Kustosz (historia książki)

Kustosz (kustoda) – oznaczenie stosowane w książce rękopiśmiennej i drukowanej. W obu przypadkach termin ten posiada odmienne znaczenie.

Na dole strony przykład kustosza w książce rękopiśmiennej (tu: oznaczenie iijus, czyli tertius, trzeci).

Przykłady kustoszy

Kustosz (w książce drukowanej) widoczny w prawym dolnym rogu strony („Mel”).

Następna strona książki z pierwszym słowem: „Melpomene”.

W dolnym prawym rogu widnieje sygnatura (litera, tu „a”, wskazująca która to składka, oraz liczba, tu oznaczona literami „iij”, wskazująca która to karta w składce) oraz kustosz (tu litery „lui”, początkowe litery kolejnej strony).

Kustosz w książce rękopiśmiennej to oznaczenie polegające na umieszczeniu kolejnych liczb lub liter niedaleko krawędzi strony, mające na celu (podobnie jak reklamant) ułatwienie bezbłędnego szeregowania składek przy produkcji książki. W książce drukowanej kustosz jest to początek tekstu następnej składki umieszczony na dole składki poprzedniej. Funkcję kustosza z książki rękopiśmiennej od momentu rozpoczęcia wydawania książek drukowanych mają sygnatury.

Użycie sygnatur i kustoszy zostało wyparte około XVI wieku przez foliację i paginację, rozwiązując problem szeregowania składek przy produkcji książki.