Maria Iwanicka
Maria Iwanicka ps. „Małgorzata” (ur. 19 stycznia 1916 w osadzie Tiotkino (Rosja), zm. 12 sierpnia 1943 w Suchej Rzeczce) – inżynier chemii, członkini RN-R Falanga, łączniczka-sanitariuszka, porucznik Konfederacji Narodu.
| Data i miejsce urodzenia |
19 stycznia 1916 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
12 sierpnia 1943 |
| Zawód, zajęcie |
inżynier chemii |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys edytuj
Maria Iwanicka była córką Wacława (inżynier technolog) oraz Zofii z domu Rodowicz[1][2]. W 1923 wraz z rodziną wróciła do Polski, początkowo na Lubelszczyznę, a później do Inowrocławia. Zamieszkiwała w Warszawie. Od 1928 była absolwentką gimnazjum, im. Cecylii Plater-Zyberkówny, w której eksternistycznie w 1934 zdała maturę[1][2]. Harcerka 6 Warszawskiej Żeńskiej Drużyny Harcerskiej, a także Sodalicji Mariańskiej oraz instruktorka Chorągwi Warszawskiej Organizacji Harcerek. Członkini Ruchu Narodowo-Radykalnego „Falanga”, a w związku z jej działalnością aresztowano ją 17 stycznia 1938 i więziono na Pawiaku, a następnie skazano na 8 miesięcy aresztu w zawieszeniu[1][2]. W 1939 ukończyła Politechnikę Warszawską i otrzymała tytuł inżyniera chemii[1]. Czynnie uczestniczyła w obronie Warszawy we wrześniu 1939 jako komendantka OPL bloków przy ul. Filtrowej. Podczas gaszenia pożarów doznała poparzeń, ale, mimo to oddawała krew rannym żołnierzom. W październiku 1939 została zaprzysiężona i pod ps. „Małgorzata” pełniła funkcję kurierki KG SZP-ZWZ na szlaku Warszawa-Lublin[2]. W 1940 została łączniczką płk. Stanisława Tatara „Erazma” (szef Oddziału Operacyjnego KG ZWZ)[3]. Przeszła w listopadzie 1941 do „grupy ideowej” Głównego Biura Komendy Konfederacji Narodu (KN), a od maja 1942 działała w kierownictwie służby kobiet KN. Mianowana we wrześniu 1942 kierowniczką KN. Ukończyła w tym czasie podchorążówkę KN i kurs sanitarny[3]. Jako łączniczka-sanitariuszka przydzielona została w końcu maja 1943 do działającego w północnej części województwa warszawskiego i w Puszczy Augustowskiej VIII Uderzeniowego Batalionu Kadrowego (UBK) KN (batalionem dowodził kpt. Julian Jagodziński „Stefan Pawłowski”)[3][2]. 31 maja wyjechała z Warszawy razem z Zofią Kobylańską do oddziału, który działał nad Bugiem. Podczas przejazdu zostały uprzedzone przez konduktora o „łapance”, wówczas wyskoczyły z pociągu. Dotarły do IV UBK i przeprawiły się na prawy brzeg rzeki[2]. „Małgorzata” po dotarciu w Białostockie, razem z innymi łączniczkami w okresie czerwca i lipca 1943 pośredniczyła w utrzymywaniu kontaktów pomiędzy poszczególnymi grupami leśnymi UBK, które prowadziły akcje zbrojne przeciwko Niemcom[4]. 13 lipca 1943 wyprawiła się z oddziałem „Pawłowskiego”, który liczył 22 żołnierzy do Prus Wschodnich. Wyruszyli znad Biebrzy w rejonie Tykocina przez Grzędy i lasy rajgrodzkie. Oddział dotarł do granicy 24 lipca w okolicach miasteczka Goldenau (Kopijki). Maria przez całą drogę przede wszystkim opiekowała się dowódcą, który był ciężko chory na gruźlicę[4]. W nocy 25 lipca dokonali napadu na majątek Katrinfelde, a następnie wycofali się w głąb terytorium pruskiego. 3 sierpnia powrócili na teren Białostocczyzny, unikając oddziałów niemieckich, które chciały grupę zniszczyć. Dowódca pomimo choroby oraz ścigających ich żołnierzy niemieckich podjął decyzję o marszu na Litwę Kowieńską [4]. 12 sierpnia oddział biwakujący w pobliżu wsi Okółek na brzegu Puszczy Augustowskiej, zdradzony przez miejscowego leśnika, wpadł w zasadzkę, która została urządzona przez żandarmerię niemiecką. Zginął jego dowódca, a Maria Iwanicka mimo odniesionej rany osłaniała wycofujący się oddział. Nie usłuchała wezwania do poddania się. Była ciężko ranna[3][4]. Została wrzucona przez żandarmów na wóz i zawieziona razem z kilkoma innymi ujętymi rannymi żołnierzami na posterunek w Suchej Rzeczce znajdującym się nad jeziorem Serwy. Odmówiła zeznań, więc przez kilka godzin znęcali się nad nią i zamordowali w tym samym dniu[3][4].
W Suchej Rzeczce nad jeziorem Serwy wzniesiono po wyzwoleniu obelisk, na którym m.in. wymienione jest jej nazwisko, a 30 sierpnia 1966 we wsi Serwy nad jeziorem Serwy otwarto szkołę im. Marii Iwanickiej (obecnie już nie istniejącą), którą ufundowali pracownicy Stowarzyszenia PAX[3][4].
Ojciec Marii, Wacław Iwanicki był inżynierem technologiem i pochodził z Chełmszczyzny. Dyrektor cukrowni w Tiotkino, a później w Inowrocławiu, a rodzinę osierocił w 1933. Matka Zofia była właścicielką willi pod Warszawą oraz zaangażowana w konspiracji (Oddział II KG AK)[4]. Jej młodszy brat Stanisław Iwanicki (1927-1944), kpr. 4 kompanii Zgrupowania „Bartkiewicz”, poległ 4 sierpnia także w Powstaniu Warszawskim[3][4].
Pośmiertnie została mianowana porucznikiem.
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – pośmiertnie[5]
- Krzyż Walecznych – pośmiertnie
Przypisy edytuj
Bibliografia edytuj
- Hanna Michalska: Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939-1945; poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988, s. 146-147. ISBN 83-06-01195-3.
- Elżbieta Zawacka: Słownik biograficzny kobiet odznaczonych orderami wojennymi Virtuti Militari. T. II. Toruń: Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskiej Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek”, 2005, s. 72–73. ISBN 83-88693-08-5.
Linki zewnętrzne edytuj
- Prawy.pl – 70. rocznica śmierci Marii Iwanickiej ps. „Małgorzata [dostęp 28.11.2013]
- Moja Polska – Polscy narodowcy: Maria Iwanicka. [dostęp 28.11.2013]