Legenda o żelaznym wilku

Legenda o żelaznym wilku – litewska legenda opowiadająca o założeniu Wilna przez wielkiego księcia Giedymina.

Sen Giedymina – obraz Aleksandra Lessera

Treść

Według legendy wielki książę Giedymin wyjechał zapolować na tury w rejon doliny Szwentoroga, w okolice ujścia rzeki Wilejki. Zmęczony Giedymin postanowił spędzić tam noc. Przyśnił mu się wtedy żelazny wilk, który wył z mocą stu wilków. Kriwe Giedymina Lizdejko, wytłumaczył księciu, że żelazny wilk ma oznaczać to, iż w tym miejscu powstanie gród stołeczny, a jego wycie ma symbolizować przyszłą sławę miasta. W miejscu snu Giedymina miało wkrótce powstać miasto Wilno.

Zdaniem części badaczy historia nawiązuje do legendy o założeniu Rzymu i została stworzona w nurcie opowieści o rzymskich korzeniach litewskiej szlachty.

W literaturze

Logo Zmechanizowanej Brygady Piechoty „Żelazny Wilk”

Opowieść o żelaznym wilku została zawarta w Kronice Bychowca. W księdze czwartej Pana Tadeusza Adam Mickiewicz przytacza legendarną historię słowami:

I Giedymina, kiedy na Ponarskiej Górze,
Przy ognisku myśliwskim, na niedźwiedziej skórze
Leżał, słuchając pieśni mądrego Lizdejki,
A Wilii widokiem i szumem Wilejki
Ukołysany, marzył o wilku żelaznym,
i zbudzony, za bogów rozkazem wyraźnym
Zbudował miasto Wilno, które w lasach siedzi
Jak wilk pośrodku żubrów, dzików i niedźwiedzi.
Z tego to miasta Wilna, jak z rzymskiej wilczycy,
Wyszedł Kiejstut i Olgierd, i Olgierdowicy [...]

Upamiętnienie

• Żelazny wilk znajduje się w nazwie oraz na odznace (na odznace wraz z krzyżem jagiellońskim) litewskiej Zmechanizowanej Brygady Piechoty „Żelazny Wilk”.
• Żelazny Wilk to nazwa litewskiej skrajnie prawicowej organizacji paramilitarnej działającej w dwudziestoleciu międzywojennym.