Wikipedia

Lista japońskich krążowników liniowych

lista w projekcie Wikimedia

Nippon Kaigun zbudowała łącznie cztery krążowniki liniowe, stworzyła także plany budowy kolejnych czterech, w czasie pierwszych dekad XX wieku. Koncepcja krążowników liniowych wyrosła z projektów krążowników pancernych, które okazały się być bardzo przydatne przeciw okrętom rosyjskiej Drugiej Eskadry Pacyfiku w czasie bitwy pod Cuszimą. Po zakończeniu wojny rosyjsko-japońskiej uwaga dowództwa Cesarskiej Marynarki zwróciła się na dwóch pozostałych rywali do dominacji nad regionem Pacyfiku: Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone[1]. Japońscy planiści przewidywali, że w jakimkolwiek konflikcie z US Navy ich marynarka wojenna musiałaby reprezentować siłę przynajmniej 70% floty amerykańskiej, by osiągnąć zwycięstwo. W ramach tych rozważań stworzono koncepcję planu floty 8-8, w skład której miałoby wchodzić osiem pancerników i osiem krążowników liniowych, które mogłyby stworzyć spójny szyk liniowy[2]. Podobnie jak niemiecka Kaiserliche Marine i w przeciwieństwie do brytyjskiej Royal Navy[3], Japończycy opracowali i zaprojektowali krążowniki liniowe tak, by mogły działać razem z ciężej opancerzonymi pancernikami[4].

„Haruna”, krążownik liniowy typu Kongō na próbach morskich, 23 stycznia 1915

Pierwsza faza realizacji planu 8-8 rozpoczęła się w 1910 roku, gdy parlament japoński zatwierdził budowę jednego pancernika („Fusō”) i czterech krążowników liniowych typu Kongō. Zaprojektowane przez brytyjskiego konstruktora George'a Thurstona były budowane w Wielkiej Brytanii (pierwsza jednostka w stoczni Vickersa) i w Japonii (trzy pozostałe). Uzbrojone w osiem dział kal. 356 mm mogły osiągnąć prędkość maksymalną 27 (później 30) węzłów. Były najbardziej zaawansowanymi okrętami liniowymi[a] w tym czasie[5]. W apogeum walk I wojny światowej zamówiono kolejne cztery krążowniki liniowe typu Amagi. Okręty miały być uzbrojone w dziesięć dział kal. 406 mm, ale żaden z nich nie został ukończony jako krążownik liniowy, gdyż ustalenia traktatu waszyngtońskiego ograniczyły rozmiary marynarek wojennych Japonii, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych[6]. Przed zaangażowaniem się Japonii w walki ze Stanami Zjednoczonymi w czasie II wojny światowej planowano także zbudowanie kolejnego typu krążowników liniowych (projekt B-65 składający się z dwóch jednostek), ale zmiana priorytetów i przebieg działań wojennych sprawiły, że okręty nigdy nie osiągnęły fazy budowy[7].

Z ośmiu krążowników liniowych, które Japonia zaczęła budować (cztery typu Kongō i cztery typu Amagi), żaden nie przetrwał II wojny światowej. „Amagi” miał być przerobiony na lotniskowiec zanim jego kadłub został katastrofalnie uszkodzony na pochylni przez wielkie trzęsienie ziemi w 1923 roku. Został on później rozebrany, tak jak i dwa ostatnie okręty typu Amagi, które spotkał ten los w 1924 roku zgodnie z ustaleniami traktatu waszyngtońskiego[6]. „Akagi” został przerobiony na lotniskowiec w latach 20. XX wieku i zatopiony w czasie bitwy pod Midway 5 czerwca 1942. Cztery okręty typu Kongō zostały także zatopione w boju: dwa podczas bitew toczonych w czasie walk o Guadalcanal w listopadzie 1942 roku[8], jeden przez amerykański okręt podwodny w listopadzie 1944 roku[9], a ostatni przez amerykański samolot w bazie morskiej w Kure w lipcu 1945 roku[10].

Legenda edytuj

Artyleria główna Liczba i typ dział artylerii głównej
Pancerz Grubość burtowego pasa pancernego
Wyporność Pełna wyporność bojowa
Napęd Liczba śrub napędowych, rodzaj napędu i prędkość maksymalna
Służba Daty rozpoczęcia prac, ukończenia okrętu i jego los
Położenie stępki Data położenia stępki
Wejście do służby Data oficjalnego wejścia do służby
Los Ostateczny los okrętu (np. zatopienie, złomowanie)

Typ Kongō edytuj

 
Artystyczna wizja „Kongō” w konfiguracji z 1944
Osobny artykuł: Okręty liniowe typu Kongō.

Cztery krążowniki liniowe typu „Kongō” były pierwszymi okrętami tej klasy zamówionymi przez Japońską Marynarkę Wojenną. Cztery okręty zostały zatwierdzone do budowy w 1910 roku jako część większego planu, w odpowiedzi na budowę HMS „Invincible” przez Royal Navy[11]. Zostały zaprojektowane przez głównego konstruktora stoczni Vickersa, Brytyjczyka George'a Thurstona. Pierwszy okręt („Kongō”) zbudowano w Wielkiej Brytanii, natomiast pozostałą trójkę w Japonii. Były uzbrojone w osiem dział kal. 360 mm, mogły płynąć z prędkością maksymalną 27 węzłów i były postrzegane jako „przewyższające wszystkie inne [porównywalne] okręty”[b][5]. „Kongō” został ukończony w sierpniu 1913 roku, „Hiei” w sierpniu 1914 roku, „Haruna” i „Kirishima” w kwietniu 1915 roku. Podczas I wojny światowej były wykorzystywane do drugorzędnych zadań patrolowych.

W wyniku traktatu waszyngtońskiego wszystkie cztery okręty przeszły rozległą modernizację w latach 20. i 30. XX wieku. Miało to uczynić z nich szybkie pancerniki[12]. W czasie modernizacji wzmocniono ich pancerz, wyposażono je w wodnosamoloty, ulepszono maszynownię i przekonfigurowano uzbrojenie[13]. Z prędkością maksymalną sięgającą 30 węzłów i wydajnymi maszynami wszystkie pełniły znaczącą rolę w czasie II wojny światowej. „Hiei” i „Kirishima” płynęły z lotniskowcami w czasie ataku lotniczego na Pearl Harbor. „Kongō” i „Haruna” płynęły z Siłami Południowymi przeprowadzając atak na Malaje i Singapur. „Hiei” i „Kirishima” zostały zniszczone w czasie walk morskich w pobliżu Guadalcanal[14], „Kongō” został storpedowany 21 listopada 1944 w Cieśninie Tajwańskiej[9], natomiast „Haruna” został zatopiony w czasie bombardowania lotniczego Kure 28 lipca 1945[10].

Okręt Artyleria główna Pancerz Wyporność Napęd Służba
Położenie stępki Wejście do służby Los
Kongō 8 × 360 mm[5] 200 mm[15] 27 500 długich ton
(27 941 ton metrycznych)[5] 		4 śruby, turbiny parowe, 27,5 węzła (później 30,5 węzła)[16] 17 stycznia 1911 16 sierpnia 1913 storpedowany w Cieśninie Tajwańskiej, 21 października 1944[9]
Hiei 4 listopada 1911 4 sierpnia 1914 zatopiony po bitwie morskiej w pobliżu Guadalcanal, 13 listopada 1942[17]
Kirishima 17 marca 1912 19 kwietnia 1915 zatopiony w czasie bitwy morskiej w pobliżu Guadalcanal, 15 listopada 1942[18]
Haruna 16 marca 1912 19 kwietnia 1915 zatopiony przez samoloty w bazie morskiej w Kure, 28 lipca 1945[18]

Typ Amagi edytuj

 
"Akagi" 6 kwietnia 1925, wkrótce po zwodowaniu jako lotniskowiec
Osobny artykuł: Krążowniki liniowe typu Amagi.

Cztery krążowniki liniowe typu Amagi projektowano jako część floty z planu 8-8. Zatwierdzenie budowy tych okrętów, oraz czterech pancerników typu Kii, nałożyło wielkie obciążenia na japoński rząd, który w tym czasie wydawał jedną trzecią swojego budżetu na marynarkę[19]. „Akagi” był pierwszym okrętem, którego stępkę położono. Budowę rozpoczęto 6 grudnia 1920 w stoczni w Kure. Budowę „Amagi” rozpoczęto dziesięć dni później w stoczni w Yokosuce. Stępkę „Atago” położono w Kobe w stoczni Kawasaki 22 listopada 1921. Stępkę pod „Takao”, czwarty i ostatni okręt tego typu, położono w stoczni Mitsubishi w Nagasaki 19 grudnia 1921[6].

Ustalenia podpisanego w lutym 1922 roku traktatu waszyngtońskiego spowodowały, że budowę przerwano. Jednak dwa najbardziej zaawansowane okręty („Amagi” i „Akagi”) zostały ocalone przed rozbiórką przez zezwolenie na przebudowanie ich na lotniskowce. Wielkie trzęsienie w 1923 roku spowodowało znaczące zniszczenia kadłuba „Amagi”. Jego struktura została zbyt mocno naruszona by mogła być użyta, więc prace modyfikacyjne przerwano[20][c]. „Amagi” został skreślony z listy jednostek floty i sprzedany na złom. Prace rozbiórkowe rozpoczęto 14 kwietnia 1924. Budowę pozostałych dwóch okrętów anulowano oficjalnie dwa lata później (31 lipca 1924) i zostały one rozebrane na pochylniach. „Akagi” jako lotniskowiec walczył w czasie II wojny światowej i został zatopiony w czasie bitwy pod Midway[6].

Okręt Artyleria główna Pancerz Wyporność Napęd Służba
Położenie stępki Wejście do służby Los
Amagi 8 × 406 mm[6] 250 mm[6] 46 000
długich ton
(46 738
ton metrycznych)[6] 		4 śruby napędowe, turbiny parowe, 30 węzłów[6] 16 grudnia 1920 listopad 1923 (planowana) zmieniono zamówienie na lotniskowiec; ciężko uszkodzony w czasie trzęsienia ziemi; anulowany i zezłomowany[6]
Akagi 6 grudnia 1920 grudzień 1923 zmieniono zamówienie na lotniskowiec, ukończono budowę[6]
Atago 22 listopada 1921 grudzień 1924 budowę przerwano, kadłub zezłomowano[6]
Takao 19 grudnia 1921 grudzień 1924 budowę przerwano, kadłub zezłomowano[6]

Projekt B-64/B-65 edytuj

 
Plany krążowników projektu B-65
Osobny artykuł: Krążowniki liniowe projektu B-65.

Okręty projektu B-65 początkowo miały stanowić część japońskich Sił Nocnych – formacji, która miała atakować zewnętrzną eskortę floty przeciwnika (składającą się z krążowników i niszczycieli) pod osłoną nocy. Po spenetrowaniu eskorty japońskie krążowniki i niszczyciele miałyby przeprowadzić ataki torpedowe na wrogie pancerniki. Ocalałe siły miały być dobite przez główne siły floty następnego dnia. Okręty projektu B-64 miały wspierać lżejsze krążowniki i niszczyciele w tych nocnych atakach[21]. Strategia ta została zmodyfikowana gdy Japończycy poznali parametry amerykańskich wielkich krążowników typu Alaska. Projekt został powiększony i przemianowany na B-65. Teraz celem tych okrętów miała być ochrona głównych sił przed zagrożeniem ze strony szybkich i ciężko uzbrojonych okrętów typu Alaska[22][23]. Wraz z wybuchem wojny w 1940 roku Japończycy skupili się na bardziej przydatnych i uniwersalnych typach okrętów (takich jak lotniskowce i krążowniki). Japońska porażka w bitwie pod Midway spowodowała, że projekt został zawieszony bezterminowo. Kolejne porażki i zmiana sytuacji strategicznej spowodowała, że okrętów nigdy nie zbudowano[24][25].

Okręt Artyleria główna Pancerz Wyporność Napęd Służba
Położenie stępki Wejście do służby Los
Numer stoczniowy 795 (nie nazwane)[d] 9 × 310 mm[26] 190 mm[26] 34,000
długich ton
35 000
ton metrycznych[26] 		cztery zestawy turbin, osiem kotłów, 34 węzły[26] – 1945 (projektowana) nie zamówione z powodu wojny
Numer stoczniowy 796 (nie nazwane) – 1946 (projektowana) nie zamówione z powodu wojny

Uwagi edytuj

  1. ↑ Capital Ships, rozumiane jako główne, najcięższe klasy okrętów – pancerniki i krążowniki liniowe.
  2. ↑ ang. outclass all other [contemporary] ships
  3. ↑ W zamian za „Amagi”, przerobiono „Kaga” – pancernik typu Tosa[20].
  4. ↑ Jako że okręty były tylko w fazie projektowej, gdy zostały anulowane – nie wydano pozwolenia na budowę, ani nie rozpoczęto żadnych prac budowlanych – okrętom projektu B-65 nigdy nie przydzielono nazw[26].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Stille, s. 4
  2. ↑ Stille, s. 7
  3. ↑ Staff, s. 3
  4. ↑ Evans & Peattie, s. 150
  5. ↑ a b c d Jackson, s. 48
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l Gardiner i Gray, s. 235
  7. ↑ Evans and Peattie, p. 360
  8. ↑ Jackson, s. 121
  9. ↑ a b c Wheeler, s. 183
  10. ↑ a b Jackson, s. 129
  11. ↑ Gardiner and Gray, s. 234
  12. ↑ Stille, s. 16
  13. ↑ Stille, ss. 16–17
  14. ↑ Stille, s. 19
  15. ↑ McCurtie, s. 185
  16. ↑ Stille, s. 15
  17. ↑ Schom, s. 417
  18. ↑ a b Stille, s. 20
  19. ↑ Gardiner i Gray, s. 224
  20. ↑ a b Stille, s. 8
  21. ↑ Evans i Peattie, ss. 273–276
  22. ↑ Lacroix i Wells II, s. 606
  23. ↑ Evans i Peattie, ss. 359–360
  24. ↑ Lacroix i Wells II, s. 829
  25. ↑ Garzke i Dulin, ss. 84–85
  26. ↑ a b c d e Garzke and Dulin, s. 86

Bibliografia edytuj

  • David C. Evans, Mark R. Peattie: Kaigun: Strategy, Tactics, and Technology in the Imperial Japanese Navy, 1887–1941. Annapolis (Maryland): Naval Institute Press, 1997. ISBN 0-87021-192-7.
  • Robert Gardiner, Randal Gray: Conway's All the World's Fighting Ships: 1906–1921. Annapolis: Naval Institute Press, 1984. ISBN 0-87021-907-3.
  • William H. Garzke, Robert O. Dulin: Battleships: Axis and Neutral Battleships in World War II. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press, 1985. ISBN 0-87021-101-3.
  • Robert Jackson, The World's Great Battleships, London: Brown Books, 2000, ISBN 1-897884-60-5, OCLC 45796134.
  • Eric Lacroix, Linton Wells: Japanese cruisers of the Pacific War. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press, 1997. ISBN 0-87021-311-3.
  • Francis McCurtie: Jane's Fighting Ships of World War II. London: Bracken Books, (1989) [1945]. ISBN 1-85170-194-X.
  • Alan Schom: The Eagle and the Rising Sun; The Japanese-American War, 1941–1943. Norton & Company, 2004. ISBN 2-00201-594-1.
  • Cdr Mark Stille: Imperial Japanese Navy Battleship 1941–1945. Oxford: Osprey Publishing, 2008. ISBN 978-1-84603-280-6.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lista_japońskich_krążowników_liniowych&oldid=69223584”