].
  11. ↑ Matai'a Lanuola Tusani T - Ah Tong: F.A.S.T. wins case, majority. Samoa Observer, 2021-05-17. [dostęp 2021-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-17)].
  12. ↑ Samoa court dismisses call for second election, clearing path for a female PM. Stuff, 2021-05-17. [dostęp 2021-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-17)].
  13. ↑ a b Samoa's first female PM locked out of parliament by losing opponent. BBC, 2021-05-24. [dostęp 2021-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-24)].
  14. ↑ a b Samoa incumbent leader rejects first female Prime Minister's swearing in as 'treason'. 2021-05-25. [dostęp 2021-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-23)].
  15. ↑ Sina Retzlaff: Swearing-in Unlawful, Parliament Must Convene within 7 Days. Samoa Global News, 2021-06-28. [dostęp 2021-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-28)].
  16. ↑ Matai'a Lanuola Tusani T - Ah Tong: Court declares F.A.S.T. Government; impasse over. Samoa Observer, 2021-07-23. [dostęp 2021-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-07-23)].
  17. ↑ Samoa’s rightful government takes office at last. The Economist, 2021-07-31. [dostęp 2021-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-09-13)].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kryzys_konstytucyjny_na_Samoa&oldid=69305719”