Samoa

państwo wyspiarskie na Oceanie Spokojnym

Samoa (wymowa, pełna oficjalna nazwa: Niezależne Państwo Samoa) – państwo w Oceanii, obejmujące zachodnią część Wysp Samoa (pozostałe stanowią terytorium Stanów Zjednoczonych jako Samoa Amerykańskie). Do 1997 znane było jako Samoa Zachodnie.

Niezależne Państwo Samoa
Malo Saʻoloto Tutoʻatasi o Samoa
Independent State of Samoa
Flaga
Herb Samoa
Flaga Herb
Dewiza: (ang.) Samoa is founded on God
(Samoa opiera się na Bogu)
Hymn:
The Banner of Freedom
(Sztandar wolności)
Położenie Samoa
Język urzędowy

samoański, angielski

Stolica

Apia

Ustrój polityczny

arystokracja (monarchia elekcyjna)

Typ państwa

republika / królestwo (dyskusyjne)[a]

Głowa państwa

O le Ao o le Malo Tuimalealiʻifano Vaʻaletoa Sualauvi II

Szef rządu

premier Naomi Mataʻafa

Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe


2831[1] km²
0, 3%

Liczba ludności (2017)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia


200 108[2]
71 osób/km²

PKB (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


0,90 mld[3] USD
4 437[3] USD

PKB (PSN) (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


1,28 mld[3] dolarów międzynar.
6 324[3] dolarów międzynar.

Waluta

tala (WST)

Niepodległość

od Nowej Zelandii
1 stycznia 1962

Strefa czasowa

UTC +13

Kod ISO 3166

WS

Domena internetowa

.ws

Kod samochodowy

WS

Kod samolotowy

5W

Kod telefoniczny

+685

Mapa Samoa

Historia edytuj

 
Wojownik z Samoa, 1896

Archipelag Samoa został zasiedlony około 1000 r. p.n.e. przez ludność polinezyjską pochodzącą z wysp Tonga. Europejczycy natrafili na wyspy w roku 1606, kiedy to dotarł do nich Hiszpan P.F. de Quiros, lecz o nich zapomniano, i ponownego ich odkrycia dokonano w 1722. W 1768 r. uczestnicy wyprawy Bougainville’a dokonali kolejnych badań wysp, nadając im nazwę Wyspy Żeglarskie. Od 1838 rozpoczął się napływ kolonistów i kupców europejskich i amerykańskich, którzy osiedlali się wokół miasta Apia na wyspie Upolu. Głównymi zainteresowanymi w kolonizacji archipelagu były Niemcy, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone.

W roku 1889 archipelag został podzielony na część zachodnią, dzisiejsze państwo Samoa, którą dostali Niemcy, i część wschodnią, dzisiejsze Samoa Amerykańskie, którą dostały Stany Zjednoczone. Wielka Brytania w zamian za zrzeczenie się roszczeń do archipelagu otrzymała wyspy Tonga, Niue i Wyspy Salomona.

Po I wojnie światowej Samoa Niemieckie przejęła w 1919, jako odszkodowanie wojenne, Wielka Brytania, która następnie odstąpiła to terytorium Nowej Zelandii. Na mocy traktatu wersalskiego z 1919 byłą kolonię niemiecką (zwaną od tej pory Samoa Zachodnim) przekazano Nowej Zelandii jako terytorium mandatowe Ligi Narodów. Po II wojnie światowej, od 1946 Samoa Zachodnie jako terytorium powiernicze ONZ pozostało w administracji Nowej Zelandii. W 1961 odbyło się, nadzorowane przez ONZ, referendum w sprawie ogłoszenia niepodległości kraju, na mocy którego w 1962 Samoa Zachodnie stało się w pełni niepodległym państwem. W 1997 zmieniono nazwę państwa z Samoa Zachodniego na Samoa.

W 2009 roku dokonano zmiany ruchu ulicznego z prawostronnego na lewostronny, aby ułatwić poruszanie się na drogach samochodom importowanym z Australii i Nowej Zelandii[4][5]. W 2011 nastąpiła zmiana strefy czasowej poprzez pominięcie daty 30 grudnia. W ten sposób Samoa znalazła się po zachodniej stronie linii zmiany daty. Celem zmiany było ułatwienie współpracy z Australią i Nową Zelandią. Zmiana nastąpiła poprzez usunięcie daty 30 grudnia 2011 z kalendarza, po 29 grudnia nastąpił 31 grudnia. Poprzednia zmiana nastąpiła w 1892 w celu dostosowania daty do czasu w Kalifornii; mieszkańcy Samoa przeżywali dwukrotnie datę 4 lipca[6].

Ustrój polityczny edytuj

 
Fale tele, tradycyjny dom spotkań, wyspa Savaiʻi, 2009

Samoa jest republiką parlamentarną, władzę ustawodawczą sprawuje parlament. Władza wykonawcza należy do rządu, a premiera wybiera parlament, który rekomenduje go władcy[7].

Głową państwa jest o le Ao o le Malo, wybierany przez parlament na pięcioletnią kadencję spośród czterech żyjących wielkich wodzów (tama aiga). Zasada dożywotności pełnienia urzędu obowiązywała tylko do śmierci ostatniego z dwóch pierwszych władców, Malietoa Tanumafili II. Po jego śmierci o le Ao o le Malo de facto stali się odpowiednikami prezydentów. Władca Samoa odgrywa w życiu politycznym kraju rolę symboliczną i nie posiada żadnej faktycznej władzy, choć formalnie zatwierdza ustawy przyjęte przez parlament[potrzebny przypis].

Podział administracyjny edytuj

Samoa dzieli się na 11 dystryktów (itūmālō), z których część składa się z kilku fragmentów leżących na obu głównych wyspach państwa.

 
Podział administracyjny Samoa (nr dystryktów takie jak w tabeli)
 
Ava lub Kava, tradycyjne uroczystości, 1909
Dystrykt Liczba ludności
(według spisu z 2001)
1. Aʻana 20 167
2. Aiga-i-le-Tai 4 508
3. Atua 21 168
4. Faʻasaleleaga 12 949
5. Gagaʻemauga 7 108
6. Gagaʻifomauga 4 770
7. Palauli 8 984
8. Satupaʻitea 5 556
9. Tuamasaga 83 191
10. Vaʻa-o-Fonoti 1 666
11. Vaisigano 6 643

Geografia edytuj

Samoa leży w południowej części Oceanu Spokojnego, w centralnej Oceanii i rozciąga się na długość ponad 600 km. Od północy graniczy z Tokelau, od zachodu z Tuvalu oraz Wallis i Futuną, od południa z Tonga, a od wschodu z Samoa Amerykańskim. W skład państwa Samoa wchodzi 9 zachodnich wysp archipelagu Samoa, z których cztery są zamieszkane: Savaiʻi (1715 km²), Upolu (1113 km²), Apolima i Manono. Niezamieszkane wyspy to: Fakuatapu, Namuʻa, Nu’utele i Nuʻulua (tworzące wyspy Aleipata) oraz Nuʻusafeʻe. Duże wyspy są pochodzenia wulkanicznego, mniejsze zaś koralowego, a najwyższym wzniesieniem jest góra Silisili (1858 m n.p.m.) leżąca na wyspie Savaiʻi. Niemal wszystkie wyspy otoczone są barierą raf koralowych.

Na wyspach panuje klimat równikowy – gorący i wilgotny, o niskich wahaniach temperatur nieprzekraczających średnio 2 °C w skali rocznej. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 27 °C, a średnie opady 5000 mm. W okresie od listopada do marca często występują huragany. Ponad połowę powierzchni kraju pokrywają lasy równikowe.

Gospodarka edytuj

Osobny artykuł: Gospodarka Samoa.

Gospodarka Samoa jest słabo rozwinięta. Najważniejszymi gałęziami są: rolnictwo (85% produkcji opiera się na rolnictwie), rybołówstwo, leśnictwo i turystyka. Uprawia się głównie: kukurydzę, ryż, jams, bataty, taro, orzechy kokosowe (kopra), kakao, kava, kauczuk. Jednym z ważniejszych źródeł dochodu narodowego są przekazy pieniężne od emigrantów oraz dotacje z Japonii, Australii, Nowej Zelandii, Unii Europejskiej.

Transport edytuj

7 września 2009 roku w Samoa nastąpiła zmiana kierunku w ruchu drogowym z prawostronnego na lewostronny[8]. Powodem zmiany jest wprowadzenie takiego samego kierunku ruchu, jak w innych krajach w Oceanii, co ma przynieść obniżenie kosztów sprowadzania samochodów. Do tej pory samochody sprowadzano z USA.

Religia edytuj

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center[9][10]:

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

Przypisy edytuj

  1. The World Factbook.
  2. The World Factbook – Central Intelligence Agency, www.cia.gov [dostęp 2017-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2007-06-12] (ang.).
  3. a b c d Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-05-22]. (ang.).
  4. BBC News – Samoa switches to driving on left, news.bbc.co.uk [dostęp 2017-05-07] (ang.).
  5. Samoa zgubiło jeden dzień, „Newsweek.pl”, 30 grudnia 2011 [dostęp 2017-05-07] (pol.).
  6. Jonathan Pearlman: Samoa prepares to skip Dec 30. The Telegraph, 2011-12-29. [dostęp 2013-01-12]. (ang.).
  7. Miriam Dąbrowa: Samoa. Stosunki Międzynarodowe, 2016-10-26. [dostęp 2016-10-26]. (pol.).
  8. Kierowcy z Samoa zaczną jeździć lewą stroną. wiadomosci.gazeta.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-17)]..
  9. Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-10].
  10. Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-10].