Luník IX
Luník IX – osiedle romskie (enklawa biedy) będące częścią Koszyc na Słowacji (powiat Koszyce II). Położone na wzgórzu na południowy zachód od centrum Koszyc. Sąsiaduje z osiedlami Barca, Juh, Myslava, Pereš oraz Západ.
| Osiedle Koszyc | |||||
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj | |||||
| Miasto | |||||
| Starosta |
Marcel Šaňa | ||||
| Powierzchnia |
1,063 km² | ||||
| Wysokość |
244 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2020) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
6251,4 os./km² | ||||
| Strefa numeracyjna |
+421-55 | ||||
| Kod pocztowy |
040 11 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
KE | ||||
Plan Luníku IX
| |||||
Położenie na mapie Koszyc  | |||||
Położenie na mapie Słowacji  | |||||
Położenie na mapie kraju koszyckiego  | |||||
 48°41′45″N 21°13′25″E/48,695833 21,223611
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Nazwa edytuj
Nazwa Luník to określenie części trzeciego co do wielkości osiedla na Słowacji – Nové Mesto, które składa się z ośmiu takich części (Luník I-VIII). Po ukończeniu budowy tychże, nastąpiła budowa eksperymentalnego Luníka IX, który jednak znajdował się w znacznej odległości od innych Luníków. Luník IX nie jest uważany za część Novégo Mesta i zgodnie z Ustawą Rady Narodowej Republiki Słowackiej z dnia 1 października 1990 w sprawie miasta Koszyce 401/1990 Zb. jest odrębną częścią miasta z własnym samorządem[1].
Historia edytuj
Osiedle zostało pierwotnie wymyślone i wybudowane w latach 70. XX w., jako osiedle typu ABC, które miało stanowić miejsce zamieszkania dla żołnierzy (A – armia), milicjantów (B – bezpieczeństwo) i nielicznych Romów (C – Cyganie). Jednak metraż izb był tu znacznie większy, niż słowacki standard dla tamtych czasów, co powoduje podejrzenia, że z góry przeznaczone było do zasiedlenia przez rodziny bardzo wielodzietne. W latach 1981–1989 odsetek Romów osiągnął połowę mieszkańców osiedla (około 2000 osób)[2]. Wysiedlono tu m.in. Romów, którzy nielegalnie zamieszkiwali rewitalizowaną koszycką starówkę[3]. W 1995 powstała koncepcja stworzenia na Luníku dzielnicy dla osób nieprzystosowanych społecznie, niepłacących czynszu itp[2]. Obecnie zamieszkują tutaj prawie wyłącznie Romowie, a osiedle jest ogromnym problemem społecznym dla miasta i zaczynem wielu niepokojów[4].
W 2008 władze Koszyc postanowiły wyburzyć dwa z bloków, z uwagi na zaburzenia statyki obiektów. W 2012 zostały wyburzone kolejne trzy bloki, a w 2014 kolejny budynek. Liczba mieszkań na osiedlu w 2014 roku wynosiła 408 w stosunku do 666 w roku 2008[5].
Demografia edytuj
Osiedle stanowi największe słowackie skupisko ludności romskiej[6] i prawdopodobnie największą tego rodzaju dzielnicę w Europie. W 2005 na osiedlu żyło około 5300 osób (z czego 4400 oficjalnie), a 2200 z nich to były dzieci[2]. Rodzi się tam 150–170 dzieci rocznie, śmiertelność noworodków wynosi 5%[2].
Charakterystyka edytuj
Osiedle ma bardzo niskie standardy życia: media takie jak gaz, elektryczność czy woda zostały odcięte, ponieważ Romowie nie płacili za ich użytkowanie[7]. Przez zalegające śmieci oraz palenie w piecach czym popadnie, również standardy zdrowotne są niskie, a choroby takie jak biegunka, świerzb, wszawica, zapalenie wątroby i zapalenie opon mózgowych są powszechne[4]. Bezrobocie na osiedlu jest bliskie 100%[7]. Na obszarze osiedla istnieje jedna szkoła i jedno przedszkole[2].
Luník IX obsługiwany jest przez linię autobusową numer 11, która zatrzymuje się tylko na wybranych przystankach autobusowych. Wejście do autobusu jest dozwolone tylko przez drzwi przednie. Z powodu częstych ataków agresywnych mieszkańców, kierowcy autobusów jeżdżący na linii otrzymują dodatkowe bonusy pieniężne za ryzyko w pracy[8].
Przypisy edytuj
- ↑ Zákon Slovenskej národnej rady č. 401/1990 Zb. o meste Košice [online], zakonypreludi.sk, 1 października 1990 [dostęp 2021-05-18] (słow.).
- ↑ a b c d e Košice – mestská časť Lunik IX [online], cassovia.sk [dostęp 2021-05-18] (słow.).
- ↑ Amanda Rivkin, Doctor struggles to understand Roma ghetto after 25 years [online], spectator.sme.sk, 22 stycznia 2007 [dostęp 2021-05-18] (ang.).
- ↑ a b Karl-Markus Gauß, Psożercy ze Svini, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec, 2005, s. 17–38, ISBN 83-89755-15-7.
- ↑ Lunik 9 (IX) – największe cygańskie getto na świecie (zdjęcia i historia) [online], roadtripbus.pl, 7 lutego 2018 [dostęp 2021-05-18] (pol.).
- ↑ ČTK, Košický Lunik IX čaká veľké sťahovanie [online], pravda.sk, 26 marca 2007 [dostęp 2021-05-18] (słow.).
- ↑ a b Mark Northrop, Residents of Roma ghetto to be moved [online], spectator.sme.sk, 2 kwietnia 2007 [dostęp 2021-05-18] (ang.).
- ↑ Jaroslav Vrábeľ, Lunik IX chce častejšiu mestskú dopravu [online], kosice.korzar.sme.sk, 21 listopada 2011 [dostęp 2021-05-18] (słow.).
Bibliografia edytuj
- Reportaż „Wegetacja na osiedlu Lunik IX” – dostęp 2021-05-18
- komunikacja. imhd.zoznam.sk. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-23)]. – dostęp 2021-05-18
- Lunik IX – reportaż – dostęp 2021-05-18