Maria Morska
Maria Morska, właśc. Anna Frenkiel, nazywana Niutą (ur. ok. 1895 w Kaliszu, zm. 23 maja 1945 w Warszawie) – polska aktorka teatralna i kabaretowa oraz publicystka żydowskiego pochodzenia i feministka.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
ok. 1895 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
23 maja 1945 |
| Przyczyna śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość | |
| Rodzice |
Józef Frenkiel |
| Małżeństwo | |
| Partner | |
| Krewni i powinowaci |
siostra Alicja Eber |
Życiorys
edytujPochodziła z żydowskiej rodziny. Jej dziadkiem był Samuel, rabin z Sochaczewa. Była córką Józefa (lekarza) i Heleny Frenkiel[1], siostrą Alicji Eber (plastyczki). W Anglii ukończyła żeńską szkołę podstawową i średnią z internatem w Broadstairs k. Dover[2].
W 1913 roku debiutowała jako aktorka w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie, w dramacie W szponach życia[1]. W 1914 roku jej mężem został matematyk, profesor Bronisław Knaster. W lecie 1918 roku grała obok Hanki Ordonówny w lubelskim kabarecie Wesoły Ul. Wyjechała do Warszawy, gdzie w sezonie 1918/19 otrzymała niewielką rolę w Teatrze Polskim. Od jesieni 1918 do 1927 roku była znaną deklamatorką, głównie poezji klasycznej i wierszy skamandrytów, m.in. w warszawskiej kawiarni Pod Picadorem (1918–1919) i później na wieczorach poetyckich w Warszawie[3]. Nazywano ją muzą skamandrytów. Łączył ją platoniczny romans z Antonim Słonimskim, podkochiwała się w niej Anna Iwaszkiewicz, przyjaźniła się z Marią Pawlikowską-Jasnorzewską i Ireną Krzywicką.
Od 1933 roku publikowała w „Wiadomościach Literackich” felietony społeczno-polityczne jako „Marjusz Dawn”. Była bardzo krytyczna wobec sytuacji w nazistowskich Niemczech, którą określała słowami wariaci rzucili się na swoich lekarzy. Jednym z jej najbardziej znanych artykułów było Męczeństwo kobiety niemieckiej, dotyczące nasilającej się dyskryminacji kobiet w III Rzeszy. W 1933 roku była współzałożycielką Ligi Reformy Obyczajów, walczącej o świadome macierzyństwo, której patronował Tadeusz Boy-Żeleński[1].
Po wybuchu II wojny światowej wyjechała do Lwowa, gdzie jej mąż w latach 1939–1941 i 1944–1945 był profesorem tamtejszego Uniwersytetu[4]. Po wojnie miała przedstawić ten pobyt Irenie Krzywickiej jakoby miała tam mieszkać w jednym pokoju ze swoim mężem i kochankiem Morskiej, lekarzem Hermanem Rubinrautem, inspirując Krzywicką do napisania opowiadania Zamurowany świat.
Do Warszawy Morska wróciła w 1945 roku. Rozpoczęła współpracę z „Polską Zbrojną”, gdzie publikowała jako „Mariusz Dawn” (tym razem Mariusz przez „i”). Zmarła na atak serca 23 maja 1945 roku. Została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 257d-3-4)[5].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Maria Morska-Knaster (ok. 1895–1945) Towarzystwo Przyjaciół Miasta Ogrodu Podkowa Leśna [dostęp 2023-11-20].
- ↑ Franciszek Czekierda, Maria Morska - Aktorka, publicystka, kochanka [online], Pisarze.pl, 8 lutego 2022 [dostęp 2023-11-20] (pol.).
- ↑ Maria Morska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2023-11-20].
- ↑ Biografia Knaster, Bronisław - Studia Informatyczne
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: MARIA FRENKIEL-KNASTER "MORSKA", [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-01-20].
Bibliografia
edytuj- Hanna Faryna-Paszkiewicz: Opium życia, niezwykła historia Marii Morskiej, muzy skamandrytów, (wyd. Jeden Świat).
- Sławomir Koper: Wpływowe kobiety Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: Bellona, 2011, s. 377–406. ISBN 978-831-112-1454.